εξέλιξη (3 άρθρα)

Γιάννης Μανέτας – Έχει η εξέλιξη σχέδιο και σκοπό;

| 0 ΣΧΟΛΙΑ

 

Παρατηρώντας τους ζωντανούς οργανισμούς, τις δομές και τις λειτουργίες τους, τόσο εναρμονισμένες με τις ανάγκες και το περιβάλλον τους, μπαίνουμε εύκολα στον πειρασμό να αποδώσουμε προϊόν σε έναν ευφυή σχεδιασμό.

Όντως, οι οργανισμοί φαίνονται εκ πρώτης όψεως, τέλεια προσαρμοσμένοι και ταιριαστοί με τις επιδιώξεις τους: την ανάπτυξη, την επιβίωση και την αναπαραγωγή. Ποιος θα είχε αντίρρηση ότι η δομή του άνθους ταιριάζει ακριβώς στο σώμα του εντόμου, ώστε να επιτελείται με επιτυχία η επικονίαση; Ότι το μάτι είναι φτιαγμένο για να δίνει πληροφορίες για τα σχήματα, τα χρώματα και την κίνηση των αντικειμένων; Ότι τα φτερά είναι κατάλληλα για πτήση;

Ένας ολόκληρος κλάδος της μηχανικής, η λεγόμενη βιομιμητική, μελετά αυτές τις προσαρμογές ώστε να συμβάλει στον σχεδίασμά χρήσιμων μηχανών και συσκευών.

Στον ίδιο πειρασμό μπαίνει και ο δάσκαλος της βιολογίας για να κεντρίσει το ενδιαφέρον του μαθητή και να περιγράψει με εύληπτο τρόπο το θαύμα της ζωής. Φράσεις όπως ”το μάτι είναι φτιαγμένο για…» ή «το έντομο επισκέπτεται το άνθος με σκοπό…» ακούγονται καθημερινά, ακόμη και μέσα στα πανεπιστημιακά αμφιθέατρα, υποδηλώνοντας την ύπαρξη σχεδίου και σκοπού στη φύση.

Είναι νομίζω αναπόφευκτο και, πολλές φορές ενδεχομένως εκπαιδευτικά εύστοχο να τις χρησιμοποιούμε, αν πρόκειται να προωθηθεί η κατανόηση μιας λειτουργίας. Αρκεί όμως να συνειδητοποιήσουμε για ποιο πράγμα ακριβώς μιλάμε. Διότι οι λέξεις «προσαρμογή», «σκοπός» και «σχέδιο» είναι κάπως παρεξηγημένες.

Συζητώντας για τη δαρβινική εξέλιξη, είδαμε ότι αυτή στηρίζεται στην ποικιλομορφία των πληθυσμών, και ότι πάνω σε αυτή την ποικιλομορφία δρα η φυσική-επιλογή, ευνοώντας εκείνα τα γονιδιακά πακέτα που είναι πιο επιτυχημένα στο συγκεκριμένο περιβάλλον. Μάθαμε ότι ένας τρόπος να μεταβληθεί η γονιδιακή σύσταση σε έναν πληθυσμό είναι οι μεταλλάξεις.

 

Ωστόσο, μέχρι σήμερα, όλα τα δεδομένα μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι μεταλλάξεις είναι τυχαίες. Πυροβολισμό στο σκοτάδι. Μπορεί να χτυπήσουν σε οποιοδήποτε σημείο το- DNA ,δίχως σχέδιο, στόχο ή σκοπιμότητα. Ενδέχεται οι μεταλλάξεις είναι συχνότερες σε ένα είδος, αν το σύστημα επιδιόρθωσης των  λαθών δεν είναι τόσο αποδοτικό. Μπορεί επίσης σε κάποιες χρονικές περιόδους (στο πλαίσιο, πάντα, του γεωλογικού χρόνου), κάποιες περιβαλλοντικές συνθήκες να αυξομειώνουν τον ρυθμό των μεταλλάξεων.

