παιδεία (6 άρθρα)

Αριστοτέλης: Η παιδεία αλλάζει κοινωνίες

| 0 ΣΧΟΛΙΑ

 

Η Πολιτεία του Πλάτωνα υπήρξε έργο αναφοράς ήδη από την αρχαιότητα. Η αυστηρή κοινωνική διαστρωμάτωση, η κοινοκτημοσύνη των γυναικών και των παιδιών, ο εξοστρακισμός των ποιητών ήταν μερικά μόνο από τα σημεία που δεν θα μπορούσαν να περάσουν ασχολίαστα. Επομένως, δεν προκαλεί εντύπωση το γεγονός πως ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά του (όταν φτάνει η ώρα να μιλήσει για τα πολιτεύματα στο Β΄ βιβλίο) ασκεί δριμεία κριτική στη θεωρητική κατασκευή ενός τέτοιου πολιτικού συστήματος, καθώς για τον ίδιο σκοπός της πόλεως είναι κατ’ αρχάς η αυτάρκεια και, κατά συνέπεια, το ευ ζην (1252b27-30).

Η αριστοτελική πολιτική θεωρία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη θεωρία της ευδαιμονίας των Ηθικών Νικομαχείων που προηγούνται των Πολιτικών. Η ευδαιμονία δεν είναι μόνο σκοπός του ατόμου αλλά και της πόλης. Και η πόλη περιλαμβάνει γυναίκες και παιδιά. Αν θέλουμε και αυτοί να είναι ευδαίμονες, ως μέλη της πόλης, θα πρέπει να τους παρέχουμε την κατάλληλη εκπαίδευση. «Αν μας ενδιαφέρει το να είναι σπουδαία η πόλη, πρέπει και τα παιδιά να είναι σπουδαία και οι γυναίκες να είναι σπουδαίες» (1260b16-18), δηλώνει κατηγορηματικά ο συγγραφέας και μας προϊδεάζει ότι θα αναφερθεί στην κοινοκτημοσύνη των γυναικών και παιδιών στην Πολιτεία.

Η κοινοκτημοσύνη των αγαθών είναι ένα ζήτημα που θα συζητήσει ο Αριστοτέλης προτού το απορρίψει. Η πείρα τον έχει διδάξει ότι οι άνθρωποι δεν μπορούν να μοιραστούν και μάλλον έχουν μία έμφυτη τάση για απληστία. Οι άνθρωποι παραμελούν το κοινό, αυτό που ανήκει σε όλους, καθώς δεν το θεωρούν δικό τους, με αποτέλεσμα να μην το φροντίζουν. Η κοινοκτημοσύνη όμως των γυναικών και των παιδιών είναι κάτι που δεν τον βρίσκει σύμφωνο όχι μόνο λογικά αλλά και ηθικά. Πώς είναι δυνατόν, αναρωτιέται ο Αριστοτέλης, να θεωρεί ο Σωκράτης τη φιλία ύψιστο αγαθό και από την άλλη να εμποδίζει τη δημιουργία της; Πώς θα υπάρξει αγάπη μεταξύ των πολιτών όταν θα είναι κοινές οι γυναίκες και τα παιδιά; «Δύο είναι τα πράγματα που οι άνθρωποι φροντίζουν και αγαπούν περισσότερο, αυτό που είναι δικό τους και αυτό που τους είναι πολύτιμο (τό τε ἴδιον καὶ τὸ ἀγαπητόν) 1262b». Η κοινοκτημοσύνη μπορεί να υπάρξει μόνο για τα αγαθά μεταξύ φίλων, καθώς «τα πράγματα των φίλων είναι κοινά». Ωστόσο, για τον ίδιο, μια τέτοια ζωή είναι αδύνατη, καθώς αποκλείει τη χρήση δύο σημαντικών αρετών: Της σωφροσύνης προς τις γυναίκες (πρέπει να κρατιόμαστε μακριά από τις γυναίκες των άλλων) και της γενναιοδωρίας ως προς την περιουσία.

Ο Αριστοτέλης δεν αργεί να βρει την αιτία του λάθους του Σωκράτη. Η πόλη, όπως και η οικογένεια, πρέπει να έχει ενότητα. Ο Σωκράτης προσπάθησε να ενώσει τους πολίτες με λανθασμένο τρόπο, παρατηρεί ο Αριστοτέλης. Μια πόλη, η ενότητα της οποίας βασίζεται μόνο στην κοινοκτημοσύνη, τείνει να καταρρεύσει, μαζί με το πολίτευμα. Μόνο με έναν τρόπο μπορεί να επιτευχθεί το άριστο πολίτευμα. Με την κατάλληλη παιδεία. Η φιλοσοφία προηγείται όλων. Η παιδεία αλλάζει κοινωνίες.

«Αλλά, επειδή η πόλη αποτελείται από ετερόκλητο πλήθος, όπως ειπώθηκε πρωτύτερα, πρέπει να ενωθεί με κοινή παιδεία. Και αυτός που θέλει να εισάγει στο μέλλον μια τέτοια παιδεία είναι άτοπο να νομίζει ότι μέσω αυτής θα κάνει την πόλη σπουδαία και να θεωρεί ότι με τέτοια μέσα θα τη βελτιώσει, και όχι με τα ήθη, τη φιλοσοφία και τους νόμους.» Αριστοτέλης, Πολιτικά 1263b36-41

Στην αριστοτελική πολιτεία δεν υπάρχουν άρχοντες προορισμένοι μόνο για να διοικούν, γιατί όλοι οι πολίτες πρέπει να είναι άξιοι για να «άρχουν και να άρχονται». Όποιος θέλει να γίνει καλός άρχοντας πρέπει πρώτα να μάθει να υπακούει. Ο Αριστοτέλης διαφωνεί ριζικά με τον πλατωνικό Σωκράτη, στον οποίο απευθύνει σωρεία ερωτημάτων που αφορούν τη μερική εκπαίδευση των πολιτών, σε αντίθεση με την κοινή παιδεία που ο ίδιος προτείνει. Ο Σωκράτης δημιουργεί δύο πόλεις στην Πολιτεία του.

