ελευθερία (2 άρθρα)

Καρλ Πόπερ: Οι 4 θέσεις μου για την ελευθερία

| 0 ΣΧΟΛΙΑ

Τα κεντρικά ερωτήματα που πρέπει εδώ να θέσουμε στον εαυτό μας, επιθυμώ να τα εκφράσω ως εξής: Τι μας έχει φέρει η ελευθερία; Καλό ή κακό; Τι υπερτερεί; Πώς εμφανίζεται η ισορροπία καλού και κακού;

Βρίσκω αυτά τα ερωτήματα άκρως ενδιαφέροντα και θα ήθελα να προσπαθήσω να απαντήσω με όσο το δυνατόν περισσότερο διεισδυτικό και περιεκτικό τρόπο, μέσα από μια σειρά θέσεων.

Η πρώτη θέση μου είναι η ακόλουθη: Ισχυρίζομαι ότι ο κόσμος μας, ο κόσμος των δυτικών δημοκρατιών, όντως δεν είναι ο καλύτερος πιθανός ή λογικά δυνατός πολιτικός κόσμος, αλλά, παρά ταύτα, είναι ο καλύτερος από όλους τους πολιτικούς κόσμους, των οποίων την ιστορική ύπαρξη μπορούμε να γνωρίζουμε. Απ’ αυτή την άποψη, είμαι, λοιπόν, ένας παράφορος οπτιμιστής.

Για να εξηγήσω και να τεκμηριώσω αυτή την πρώτη αισιόδοξη θέση μου, θα ήθελα να πω αρχικά ότι, αν δοξάζω την εποχή μας, δεν το κάνω σκεπτόμενος τη ραγδαία ανάπτυξη ή το οικονομικό θαύμα της – αν και, σίγουρα, δεν είναι μικρό πράγμα, το ότι στην κοινωνία μας υποφέρουν λιγότεροι άνθρωποι από πείνα παρά ποτέ. Αυτό που έχω στο μυαλό μου είναι κάτι εντελώς διαφορετικό.

Για να το καταστήσω σαφές μέσα από μια αντίθεση, θα ήθελα να παραπέμψω σε μια παρατήρηση του προηγούμενου επισκόπου του Μπράντφορντ, ο οποίος το 1942. καταδίκασε τον Δυτικό Κόσμο μας ως έναν κόσμο του σατανά και παρότρυνε όλους τους πιστούς χριστιανούς να συνεισφέρουν στην εξόντωση αυτού του διαβολικού κατασκευάσματος, βοηθώντας στην επικράτηση του σταλινικού κομουνισμού. Έκτατε, ο σατανισμός του Στάλιν υιοθετήθηκε από τους ίδιους τους κομουνιστές και για μια μάλλον μικρή, αλλά πολύ ανανεωτική περίοδο, ο σατανισμός του Στάλιν ήταν ένα σημαντικό συστατικό της γενικής γραμμής του Κόμματος, αν όχι ακριβώς του προγράμματος του Κόμματος. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν ακόμα πιστοί άνθρωποι, και στην Αγγλία βαθιά θρησκευόμενοι και αληθινοί χριστιανοί, που σκέφτονται ακόμα όπως ο προηγούμενος επίσκοπος του Μπράντφορντ.

Για να διατυπώσω τώρα, την πρώτη οπτιμιστική θέση μου με δριμύτητα, θέλω, από την ίδια οπτική που ο Επίσκοπος κατέκρινε τον Δυτικό μας Κόσμο ως ένα σατανικό κατασκεύασμα, να χαρακτηρίσω, εγώ, τον κόσμο μας ως τον καλύτερο, όλων των κόσμων, από όσων έχουμε ιστορική γνώση.

 

Γιατί ο Επίσκοπος αναφερόταν στις καθαρά ανθρώπινες αξίες – αυτές που ο Καντ ονομάζει ανθρώπινη αξιοπρέπεια και προθυμία για βοήθεια. Αυτές, όπως πίστευε εκείνος, απειλούνταν με εξαφάνιση στη Δύση και ήταν διασφαλισμένες στη Ρωσία. Αλλά εμένα μου φαίνεται ότι, μέσα στον ιδεαλισμό του, δεν είδε τα γεγονότα σωστά. Ποτέ προηγουμένως δεν υπήρξε κοινωνία με τόση λίγη καταπίεση, τόση λίγη ταπείνωση και τόσο λίγο εξευτελισμό, όσο η δική μας. Ποτέ πριν δεν υπήρχαν τόσοι πολλοί που να είναι πρόθυμοι να θυσιαστούν, ώστε να απολυτρώσουν άλλους από την πείνα και την αθλιότητα.