Τίποτα όμως δεν προδικάζει σε ποιο γονίδιο θα εκδηλωθούν, δηλαδή ποιος χαρακτήρας θα τροποποιηθεί και προς ποια κατεύθυνση. Η γονιδιακή σύσταση σε έναν πληθυσμό μπορεί  να μεταβληθεί από εξίσου τυχαία γεγονότα, όπως αυτά  που περιγράψαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο ως φαινόμενα του ιδρυτή και της στενωπού. Τα παραπάνω μας οδηγούν σε ένα πολύ σημαντικό συμπέρασμα, με κρίσιμες βιολογικές και φιλοσοφικές προεκτάσεις:

η πηγή της καινοτομίας στα βιολογικά συστήματα, η δημαρχία  νέων χαρακτήρων που θα οδηγήσουν στην εξέλιξη των  οργανισμών, είναι έρμαια της τύχης.

Αντίθετα, η δράση της φυσικής επιλογής εξυπηρετεί την αναγκαιότητα της παγίωσης των ενδεχομένως ευνοϊκών χαρακτήρων που θα αναδυθούν από τις τυχαίες μεταλλάξεις, και των αλλαγών στη συχνότητα των γονιδίων που θα προκόψουν από τις μεταναστεύσεις των πληθυσμών. Και, ασφαλώς, εξυπηρετεί την εξάλειψη των ιδιαίτερα δυσμενών χαρακτήρων με τον πρόωρο θάνατο των φορέων τους. Τέλος, μεταλλάξεις ουδέτερες, με μικρή ή αμελητέα επίδραση στην προσαρμοστικότητα των οργανισμών, μπορεί να διατηρηθούν κρυμμένες στο γονιδίωμα και να εμφανιστούν μετά από πολλές γενεές, για να υποστούν και πάλι την κρίση της φυσικής επιλογής. Πιθανόν τώρα, αν το περιβάλλον έχει αλλάξει, η απόφαση να είναι θετική.

Το πρώτο συμπέρασμα στο οποίο φτάνουμε είναι ότι τα είδη, συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου, είναι προϊόντα τυχαίων άλλα κληρονομήσιμων αλλαγών στο γενετικό υλικό, που διατηρούνται εφόσον βελτιώνουν την προσαρμοστικότητα του οργανισμού στο εκάστοτε περιβάλλον. Δεδομένου ότι το περιβάλλον αλλάζει συνεχώς, η ζωή είναι υποχρεωμένη να προβαίνει σε αντίστοιχες αλλαγές. Οι αλλαγές δεν σχεδιάζονται, ωστόσο ελέγχονται εκ των υστέρων ως προς τα αποτελέσματά τους.

Όπως το διατύπωσε αποφθεγματικά ο Jacques Monod πριν από 40 χρόνια σε ένα πολυδιαβασμένο του βιβλίο, «ο έμβιος κόσμος είναι αποτέλεσμα τύχης  και αναγκαιότητας». Με αυτή τη σειρά.

Οι μεταλλάξεις, δηλαδή η πηγή της καινοτομίας στην εξέλιξη, είναι τυχαίες και ανεξέλεγκτες

… ωστόσο τα αποτελέσματά τους στον φαινότυπο δοκιμάζονται εκ των υστέρων από τη φυσική επιλογή.

Άρα η τύχη παράγει το «προϊόν» και το περιβάλλον, δηλαδή η αναγκαιότητα, το επικυρώνει.