 

«Διότι τότε αναπόφευκτα μέσα σε μία πόλη θα υπάρχουν δύο και αυτές θα είναι αντίπαλες μεταξύ τους. Γιατί [ο Σωκράτης] κάνει τους Φύλακες ένα είδος φρουράς, ενώ τους γεωργούς, τους τεχνίτες και τις άλλες τάξεις τους κάνει πολίτες. Αλλά κατηγορίες και δίκες και όλα τα άλλα κακά που υπάρχουν στις πόλεις, θα βρεθούν όλα και μεταξύ των πολιτών του. Ωστόσο, λέει ο Σωκράτης, ότι λόγω της εκπαίδευσής τους δεν θα χρειαστούν πολλούς νόμους, όπως οι αστυνομικοί ή αγορανομικοί, αν και αναθέτει την εκπαίδευσή του μόνο στους Φύλακες. […] Ωστόσο, δεν θέσπισε κάτι σχετικό με την πολιτική διακυβέρνηση και την εκπαίδευσή τους και τους νόμους. Αλλά ούτε είναι εύκολο να βρούμε απαντήσεις ενώ είναι σημαντική η διαμόρφωση του χαρακτήρα τους για τη διατήρηση της κοινωνίας των Φυλάκων.»

Αριστοτέλης, Πολιτικά 1263a24-41

Σε αντίθεση με τον Πλάτωνα, ο Αριστοτέλης θέλει να μορφώσει τον λαό. Η γνώση πρέπει να μοιράζεται. Το ίδιο και η ευδαιμονία. Μαθαίνουμε να αγαπούμε το καλό, το ωφέλιμο, το χρήσιμο, να τα αναγνωρίζουμε ως ευχάριστα και να τα επιζητούμε. Η φιλοσοφική αναζήτηση δεν είναι μόνο για τους άρχοντες ή τους φύλακες για τους οποίους μεριμνά ο Πλάτωνας (αφήνοντας στην άκρη τους τεχνίτες και τους γεωργούς). Ο Αριστοτέλης καταγγέλλει ακόμα ένα επικίνδυνο λάθος του Σωκράτη:

«Αλλά και ο τρόπος που διορίζει άρχοντες ο Σωκράτης είναι επικίνδυνος. […] Και είναι φανερό ότι κατ’ ανάγκη κάνει άρχοντες πάντα τους ίδιους. Γιατί ποτέ δεν αναμειγνύεται ο χρυσός του θεού με άλλες ψυχές αλλά πάντοτε με τις ίδιες. Και υποστηρίζει ότι μόλις γεννηθούν οι άνθρωποι οι θεοί αναμειγνύουν τις ψυχές τους άλλων με χρυσό, άλλων με ασήμι, αλλά σε όσους προορίζονται για τεχνίτες και γεωργοί  με χαλκό και σίδηρο.»

Αριστοτέλης, Πολιτικά 1264b6-15

Για τον Αριστοτέλη όλοι οι πολίτες (ανεξαρτήτως επαγγέλματος) πρέπει να είναι άξιοι του «ἄρχεσθαι καὶ ἄρχειν» και αυτή η ευθύνη απαιτεί από αυτούς να έχουν την ανάλογη παιδεία. Οι αριστοτελικές ενστάσεις για την Πολιτεία που οραματίστηκε ο δάσκαλός του Πλάτωνας είναι πάρα πολλές. Η βασικότερη όμως είναι ο σκοπός της, στον οποίο αποτυγχάνει. Στην πλατωνική Πολιτεία οι πολίτες δεν είναι ευδαίμονες.

«Αν και αφαιρεί [ο Σωκράτης] από τους φύλακες την ευδαιμονία, υποστηρίζει ότι ο νομοθέτης πρέπει να κάνει ευτυχισμένη όλη την πόλη. […] Αλλά αν δεν είναι οι φύλακες ευδαίμονες τότε ποιοι μπορεί να είναι; Όχι βέβαια οι τεχνίτες και το πλήθος των εργατών.»

Αριστοτέλης, Πολιτικά 1264b15-26

Το αριστοτελικό πολιτικό ζώο δημιουργεί φιλίες και ζει σε κοινωνίες που δημιουργεί το ίδιο. Επομένως, η κοινωνία που θα δημιουργήσει είναι αποτέλεσμα της παιδείας του. Η ιδέα ότι η παιδεία είναι το θεμέλιο της κοινωνίας και του πολιτεύματος διαπερνά ολόκληρο το έργο: Το πολίτευμα θα επιλέξει την κατάλληλη παιδεία που θα προσφέρει ανάλογα με τον σκοπό που θέλει να επιτύχει. Για τον Αριστοτέλη ο σκοπός είναι ένας: Η ευδαιμονία.

«Επειδή ένα είναι το τέλος (σκοπός) κάθε πόλης, είναι φανερό ότι και η παιδεία πρέπει να είναι μία και είναι αναγκαίο να είναι για όλους και η επιμέλειά της να είναι δημόσια και όχι ιδιωτική, όπως είναι σήμερα όπου ο καθένας επιμελείται μόνος του την μόρφωση των παιδιών του, διδάσκοντας σ’ αυτά τα μαθήματα της αρεσκείας του. Αλλά τα θέματα δημόσιου ενδιαφέροντος πρέπει να είναι υπό δημόσια εποπτεία.» Αριστοτέλης, Πολιτικά 1337a21-30