Πιστεύω, λοιπόν, πως εμείς εδώ στη Δύση δεν έχουμε κανένα λόγο να ντρεπόμαστε μπροστά στην Ανατολή. Αλλά με αυτό  δεν θέλω να πω ότι εμείς εδώ στη Δύση δεν πρέπει να ασκούμε κριτική στους θεσμούς μας. Απεναντίας, ακόμα κι αν ο κόσμος μας είναι ο καλύτερος όλων των προηγούμενων, υπάρχουν, παρά ταύτα, σε αυτόν, πολλά που είναι άσχημα διευθετημένα. Κι αυτά που έχουμε καταφέρει, μπορεί ανά πάσα στιγμή να τα χάσουμε πάλι. Αυτός ο κίνδυνος είναι μεγάλος και παραμένει πάντα. Μ’ αυτά, έρχομαι στη δεύτερη θέση μου:

Αν και θεωρώ τον πολιτικό μας κόσμο ως τον καλύτερο όλων των κόσμων, απ’ όσους μπορούμε ιστορικά να γνωρίζουμε, πρέπει να φροντίζουμε να αποδίδουμε αυτό το γεγονός στη δημοκρατία ή την ελευθερία. Η ελευθερία δεν είναι κανένας προμηθευτής που μας παραδίδει τα αγαθά της ζωής στο σπίτι. Η δημοκρατία δεν καταφέρνει τίποτε από μόνη της – ούτε καν ένα οικονομικό θαύμα. Είναι λάθος και γενικά επικίνδυνο να εκθειάζουμε την ελευθερία, όταν λέει στους ανθρώπους ότι πρόκειται να ευημερήσουν μόνο αν γίνουν πρώτα ελεύθεροι.

Όπως συμβαίνει και στη ζωή του ανθρώπου, είναι κυρίως θέμα τύχης ή εύνοιας και σε σχετικά μικρό ποσοστό ίσως, θέμα ικανότητας, εργατικότητας και άλλων αρετών. Αυτό που μπορεί να πει κανείς, στην καλύτερη περίπτωση, για τη δημοκρατία ή την ελευθερία, είναι ότι κάνει λίγο αποτελεσματικότερη την επιρροή της προσωπικής μας ικανότητας στην ευημερία μας. Και έτσι έρχομαι στην τρίτη θέση μου:

Δεν πρέπει να επιλέγουμε την ελευθερία γιατί μας υπόσχεται μια ανετότερη ζωή, αλλά γιατί αναπαριστά μια αξία που δεν εξαργυρώνεται με υλικές αξίες. Πρέπει να την επιλέγουμε, κατά τα λόγια του Δημόκριτου:

«Προτιμώ τη ζωή σε μια φτωχική δημοκρατία, παρά τον πλούτο σε μια τυραννίδα»· καθώς και: «Η πενία σε μια δημοκρατία είναι καλύτερη από όλα τα πλούτη κάτω από μια αριστοκρατία ή μια απολυταρχία, γιατί η ελευθερία είναι καλύτερη από τη δουλεία».

Στην τέταρτη θέση μου θέλω να πάω ένα βήμα πιο πέρα. Η ελευθερία, η δημοκρατία και η πίστη μας σε αυτές, μπορούν να μας οδηγήσουν στην καταστροφή. Είναι λάθος να θεωρείται ότι η πίστη στην ελευθερία οδηγεί πάντα στη νίκη· πρέπει να αντιληφθούμε ότι μπορεί να οδηγήσει και σε ήττα. Όταν επιλέγουμε την ελευθερία πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι να χαθούμε μαζί της. Η Πολωνία πολέμησε για την ελευθερία όπως καμιά άλλη χώρα. Ο τσέχικος λαός ήταν το 1938 έτοιμος να πολεμήσει για την ελευθερία του: δεν ήταν η έλλειψη θάρρους που όρισε την ήττα του. Η ουγγρική επανάσταση του 1956 -έργο νέων ανθρώπων που δεν είχαν να χάσουν τίποτε άλλο παρά τις αλυσίδες τους- θριάμβευσε και κατόπιν κατέληξε στην αποτυχία.

Ο αγώνας για την ελευθερία μπορεί, επίσης, να αποτύχει και με άλλους τρόπους: Μπορεί να εκφυλιστεί σε τρομοκρατία, όπως στη γαλλική και τη ρωσική επανάσταση. Μπορεί να οδηγήσει σε άκρα σκλαβιά. Η δημοκρατία και η ελευθερία δεν εγγυώνται τη χιλιαστική ουτοπία .Όχι, δεν επιλέγουμε την πολιτική ελευθερία γιατί μας υπόσχεται εκείνο ή το άλλο. Την επιλέγουμε γιατί κάνει δυνατή τη μοναδική αξιοπρεπή μορφή ανθρώπινης συμβίωσης- τη μοναδική μορφή στην οποία μπορούμε να είμαστε απολύτως υπεύθυνοι. Αν καταφέρουμε να πραγματοποιούμε τις δυνατότητές της, αυτό εξαρτάται από πολλούς παράγοντες – και, πάνω απ’ όλα, από εμάς.

***

Καρλ Πόπερ – Η ζωή είναι επίλυση προβλημάτων

Κατηγορίες:
Και κάτι άλλο...