Γιάννης Μανέτας «Η ζωή σήμερα, άλλοτε, αλλού και στο μέλλον» . Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης

Αντικλείδι , https://antikleidi.com

Κατηγορίες:
Νέα

Yuval Noah Harari – Τι εξηγεί την άνοδο των ανθρώπων;

| 0 ΣΧΟΛΙΑ
 

Ωστόσο, αν και δεν γνωρίζουμε ο ένας τον άλλο, δουλεύουμε μαζί για να δημιουργήσουμε αυτή την παγκόσμια ανταλλαγή ιδεών. Αυτό είναι κάτι που οι χιμπατζίδες δεν μπορούν να κάνουν. Επικοινωνούν, βέβαια, αλλά δεν θα βρείτε ποτέ έναν χιμπατζή να ταξιδεύει σε μια μακρινή ομάδα χιμπατζήδων για να δώσει μια ομιλία για μπανάνες ή για ελέφαντες, ή οτιδήποτε άλλο που μπορεί να ενδιαφέρει τους χιμπατζίδες. Η συνεργασία βέβαια δεν είναι πάντοτε καλή. Όλα τα φρικτά πράγματα που έχουν κάνει οι άνθρωποι κατά τη διάρκεια της ιστορίας – κι έχουμε κάνει μερικά πολύ φρικτά πράγματα – όλα αυτά βασίζονται επίσης στην συνεργασία σε μεγάλη κλίμακα. Οι φυλακές είναι ένα σύστημα συνεργασίας. Τα σφαγεία είναι ένα σύστημα συνεργασίας. Τα στρατόπεδα συγκέντρωσης είναι ένα σύστημα συνεργασίας. Οι χιμπατζίδες δεν έχουν σφαγεία και φυλακές και στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Όλα τα άλλα ζώα χρησιμοποιούν το επικοινωνιακό τους σύστημα μόνο για να περιγράψουν την πραγματικότητα. Ένας χιμπατζής θα πει, «Δείτε! Ένα λιοντάρι, ας φύγουμε!» ή «Δείτε! Να μια μπανανιά! Ας πάμε να πάρουμε μπανάνες!» Οι άνθρωποι, από την άλλη, με την γλώσσα δεν περιγράφουν μόνο την πραγματικότητα, αλλά για να φτιάξουν νέες πραγματικότητες, πλασματικές πραγματικότητες. Ένας άνθρωπος μπορεί να πει «Δείτε, υπάρχει ένας θεός πάνω από τα σύννεφα! Και αν δεν κάνεις ό,τι σου λέω, όταν πεθάνεις, ο Θεός θα σε τιμωρήσει και θα σε στείλει στην κόλαση». Αν όλοι σας πιστέψετε την ιστορία που εφηύρα, τότε θα ακολουθήσετε τις ίδιες νόρμες και νόμους και αξίες, και θα συνεργαστείτε. Μόνο οι άνθρωποι μπορούν να το κάνουν αυτό. Δεν θα πείσετε ποτέ ένα χιμπατζή να σας δώσει μια μπανάνα με την υπόσχεση «…αφού πεθάνεις, θα πας στον παράδεισο των χιμπατζίδων…» (Γέλια) «…και θα πάρεις πολλές μπανάνες για τις καλές σου πράξεις. Άρα δώσε μου αυτή την μπανάνα». Κανένας χιμπατζής δεν θα πιστέψει αυτή την ιστορία. Μόνο οι άνθρωποι πιστεύουν τέτοιες ιστορίες, και γι’ αυτό ελέγχουμε τον κόσμο, ενώ οι χιμπατζίδες είναι κλεισμένοι σε ζωολογικούς κήπους και εργαστήρια.