Ο φιλόσοφος στο τελευταίο βιβλίο θα διακηρύξει τη θέση του για την παιδεία: Η παιδεία οφείλει να είναι δημόσια, γιατί όλοι πρέπει να έχουν μερίδιο όχι μόνο στη γνώση αλλά κυρίως στην ευδαιμονία. Η αριστοτελική παιδεία θα θωρακίσει τον χαρακτήρα και θα του διδάξει να απολαμβάνει τον βίο του με φρόνηση. Η φιλοσοφία, η κριτική σκέψη, η αμφισβήτηση και η αναζήτηση της αλήθειας έχουν πρακτική εφαρμογή. Ο κάθε πολίτης, χάρη στην εκπαίδευση που του προσφέρει το κράτος, δεν θα το υπηρετεί απλώς, θα φροντίζει για το καλύτερο όλων· το δικό του και των άλλων. Η παιδεία είναι η βάση του πολιτεύματος:

«Κανείς δεν θα αμφισβητούσε το γεγονός ότι πρέπει η παιδεία των νέων επομένως να γίνει αντικείμενο έρευνας του νομοθέτη. Διότι αν δεν συμβεί στις πόλεις, θα βλάψει και τα πολιτεύματα· πρέπει λοιπόν να εκπαιδεύονται ανάλογα για το καθένα, καθώς από τη μια προφυλάσσει το ήθος κάθε πολιτεύματος και από την άλλη το καθιστά από την αρχή, όπως το δημοκρατικό πολίτευμα τη δημοκρατία και το ολιγαρχικό την ολιγαρχία. Πάντοτε δε το καλύτερο ήθος αποτελεί το αίτιο του καλύτερου πολιτεύματος.»

Αριστοτέλης, Πολιτικά 1337a11-18

Η παιδεία για τον Αριστοτέλη (η αγάπη για τη σοφία) διαμορφώνει χαρακτήρα, ήθος. Μέσω της παιδείας οι νέοι θα αναπτύξουν τις διανοητικές και ηθικές τους μεσότητες. Και αυτό είναι έργο του σχολείου. Εκείνου που οραματίζεται ο Αριστοτέλης. Με κέντρο την ευδαιμονία, την αγάπη για τη γνώση, τη φύση και τον άνθρωπο. Για τον Αριστοτέλη, το ιδανικό κράτος προσφέρει δημόσια, φιλοσοφική παιδεία· διαμορφώνει χαρακτήρες χωρίς να χειραγωγεί. Είναι η μόνη παιδεία που ταιριάζει σε ελεύθερους πολίτες. Δηλαδή, εκείνους που λαμβάνουν τις καλύτερες αποφάσεις για τον εαυτό τους και το σύνολο.

Από το βιβλίο της Έλσας Νικολαΐδου, Φιλοσοφία για όλους: Γιατί να διαβάζουμε τους αρχαίους Φιλοσόφους, Μεταίχμιο 2022

Πηγή

Κατηγορίες:
Και κάτι άλλο...

Πλούταρχος – Η θέση της φιλοσοφίας στην παιδεία

| 0 ΣΧΟΛΙΑ

Θα πρέπει ο ελεύθερος νέος να μπορεί να παρακολουθήσει και τα άλλα, τα λεγόμενα «εγκύκλια» μαθήματα, έτσι για να πάρει μια γεύση θα έλεγα (γιατί είναι αδύνατο να τελειοποιηθεί σε όλα), τη φιλοσοφία όμως θα πρέπει να τη λατρεύει.

Και για να διατυπώσω την γνώμη μου ετούτη κάπως παραστατικά: το να ταξιδέψεις σε πολλές πόλεις είναι καλό, όμως το να κατοικήσεις στην καλύτερη είναι χρήσιμο. Αλλά και ο Βίων ο φιλόσοφος, κάνοντας μια χαριτωμένη παρομοίωση έλεγε ότι, όπως οι μνηστήρες της Πηνελόπης, μη μπορώντας να συνουσιαστούν μαζί της, τα έφτιαχναν με τις υπηρέτριες της, έτσι και όσοι δεν μπορούν να τα βρουν με τη φιλοσοφία, χαραμίζονται σε άλλους τομείς της γνώσης που δεν αξίζουν τον κόπο.

Η φιλοσοφία, λοιπόν, θα πρέπει να είναι η κεφαλή της παιδείας. Για τη φροντίδα του σώματος οι άνθρωποι εφεύραν δυο επιστήμες, την ιατρική και τη γυμναστική’ η πρώτη τού δίνει υγεία κι η δεύτερη το μπολιάζει με ευεξία. Όμως για τις αρρώστιες και τα πάθη της ψυχής το μόνο φάρμακο είναι η φιλοσοφία.

Χάρη σ’ αυτήν και μέσω αυτής μπορούμε να γνωρίζουμε τι είναι καλό και τι αισχρό, τι είναι δίκαιο και τι άδικο, και γενικά τι επιλογές να κάνουμε στη ζωή και τι να αποφεύγουμε. Τι στάση να τηρούμε προς τους θεούς, προς τους γονείς, προς τους γεροντότερους, προς τους νόμους, προς τους ξένους, τους κυβερνήτες, τους φίλους, τις γυναίκες και τα παιδιά μας, τους δούλους. Ότι πρέπει να λατρεύουμε τους θεούς, να τιμούμε τους γονείς, να σεβόμαστε τους ηλικιωμένους, να πειθαρχούμε στους νόμους και στους κυβερνήτες, ν’ αγαπάμε τους φίλους, να είμαστε συνετοί με τις γυναίκες, στοργικοί με τα παιδιά, και να μη φερόμαστε προσβλητικά στους δούλους.

Και κυρίως, το να μην χαιρόμαστε υπερβολικά όταν όλα μας πάνε καλά μήτε να μας πιάνει θλίψη όταν μας τυχαίνουν συμφορές μήτε να κάνουμε έκλυτη ζωή μήτε να οργιζόμαστε και να γινόμαστε θηρία. Αυτά κρίνω πως είναι τα μεγαλύτερα αγαθά που έχει να προσφέρει η φιλοσοφία. Το να ευτυχείς με τρόπο αξιοπρεπή, είναι ένδειξη ανδρείας, όμως το να ευτυχείς με τρόπο που να μη προκαλείς το φθόνο δείχνει άνθρωπο που δεν έχουν πάρει τα μυαλά του αέρα’ κι αν δεν είσαι σοφός δεν μπορείς να υποτάσσεις τις ηδονές στη λογική’ όπως και το να συγκρατείς την οργή σου είναι κάτι που δεν μπορεί να το κάνει ο οποιοσδήποτε.