Πόση ελευθερία δικαιούνται τα παιδιά μας;

| 0 ΣΧΟΛΙΑ
 

 

Το λεωφορείο -σαράβαλο που συστηματικά καθυστερεί- της γραμμής « Δάφνη-Καλαμάκι», ήταν τίγκα από κόσμο –και καρφίτσα να έπεφτε κάποιο κεφάλι θα έβρισκε. Μεσημέρι: ώρα σχολάσματος από το μεροκάματο για τους πιο τυχερούς και για τους μαθητές! Το μόνο, λοιπόν, που δεν θα ήθελε κάποιος να βιώσει θα ήταν οι κάθε είδους διαπληκτισμοί και αψιμαχίες σε μια τέτοια επικίνδυνη ώρα!

Μια εύρυθμη ομάδα εφήβων από κάποιο Λύκειο του Αγίου Δημητρίου μπήκε, ξένοιαστα και χαρωπά, στο λεωφορείο λες και ήταν μόνοι τους στην παιδική χαρά. Απλώθηκαν στα καθίσματα όπου είχε ακόμα ξεμείνει κάποιο κενό. Ηλικιωμένος επιβάτης ζήτησε από παρακαθήμενο νεαρό να μιλάει πιο χαμηλόφωνα ή, τουλάχιστον, να μην φωνάζει μέσα στ’ αυτιά του αλλά εκείνος απάντησε με περισσή αυτοπεποίθηση ότι «βρίσκεται σε δημόσιο χώρο και δεν υπάρχει περιορισμὀς». Ο επιβάτης –φορτωμένος καθώς ήταν- αναγκάστηκε να μετακινηθεί, να προχωρήσει στο μπροστινό μέρος του λεωφορείου και την θέση πήρε άλλος νεαρός ο οποίος ισχυρίστηκε ότι «ήταν και αυτός πολύ κουρασμένος και καλά έκανε και του παραχωρούσε τη θέση του»!

Ο ηλικιωμένος επιβάτης έμεινε αρκετή ώρα όρθιος σε ένα κατάμεστο λεωφορείο, επακολούθησε και μια δυσάρεστη πτώση με όλα τα δέματα καταγής γιατί, σας είπα, το λεωφορείο ως σαράβαλο και με τους δρόμους όπως καθημερινά τους βιώνουμε, είχε σκαμπανεβάσματα, λες και μετέφερε κοπάδι… Δεν γύρισε να δει προς το βάθος του λεωφορείου, τους νεαρούς επειδή μάλλον θα ντράπηκε για λογαριασμό τους…

Αυτή την απάθεια για το συνάνθρωπό μας –που γίνεται ακόμα πιο απογοητευτική επειδή την συναντάμε σε παιδιά- την βρίσκουμε παντού: στις ξέφρενες ταχύτητες στους δρόμους και τα σχεδόν καθημερινά θανατηφόρα τροχαία, στην αδυναμία μας να επικοινωνήσουμε με επιχειρήματα αντί να αυθαδιάζουμε, να φωνασκούμε και να απειλούμε, στην, με κάθε τρόπο και με καταστρατήγηση του αυτονόητου, απαξίωση της ανθρώπινης ζωής.

Είμαστε, κάθε στιγμή, έτοιμοι να συγκρουστούμε, χωρίς λόγο και αιτία, θαρρείς και ο άλλος μας πνίγει και μας στερεί τον αέρα από τον ζωτικό μας χώρο. Αντί να αντιμετωπίζουμε τον άλλο με προσήνεια, τον αντιμετωπίζουμε άλλοτε «αμυντικά» και άλλοτε «επιθετικά»! Δεν έχουμε ανάγκη να παρακαλέσουμε ή να ευχαριστήσουμε για κάτι, δεν γνωρίζουμε τι είναι η πειθαρχία και τι η αυτοπειθαρχία, αντιμετωπίζουμε με κρυφή ευχαρίστηση ό, τι δυσάρεστο συμβαίνει στους άλλους επειδή δεν συμβαίνει σε εμάς, επιμένουμε πάντα να υποτιμάμε τους τύπους σε σχέση με την ουσία αλλά δυστυχώς στην καθ’ ἡμάς Ἀνατολή μας λείπουν και η ουσία και οι τύποι. Και δεν μπορεί να υπάρξει το ένα χωρίς το άλλο!

Όμως, δεν έχουν αλλάξει τα παιδιά… Εμείς, οι ενήλικοι έχουμε αλλάξει….γιατί όλα είναι θέμα παιδείας και η παιδεία μας είναι σκέτη εκπαίδευση – συσσώρευση γνώσεων- από την οποία λείπει η συστηματική φροντίδα και μετά λόγου γνώσεως για τον ψυχισμό και την συμπεριφορά του παιδιού και του εφήβου. Τα θεωρούμε όλα αυτονόητα, αλλά δεν είναι!
_______________________

    ~ Μυττά Χαρίκλεια

   Πηγή: tovima.gr

by Αντικλείδι , http://antikleidi.com

Κατηγορίες:
Νέα
web design by