Το ίδιο συμβαίνει και στον οικονομικό τομέα. Οι σημαντικότεροι παίκτες σήμερα στην παγκόσμια οικονομία είναι οι εταιρείες και οι όμιλοι επιχειρήσεων. Πολλοί από εσάς σήμερα, ίσως, δουλεύετε για μια εταιρεία, όπως η Google ή η Toyota ή τα ΜακΝτόναλντς. Αλλά τι είναι ακριβώς αυτές; Είναι αυτό που οι δικηγόροι αποκαλούν πλάσματα δικαίου. Είναι ιστορίες που επινοήθηκαν και συντηρούνται από τους ισχυρούς μάγους που αποκαλούμε δικηγόρους. (Γέλια) Και τι κάνουν οι εταιρείες όλη την ημέρα; Κυρίως, προσπαθούν να κερδίσουν χρήματα. Τι είναι όμως τα χρήματα; Πάλι, δεν είναι αντικειμενική πραγματικότητα, δεν έχουν πραγματική αξία. Πάρτε αυτό το πράσινο κομμάτι χαρτί, το δολάριο. Κοιτάξτε το – δεν έχει αξία. Δεν μπορείτε να το φάτε, να το πιείτε, ούτε να το φορέσετε. Ήρθαν όμως αυτοί οι αρχιπαραμυθάδες, οι μεγάλοι τραπεζίτες, οι υπουργοί οικονομικών, οι πρωθυπουργοί, και μας είπαν μια πολύ πειστική ιστορία:«Βλέπετε αυτό εδώ το πράσινο κομμάτι χαρτί; Αξίζει 10 μπανάνες στην πραγματικότητα». Αν το πιστεύω εγώ, και εσείς, και όλοι το πιστέψουν, λειτουργεί. Μπορώ να πάρω αυτό το άχρηστο κομμάτι χαρτί, να πάω στο σούπερ μάρκετ, να το δώσω σε έναν άγνωστο που δεν έχω ξαναδεί, και να πάρω σε αντάλλαγμα αληθινές μπανάνες που μπορώ να φάω. Αυτό είναι κάτι εκπληκτικό. Δεν θα μπορέσετε ποτέ να το κάνετε με χιμπατζήδες. Οι χιμπατζήδες ανταλλάσσουν, βέβαια: «Ναι, μου δίνεις μια καρύδα, σου δίνω μια μπανάνα». Δουλεύει. Αλλά, μου δίνεις ένα άχρηστο κομμάτι χαρτί και περιμένεις να σου δώσω μια μπανάνα; Σε καμιά περίπτωση! Τι νομίζεις ότι είμαι, άνθρωπος; (Γέλια)

Για να συνοψίσω λοιπόν: Εμείς οι άνθρωποι ελέγχουμε τον κόσμο διότι ζούμε σε μια διπλή πραγματικότητα. Όλα τα άλλα ζώα ζουν σε μια αντικειμενική πραγματικότητα. Η πραγματικότητά τους αποτελείται από αντικειμενικές οντότητες, όπως ποτάμια και δέντρα και λιοντάρια και ελέφαντες. Εμείς οι άνθρωποι, επίσης ζούμε σε μια αντικειμενική πραγματικότητα. Στον κόσμο μας έχουμε επίσης ποτάμια και δέντρα και λιοντάρια και ελέφαντες. Αλλά μέσα στους αιώνες, έχουμε κατασκευάσει πάνω από αυτή την αντικειμενική πραγματικότητα μια δεύτερη φανταστική πραγματικότητα, μια πραγματικότητα αποτελούμενη από φανταστικές οντότητες, όπως έθνη, θεοί, χρήματα, εταιρείες. Αυτό που είναι εκπληκτικό είναι ότι όπως εξελισσόταν η ιστορία, αυτή η φανταστική πραγματικότητα έγινε όλο και πιο ισχυρή ώστε σήμερα, οι ισχυρότερες δυνάμεις στον κόσμο είναι αυτές οι φανταστικές οντότητες. Η επιβίωση των ποταμιών, των δέντρων, των λιονταριών και των ελεφάντων σήμερα εξαρτάται από τις αποφάσεις και τις επιθυμίες φανταστικών οντοτήτων, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Google, η Παγκόσμια Τράπεζα. Οντότητες που υπάρχουν μόνο στην φαντασία μας.

Κατηγορίες:
Και κάτι άλλο..., Νέα

Πώς “δουλεύει” η εξέλιξη

| 0 ΣΧΟΛΙΑ

Ένα εκπληκτικό βίντεο!

Κατηγορίες:
Νέα
web design by