Τέλειους ανθρώπους θεωρώ εκείνους που μπορούν και συνδυάζουυ την πολιτική με την φιλοσοφία, κατέχοντας και τα δύο μέγιστα αγαθά: το να ’ναι η ζωή τους ωφέλιμη για την κοινωνία, καθώς θ’ ασχολούνται με τα δημόσια πράγματα, και συνάμα γαλήνια και ατάραχη, καθώς θα καταγίνονται με τη φιλοσοφία.

 

Υπάρχουν τρεις τρόποι ζωής: ο πρακτικός, ο θεωρητικός και ο απολαυστικός. Ο τελευταίος τρόπος, το να ζεις έκλυτα και να ’σαι δούλος των ηδονών, είναι ζωώδης και μικροπρεπής’ ο δεύτερος τρόπος, ο θεωρητικός, είναι ανώφελος γιατί χωλαίνει στην πράξη’ ενώ ο πρακτικός τρόπος, επειδή είναι άμοιρος φιλοσοφίας, είναι αγροίκος και πλανημένος. Πρέπει λοιπόν να καταβάλλει κανείς τη μεγαλύτερη προσπάθεια, και να μετέχει στα κοινά και να καταγίνεται με τη φιλοσοφία, όσο το επιτρέπουν ot περιστάσεις.

Έτσι έζησαν μες στην κοινωνία ο Περικλής και ο Αρχύτας ο Ταραντίνος’ όπως και ο Δίων ο Συρακούσιος και ο Επαμεινώνδας ο Θηβαίος, που κι οι δυο τους υπήρξαν φίλοι του Πλατωνα. (Περί παίδων αγωγής, αποσπ.).

Πατέρες και γιοι

Αυτά που θα πω τώρα, θίγουν την ανθρώπινη πλευρά του ζητήματος: το ξαναλέω, δεν έχω καμιά αξίωση να δείχνουν οι πατεράδες σκληρό και άκαμπτο χαρακτήρα’ αντίθετα, να θυμίζουν στον εαυτό τους πως και αυτοί υπήρξαν νέοι, και συχνά να συγχωρούν κάποια σφάλματα του παιδιού. Κι όπως οι γιατροί ανακατεύουν τα πικρά φάρμακα με γλυκούς χυμούς, επινοώντας έτσι έναν τρόπο να πετύχουν το ωφέλιμο μέσω της ευχαρίστησης, έτσι θα πρέπει και οι πατέρες την αυστηρότητα της επιτίμησης να την συνδυάζουν με την πραότητα, και πότε να χαλαρώνουν τα ηνία και να κάνουν παραχωρήσεις στις επιθυμίες των παιδιών, και άλλοτε πάλι να σφίγγουν τα λουριά’ και πάνω απ’ όλα να αντιμετωπίζουν τα σφάλματα των παιδιών με ηρεμία —κι αν όχι, η οργή τους ας είναι προσωρινή κι ας μαλακώνει γρήγορα.

Καλύτερα ένας οξύθυμος πατέρας παρά ένας μονίμως δύσθυμος’ γιατί ο εχθρικός πατέρας που δεν σηκώνει κουβέντα, με τον τρόπο του αποδεικνύει ότι αντιπαθεί το παιδί του. Καλό είναι, καμιά φορά να προσποιείται ότι δεν τα βλέπει μερικά στραβοπατήματα, ότι δήθεν λόγω προχωρημένης ηλικίας δεν καλοβλέπει και δεν ακούει καλά, ακριβώς όπως και σε άλλες περιπτώσεις κάποια πράγματα τα βλέπει κι είναι σα να μη τα βλέπει ή τα ακούει και κάνει πως δεν τ’ ακούει. Των φίλων μας τα λάθη τα δεχόμαστε’ τι το παράδοξο, να δεχτούμε και των παιδιών μας; Εδώ, τόσες και τόσες φορές παραβλέψαμε το ότι ένας δούλος μας ήταν τύφλα στο μεθύσι, και δεν τον μαλώσαμε.

Κατά καιρούς είσαι σφιχτοχέρης με το γιο σου’ όμως δίνε του κιόλας. Κάποτε αγανακτάς’ μάθε και να υποχωρείς. Εκείνος χρησιμοποίησε τον υπηρέτη για να σε ξεγελάσει’ εσύ δώσε τόπο στην οργή. Πήρε την άμαξα από το χωράφι’ όταν γύρισε σπίτι μύριζε κρασί από το χθεσινοβραδυνό μεθύσι’ αγνόησέ το. Βρωμοκοπάει αρώματα’ τσιμουδιά εσύ. Η νιότη που σκιρτάει, μόνο έτσι δαμάζεται.

Και όσους είναι πλέον υποταγμένοι στις ηδονές και κωφεύουν στις επιπλήξεις, ας επιχειρήσουμε να τους δεσμεύσουμε παν-τρεύοντάς τους, γιατί ο γάμος είναι το πιο σίγουρο χαλινάρι της νιότης. Και μάλιστα, θα πρέπει η γυναίκα που θα πάρει να μην είναι ανώτερή του, μήτε στην καταγωγή μήτε στα πλούτη’ είναι σοφή η συμβουλή που λέει, «πάρε γυναίκα στα μέτρα σου». Όποιος παίρνει γυναίκα πολύ καλύτερή του δεν είναι σύζυγος γυναίκας μα δούλος της προίκας χωρίς να το ξέρει.

Θα προσθέσω εν συντομία λίγα ακόμα και θα τελειώσω με τις συμβουλές: Πάνω απ’ όλα, θα πρέπει οι πατέρες όχι μόνο να αποφεύγουν τα σφάλματα, αλλά να κάνουν ό,τι χρειάζεται για να αποτελέσουν οι ίδιοι ζωντανό παράδειγμα για τα παιδιά τους, κι ο τρόπος ζωής τους να γίνει ένας καθρέφτης που κοιτώντας τον τα παιδιά τους να αποστρέφονται τα αισχρά έργα και λόγια.

