Δημήτρης Νανόπουλος (4 άρθρα)

Δημήτρης Νανόπουλος: «Mε τη σημερινή τεχνολογία οι παρακολουθήσεις είναι παιδικό παιχνίδι»

| 0 ΣΧΟΛΙΑ

«Θα έχουμε τσιπάκι  στο μυαλό, μεγαλύτερη μνήμη, σεξουαλική ενέργεια και αντιστάσεις στο Αλτσχάιμερ»

Συνέντευξη του Δημήτρη Νανόπουλου στον Δημήτρη Δανίκα – protothema.gr

Γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Φυσική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, απ’ όπου αποφοίτησε το 1971. Συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Σάσεξ της Αγγλίας, όπου απέκτησε το διδακτορικό του (Ph.D) το 1973 στη Θεωρητική Φυσική των Υψηλών Ενεργειών. Διετέλεσε ερευνητής στο Κέντρο Πυρηνικών Ερευνών Ευρώπης (CERN) στη Γενεύη και επί σειρά ετών ανήκε στο ανώτερο ερευνητικό προσωπικό του.

Υπήρξε ερευνητής στην Ecole Normale Superieure (Παρίσι), καθώς και στο Χάρβαρντ. Το 1989 εκλέγεται καθηγητής στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Τέξας A&M, College Station. Οπου από το 1992 είναι διακεκριμένος καθηγητής, και όπου από το 2002 κατέχει την έδρα Mitchell/Heep της Φυσικής Υψηλών Ενεργειών!

Δεν τελείωσα. Επίσης είναι διευθυντής του Κέντρου Αστροσωματιδιακής Φυσικής του Κέντρου Προχωρημένων Ερευνών του Χιούστον (HARC), όπου διευθύνει ένα ερευνητικό τμήμα του World Laboratory που εδρεύει στη Λοζάνη Ελβετίας. Από το 1997 είναι τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και το 2015 εξελέγη πρόεδρος για ένα έτος.

Πάλι δεν ολοκλήρωσα. Πάει μακριά η βαλίτσα με το όνομα Δημήτρης Νανόπουλος. Αφού έχει διακριθεί για τη σημαντική συνεισφορά του σε ένα ευρύ φάσμα τομέων της Φυσικής Υψηλών Ενεργειών και της Κοσμολογίας. Η έρευνά του σήμερα επικεντρώνεται στις ενοποιημένες θεωρίες των υπερχορδών, στις θεμελιώδεις αρχές της κβαντικής θεωρίας, στην αστροσωματιδιακή φυσική και σε μοντέλα λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου εμπνευσμένα από την κβαντική φυσική.

Καταλάβατε; Εγώ, ειλικρινά, όχι. Ομως κατάλαβα ότι αυτός ο ανήσυχος εγκέφαλος είναι τόσο τρομερός και ασύλληπτος που σαν σκηνοθέτης-οραματιστής «βλέπει» το μέλλον. Μετά από πολλά, πολλά χρόνια. Κι εμείς; Ολοι εμείς καθόμαστε και «κολυμπάμε» στα σκουπίδια.

The Future my Friend. Ακούει κανείς;

«Φεύγω Παρασκευή (εννοεί την περασμένη Παρασκευή 16 Δεκεμβρίου), πάω στη Βοστόνη και μετά στο Χιούστον, εκεί είναι το σπίτι μου. Ο χρόνος μοιρασμένος στα δύο. Και στην Ελλάδα και στις ΗΠΑ».

-Και πώς ένας ερευνητής του σύμπαντος, όπως εσείς, στέκεται απέναντι σε όλα αυτά τα κοσμοϊστορικά γεγονότα;
«Οπως όλοι μας. Ζούμε σε μια περίεργη κατάσταση, με εύθραυστες ισορροπίες. Οπως ο πόλεμος στην Ουκρανία. Οπως η κόντρα για την Ταϊβάν και όπως οι ορέξεις του Ερντογάν. Εύχομαι, ελπίζω και πιστεύω να μη φτάσουμε στα άκρα».