Γιατί κάποιοι που επιτιμούν τους γιους τους τη στιγμή που κι οι ίδιοι πέφτουν στα ίδια σφάλματα, δεν το καταλαβαίνουν πως στην πραγματικότητα επιτιμούν τον ίδιο τον εαυτό τους. Κι αν η ζωή τους είναι γενικά φαύλη, τότε δεν έχουν δικαίωμα ούτε τους δούλους τους να επιτιμήσουν, πόσο μάλλον τους γιους τους. Για να μη πω ότι γίνονται οι ίδιοι δάσκαλοι και σύμβουλοι του κακού (…)

Βέβαια, το να εφαρμοστούν όλες οι παραπάνω συμβουλές είναι περισσότερο ευχής έργον παρά κάτι που μπορεί να επιτευχθεί με παραινέσεις’ όμως οι περισσότερες -αν και χρειάζεται καλή τύχη και πολλή προσοχή- δεν είναι ακατόρθωτες για την ανθρώπινη φύση.

Ανεξαρτησία της εκπαίδευσης

Το μυαλό δεν είναι ένα βάζο που πρέπει να γεμίσει. Είναι σαν ένα δεμάτι ξύλα, που θέλει ένα προσάναμμα μόνο για ν’ ανάψει η φλόγα της αναζήτησης κι η λαχτάρα για την αλήθεια. Όπως όταν πάει κανείς να ζητήσει φωτιά από τον γείτονα, και βρίσκοντας εκεί στο τζάκι αναμμένη μια μεγάλη και λαμπρή φωτιά, κάθεται για ώρα και ζεσταίνεται, με τον ίδιο τρόπο, πηγαίνοντας κανείς σε κάποιον άλλο για να «μεταλάβει τον λόγο», δεν αντιλαμβάνεται ίσως ότι πρέπει ο ίδιος να ανάφει ένα δικό του φως και να διαμορφώσει δική του σκέψη, παρά κάθεται χαρούμενος και ακούει, επειδή τον θέλγει η ακρόαση.

Κι αυτά που διδάσκεται του δίνουν εξωτερικά μια λάμψη’ όμως τη μούχλα εντός του και το σκοτάδι της ψυχής δεν τα ’χει θερμάνει ούτε τα ’χει αποδιώξει με τη δύναμη της φιλοσοφίας.* Αν λοιπόν χρειάζεται μια συμβουλή για το πώς να ακούει κανείς τη διδασκαλία, η συμβουλή είναι, να θυμάται ότι ταυτόχρονα με τη μάθηση πρέπει να ασκείται στην έρευνα και ανακάλυψη (την ευρεσιν), έτσι ώστε να μη γίνεται κάτοχος γνώσεων πληροφοριακού ή σοφιστικού χαρακτήρα, αλλά γνώσεων που τις οφείλει στη δική του νόηση και στη φιλοσοφία,** έχοντας ως βασική αρχή για το καλώς ζην το καλώς ακούειν. (Περί τοΰ ακούειν, απόσπ.)

livingstoΑπό το βιβλίο «Η αποστολή της Ελλάδας» του sir Richard Livingstone .  Εκδόσεις: Θύραθεν. Πρόλογος – Μετάφραση Γ. Αβραμίδης

Κατηγορίες:
Φυσική & Φιλοσοφία

Λίγη παιδεία, παρακαλώ...

| 0 ΣΧΟΛΙΑ

Του Δημήτρη Ζαμάγια

Προχθές το πρωί,  αφού είχα ήδη επισκεφθεί το ΙΚΑ για κάτι διαδικαστικά, κατευθυνόμουν προς το σχολείο όπου διδάσκω.

Βρισκόμουν στη λεωφόρο Βουλιαγμένης, στο ύψος του Metro Mall, όπου υπάρχει ένα φανάρι. Το φανάρι ήταν κόκκινο, κανείς δεν περνούσε και -κακώς- αποφάσισα αγχωμένος να προχωρήσω. Σε τρία δευτερόλεπτα ακούω τη σειρήνα περιπολικού.

Ήταν δύο μοτοσυκλέτες της ομάδας Δίας. Ο ένας εκ των δύο μοτοσυκλετιστών με προσέγγισε και μου ζήτησε να σταματήσω δεξιά στο επόμενο φανάρι.

«Μάλιστα» είπα εγώ.

Όταν σταμάτησα, είδα τις δύο μηχανές: στη μία, ο αστυνομικός που επέβαινε φορούσε κουκούλα όπως στην Αντιτρομοκρατική Υπηρεσία.

Εριστικότατος, με το που σταμάτησε τη μηχανή του, λέει: «Χειροκροτήστε τον κύριο που πέρασε με κόκκινο, χειροκροτήστε!».

Συγκρατήθηκα.

Ένας από τους τέσσερις  αστυνομικούς μου λέει: «Ξέρετε γιατί σας σταματήσαμε;».

«Βέβαια», του λέω εγώ.

Πολύ ευγενικά, μου ζήτησε τότε το δίπλωμά μου.

Ο οδηγός της μοτοσυκλέτας του κουκουλοφόρου, έρχεται προς το μέρος μου με φόρα και μου λέει: «Το δίπλωμά σου θα μείνει για 60 μέρες στην Αλεξάνδρας και το πρόστιμο είναι 700 ευρώ»

«Μάλιστα», του λέω.

«Τι δουλειά κάνεις;», με ρωτάει.

«Καθηγητής σε ιδιωτικό σχολείο», του απαντάω.

Ο ευγενικός αστυνόμος, μου ζήτησε άδεια μηχανής και ασφάλεια με ευγενικό τρόπο. Του τα έδωσα.

«Τι ειδικότητα έχετε;», μου λέει ο κουκουλοφόρος.

«Φυσικός», του λέω.

«Την σιχαινόμουνα τη Φυσική», μου λέει με άγριο χαμόγελο. 

Συνεννοούνται μεταξύ τους, μου δίνει το δίπλωμα μου πίσω και μου λέει: «Τελευταία φορά».

Έτσι έληξε το ζήτημα για εμένα. Αναίμακτα.

Φαίνεται η επιείκεια που έχω δείξει στη ζωή μου με βοήθησε.

Συμπέρασμα: ΔΕΝ ΘΑ ΞΑΝΑΠΕΡΑΣΩ ΜΕ ΚΟΚΚΙΝΟ!

Όχι για το δίπλωμα, ούτε για τα 700 ευρώ, αλλά γιατί δεν θέλω να ξαναβρεθώ στη δύσκολη θέση να πρέπει να διαχειριστώ την αγένεια ενός ανθρώπου που έχει στιγμιαία εξουσία.

«Και εγώ σιχαίνομαι την συμπεριφορά σου», ήθελα να του πω την ώρα που μου έδινε το δίπλωμα...

Ευτυχώς, την κατάσταση την έσωσε το ευγενικό παιδί της ομάδας που ήταν άψογο. Νομίζω ότι για αυτό τον τοποθέτησαν στην ομάδα, για να τους «μαζεύει» με τρόπο.

Τους ευχαριστώ για την επιείκεια,

ΔΕΝ ΘΑ ΞΑΝΑΠΕΡΑΣΩ ΜΕ ΚΟΚΚΙΝΟ και

ΛΙΓΗ ΠΑΙΔΕΙΑ, ΠΑΡΑΚΑΛΩ!

 

 

 

 

 

Κατηγορίες:
Και κάτι άλλο...

Ασκήσεις Φυσικής Β΄ Λυκείου Γενικής Παιδείας - Νόμος Coulomb (Μέρος 3)

| 0 ΣΧΟΛΙΑ

Κατηγορίες:
Ασκήσεις, Β' Λυκείου Γενικής Παιδείας

Ο πιο καλός... καθηγητής πρέπει να διδάσκει· αξιοκρατία στο εκπαιδευτικό σύστημα

| 0 ΣΧΟΛΙΑ

Η ποιότητα της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σε μια χώρα δεν εξαρτάται ούτε από τις κρατικές δαπάνες, ούτε από το μέγεθος της τάξης, ούτε από τον «προοδευτικό» χαρακτήρα των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων! Εξαρτάται από έναν και μοναδικό παράγοντα: την ποιότητα του εκπαιδευτικού προσωπικού.

Τα επιτυχημένα εκπαιδευτικά συστήματα στον κόσμο είναι εκείνα που καταφέρνουν να εντάσσουν στο διδακτικό τους προσωπικό τους πιο ταλαντούχους. Αυτό είναι το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει η έρευνα την οποία έκανε η γνωστή εταιρεία συμβούλων McKinsey. Στόχος της ογκώδους έρευνας -που πραγματοποιήθηκε τα έτη 2000 με 2007- ήταν να εντοπίσει τους παράγοντες εκείνους που παίζουν τον καθοριστικό ρόλο στην ποιότητα της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας παιδείας.

Παίρνοντας ως άξονα αναφοράς τις επιδόσεις των διάφορων εκπαιδευτικών συστημάτων στον κόσμο -όπως προκύπτει από τη γνωστή έκθεση Piza του ΟΟΣΑ καθώς και άλλες ανάλογες μελέτες- καθώς και συνεντεύξεις με πάνω από 100 ειδικούς, πολιτικούς και εκπαιδευτικούς σε όλο τον κόσμο, η έρευνα της McKinsey προσπάθησε να εντοπίσει τα κοινά στοιχεία τα οποία έχουν όλα τα top εκπαιδευτικά συστήματα- όπως της Φινλανδίας, της Σιγκαπούρης, της Νότιας Κορέας κ.λπ. Ενα από τα πρώτα συμπεράσματα της έρευνας είναι ότι οι δαπάνες για την παιδεία καθώς και το μέγεθος της τάξης δεν φαίνεται να παίζουν ουσιαστικό ρόλο στις επιδόσεις των μαθητών.

Μεταξύ των ετών 1980 και 2005, οι δημόσιες εκπαιδευτικές δαπάνες στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση στις ΗΠΑ ανά μαθητή αυξήθηκαν κατά (αποπληθωρισμένο) 73%. Την ίδια περίοδο οι ΗΠΑ προσέλαβαν περισσότερους δάσκαλους/καθηγητές με αποτέλεσμα η αναλογία εκπαιδευτικών/μαθητών να μειωθεί κατά 18%. Το μέγεθος των τάξεων στις ΗΠΑ το 2005 ήταν το μικρότερο στην ιστορία της χώρας. Ομως οι επιδόσεις των μαθητών το 2005 παρέμειναν στα επίπεδα του 1980. Ανάλογα είναι και τα αποτελέσματα και σε άλλες χώρες. Μεταξύ των ετών 1995-2004 χώρες όπως η Νέα Ζηλανδία, η Αυστραλία, η Σουηδία, η Νορβηγία, η Ολλανδία και η Ιαπωνία αύξησαν θεαματικά τις δαπάνες τους για την παιδεία. Ομως οι μέσες επιδόσεις των παιδιών στα μαθηματικά ηλικίας 13 και 14 ετών, είτε παρέμεναν οι ίδιες είτε χειροτέρευσαν.

Τα τελευταία έτη κάθε χώρα στον ΟΟΣΑ αύξησε τον αριθμό του εκπαιδευτικού προσωπικού σε σχέση με τον αριθμό των μαθητών. Ομως όλες οι έρευνες δείχνουν ότι η μείωση του μεγέθους της τάξης δεν έχει σημαντικές επιπτώσεις στις επιδόσεις των μαθητών. Από τις 112 μελέτες, μόνο οι 9 έδειξαν ότι υπάρχει ένας θετικός συσχετισμός. Οι άλλες 103 βρήκαν είτε ότι δεν υπάρχει καμιά σχέση είτε ότι υπάρχει αρνητική σχέση -δηλαδή η μείωση του αριθμού των μαθητών σε μια τάξη όχι μόνο δεν βελτιώνει τις επιδόσεις αλλά ενίοτε τις χειροτερεύει. Η εξήγηση είναι απλή: στο βαθμό που η μείωση του μεγέθους των τάξεων σημαίνει περισσότερους καθηγητές, αυτό συνεπάγεται -με σταθερό το επίπεδο των δαπανών- αφ’ ενός λιγότερα χρήματα για κάθε καθηγητή και αφετέρου -και αυτό είναι το πιο σημαντικό- μειωμένες απαιτήσεις στην επιλογή του διδακτικού προσωπικού.

Ο κυριότερος παράγοντας που φαίνεται να επηρεάζει τις μαθητικές επιδόσεις είναι η ποιότητα του εκπαιδευτικού προσωπικού. Διάφορες μελέτες που λαμβάνουν υπόψη τους όλους τους παράγοντες δείχνουν ότι οι μαθητές που διδάσκονται από καλούς εκπαιδευτικούς θα προχωρήσουν με τριπλάσια ταχύτητα από ό,τι μαθητές με κακούς εκπαιδευτικούς. Οι επιπτώσεις για τον μαθητή, σύμφωνα με την έκθεση, ενός χαμηλής ποιότητας δασκάλου στα πρώτα χρόνια του σχολείου, μπορεί όχι απλώς να είναι αρνητικές αλλά και μη αντιστρέψιμες. Οπως δείχνει μια σειρά ερευνών, οι μαθητές που δεν κάνουν αρκετή πρόοδο τα πρώτα χρόνια στο δημοτικό σχολείο, λόγω ενός κακού δασκάλου, έχουν ελάχιστες πιθανότητες να ανακάμψουν αργότερα.

Τα καλύτερα εκπαιδευτικά συστήματα στρατολογούν συστηματικά τους πιο προικισμένους για να τους εντάξουν στο εκπαιδευτικό προσωπικό.

Αυτό το επιτυγχάνουν μέσω της αυστηρής επιλογής των ατόμων που θα φοιτήσουν σε παιδαγωγικές ακαδημίες ή ανάλογα ιδρύματα. Τα καλύτερα εκπαιδευτικά συστήματα στον κόσμο στρατολογούν τους δασκάλους από το κορυφαίο 5%- 30% των αποφοίτων. Στην Κορέα από το 5%, στη Φινλανδία από το 10% και στο Χονγκ Κονγκ και τη Σιγκαπούρη από το 30%. Αντίστροφα τα κακά εκπαιδευτικά συστήματα συνήθως ελκύουν τους χειρότερους. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη Μέση Ανατολή -όπου το επίπεδο της παιδείας είναι ιδιαίτερα χαμηλό- οι δάσκαλοι προέρχονται από το χειρότερο 30%. Το ίδιο παρεμπιπτόντως ίσχυε και μέχρι πρόσφατα στις ΗΠΑ!

Ενα άλλο χαρακτηριστικό στοιχείο των καλών εκπαιδευτικών συστημάτων είναι ότι δίνουν μεγάλη έμφαση στη σωστή επιλογή των ατόμων που θα αναλάβουν ηγετικό ρόλο στο σχολείο (διευθυντές, γυμνασιάρχες λυκειάρχες). Ολες οι έρευνες δείχνουν ότι χωρίς έναν αποτελεσματικό και ικανό ηγέτη, ένα σχολείο είναι αδύνατο να αναπτύξει μια κουλτούρα υψηλών προσδοκιών ή να προσπαθεί να επιτύχει συνεχή βελτίωση. Ο μοναδικός ρόλος και η μοναδική υποχρέωση του διευθυντή ενός σχολείου είναι να επιβλέπει την ποιότητα της διδασκαλίας του απασχολούμενου εκπαιδευτικού προσωπικού. Δεν έχει καμιά άλλη γραφειοκρατική υποχρέωση, έτσι ώστε να μπορεί να αφοσιωθεί απερίσπαστα στο έργο του, που είναι η βελτίωση της διδασκαλίας των υφισταμένων του.

Υποσημείωση: Από τις 122 μελέτες του ΟΟΣΑ, μόνο οι 9 έδειξαν ότι η μείωση των μαθητών ανά τάξη και η αύξηση καθηγητών βελτιώνει τις μαθητικές επιδόσεις. Οι άλλες 103 κατέγραψαν ως κυριότερο παράγοντα την ποιότητα του εκπαιδευτικού.

Πηγή: Ελευθεροτυπία

Κατηγορίες:
Και κάτι άλλο...

Η παιδεία δεν φαίνεται στις γνώσεις αλλά στη συμπεριφορά.

| 0 ΣΧΟΛΙΑ

oldman

Μεγάλωσε, λένε, όλα τα αδέλφια του. Τέσσερα στον αριθμό κι ένας εκείνος, πέντε παρακαλώ. Έζησε πόλεμο, κακουχίες, πείνασε, αγάπησε, παντρεύτηκε κι έκανε τέσσερα παιδιά. Οι μεγαλύτερες αγάπες της ζωής του. Αν τον έβλεπες, ποτέ σου δε θα φανταζόσουν τι είχε περάσει. Ευθυτενής, καμαρωτό περπάτημα, ψάθινο καπελάκι, χαμόγελο στα μάτια και καραμέλες στην τσέπη.

Ποτέ δεν τον άκουσα να υψώνει τον τόνο της φωνής του. Όταν τον έπνιγε το δίκιο, γούρλωνε τα μάτια για να καταλάβεις πως έχει νεύρα. Μέχρι εκεί. Ακόμη κι αν δεν είχε λόγους να ξεσπάσει, πάντα του έδινε η γυναίκα του αρκετούς. Εκείνος, όμως, βράχος ακλόνητος, ο ορισμός της ηρεμίας και της καλοσύνης. Τη δικαιολογούσε ακόμη και τις φορές που είχε ολοφάνερο άδικο. «Άστη. Έχει περάσει πολλά», έλεγε ο άνθρωπος που είχε περάσει περισσότερα.

Μια μέρα, θέλοντας να δείξω πόσο με είχε εντυπωσιάσει γύρισα και είπα πόσο υπέροχος άνθρωπος είναι, παρόλο που είναι αμόρφωτος. Ακόμη, θυμάμαι το βλέμμα της μάνας μου. «Ο παππούς σου μπορεί να μην ξέρει πολλά γράμματα αλλά είναι ο πιο μορφωμένος άνθρωπος που ξέρω». Ήταν αυτή της η πρόταση που έσκασε σαν χαστούκι στο πρόσωπό μου και με έκανε να καταλάβω τη διαφορά μεταξύ του αγράμματου και του αμόρφωτου.

Βλέπεις, συνηθίσαμε να τα ταυτίζουμε. Αγράμματος κι αμόρφωτος το ίδιο και το αυτό. Βάλαμε σε ένα τσουβάλι όσους δεν μπόρεσαν να μάθουν γράμματα, να γίνουν πρώτοι μαθητές, να σπουδάσουν, και σε ένα άλλο όσους φόρτωσαν τους τοίχους με πτυχία κι ακαδημαϊκές γνώσεις. Τους κατηγοριοποιήσαμε τους μεν, χαμηλά στην κοινωνική μας βαθμίδα και τους δε, ψηλά. Έτσι, μάθαμε να ορίζουμε την αξία των ανθρώπων. Από τα χαρτιά που συνέλλεξαν στη διαδρομή τους.

Old-man-in-HDR-by-MayheamΚι όμως, υπάρχουν άνθρωποι με γνώσεις και βραβεία που δε συναντήθηκαν ποτέ με την κοινωνική μόρφωση. Δεν ξέρουν να φερθούν, δεν ξέρουν να μιλήσουν, μήτε να ανταπεξέλθουν στις δυσκολίες που ήρθαν στο διάβα τους. Δεν ήταν στη διδακτική τους ύλη αυτά. Είναι εκείνοι που συχνά, σνομπάρουν τους «αμόρφωτους» στον περίγυρό τους γιατί τους χαλάνε το image. Η αλήθεια είναι πως δεν τους φτάνουν ούτε στο μικρό τους δακτυλάκι γιατί ποτέ δεν μπόρεσαν να καταλάβουν πως καμία σχέση δεν έχει η ουσιαστική μόρφωση με τις ξερές γνώσεις που έμαθαν στα θρανία. Είναι κάτι περισσότερο από αυτό. Είναι πλάσιμο προσωπικότητας και πλήθος ηθικών αξιών που δε γράφονται σε κανένα βιβλίο.

Ο αγράμματος μπορεί να δυσκολεύτηκε να μάθει γράψιμο αλλά ποτέ δε ζήλεψε τον κόπο άλλων ανθρώπων. Ήξερε πως όλα γίνονται με μόχθο και σκληρή δουλειά.

Ο αγράμματος σιχαίνεται την αδικία και το συμφέρον στους ανθρώπους. Προστατεύει πάντα τους πιο αδύναμους, όσους δεν είναι σε θέση να υπερασπιστούν τους εαυτούς τους.

Ο αγράμματος μπορεί να υπογράφει με σταυρό αλλά τιμάει την υπογραφή του γιατί γνωρίζει τη σημασία της. Μπορεί να μην αρίστευσε σε μεγάλα εκπαιδευτικά ιδρύματα αλλά πήρε από νωρίς εφόδια που τον βοήθησαν να επιβιώσει.

Ο αγράμματος ξέρει να αγαπά δίχως να περιμένει ανταπόδοση. Αγαπά αληθινά κι αυτό είναι αρκετό. Βλέπει το καλό στους άλλους ακόμη κι όταν εκείνοι δεν το βλέπουν γιατί γνωρίζει πως οι δυσκολίες φέρνουν χαρές και οι χαρές δυσκολίες.

Ο αγράμματος είναι διακριτικός κι ευγενής. Δε ρωτά, δε φέρνει σε δύσκολη θέση. Ξέρει να διαβάζει τα μάτια. Από εκεί αντλεί πληροφορίες χωρίς να χρειαστεί να του μιλήσεις.

Μοιράζει τις συμβουλές του για να βοηθήσει πραγματικά κι όχι για να κάνει τον καμπόσο. Δε σου τρίβει στην μούρη την εμπειρία του. Σε αφήνει να κάνεις τα δικά σου λάθη γνωρίζοντας πώς θα είναι πάντα εκεί.

Ο αγράμματος είναι άξιος. Πιάνουν τα χέρια του. Κάνει δουλειές χωρίς να βαρυγκωμά, προσφέρει έργο όπου χρειάζεται, χαμογελά δυνατά και κλαίει βουβά. Δε θέλει να γίνεται βάρος στους δικούς του αλλά βρίσκεται κοντά ακόμη κι όταν είναι μακριά.

Ο αγράμματος άνθρωπος μπορεί να μην έμαθε μαθηματικά αλλά είναι δίκαιος στις συναλλαγές του. Μπορεί να μην ξέρει καλούς τρόπους αλλά το σπίτι του είναι πάντα ανοιχτό. Μπορεί να μην έγινε δάσκαλος αλλά ποτέ δε σήκωσε χέρι στα παιδιά του. Μπορεί να μη γύρισε όλο τον κόσμο αλλά μάζεψε σοφία από τις πιο μικρές στιγμές της ζωής του.

Ο δικός μου αγράμματος άνθρωπος ήταν πολύ πιο μορφωμένος από πολλούς γραμματιζούμενους εκεί έξω. Είχε παιδεία. Όχι πτυχία.

______________

   Πηγή: mindthetrap

Αντικλείδι , http://antikleidi.com

Κατηγορίες:
Νέα
web design by