– Και οι τεχνολογικές ανακαλύψεις;
«Νομίζω πως η έκρηξη στην τεχνολογία δημιουργεί ένα περίεργο συνονθύλευμα στο μυαλό της κοινωνίας. Ετσι δημιουργείται κορεσμός πληροφοριών. Μαζί με φόβο. Ετσι μαζεύεσαι στο καβούκι σου. Επικίνδυνα όλα αυτά. Η συσσώρευση γνώσης προκαλεί τραντάγματα. Ο άνθρωπος δεν προλαβαίνει να χωνέψει και να συμφιλιωθεί. Γι’ αυτό αισθάνεται απροστάτευτος. Οταν λόγου χάρη, λόγω αυτοματισμού, απολύονται και χάνουν την εργασία τους, τότε φουντώνουν οι κοινωνικές αντιθέσεις».

– Δηλαδή μερικά τεχνολογικά επιτεύγματα εκλαμβάνονται εχθρικά και επικίνδυνα.
«Για παράδειγμα, στην παραγωγή τα πράγματα έχουν αλλάξει ριζικά από το παρελθόν. Και τα πανεπιστήμια αδειάζουν από λογιστές και διοικητικό προσωπικό, τώρα τα κάνουμε όλα μόνοι μας. Λόγου χάρη, γιατί να ταξιδέψουμε επαγγελματικά, αφού μπορούμε με το Zoom να επικοινωνούμε από το σπίτι μας και να καταλήγουμε σε αυτό που θέλουμε;».

«Οι δουλειές θα ελαττωθούν»

– Ποια είναι τα σημαντικότερα που έχουμε ανακαλύψει;
«Στην Υγεία έχουμε με καινούρια ηλεκτρονικά μηχανήματα. Στην παραγωγή γίνεται με τη ρομποτική, εκεί γίνεται η μεγάλη επανάσταση. Οι δουλειές θα ελαττωθούν».

– Απαισιόδοξος;
«Από τη φύση μου είμαι συγκρατημένα αισιόδοξος, βρισκόμαστε σε μια εποχή περίεργη, σε μια διεγερμένη κατάσταση, μια νέα κατάσταση, μια νέα ισορροπία. Για παράδειγμα, στο πεδίο το δικό μου, στην Κοσμολογία, με το James Webb Telescope έχει αλλάξει δραματικά η εικόνα για το σύμπαν. Κι έτσι καταλήγουμε στην απορία “τι ρόλο παίζουμε εμείς εδώ πέρα;”. Οταν βγαίνω δημοσίως και λέω ότι το σύμπαν είναι μια τυχαία διακύμανση απ’ το τίποτα, τότε ο άνθρωπος αισθάνεται ένα μηδενικό».

– Μπορείτε να το εξηγήσετε;
«Βρισκόμαστε στο αχανές σύμπαν κι εμείς είμαστε ένα μυρμηγκάκι σε σχέση με τα 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια ύπαρξης του σύμπαντος. Και στον Χώρο και στον Χρόνο είμαστε ένα τίποτα. Στην αρχή το σύμπαν ήταν πάρα, μα πάρα πολύ μικρό. Μέγεθος “ατόμου”. Σε αυτή την περίπτωση δεν ισχύουν οι νόμοι της φυσικής, της βαρύτητας και του Νεύτωνα. Πρόκειται για τον κόσμο της Κβαντικής. Εμείς είμαστε οι καρικατούρες της πραγματικότητας. Πρόσεξε, τώρα: ο μακρόκοσμος προέρχεται από τον μικρόκοσμο. Οι νόμοι των βασικών συστατικών είναι διαφορετικοί από αυτούς που ισχύουν στον μακρόκοσμο. Ας πούμε, δεν μπορείς να εντοπίσεις την ακριβή θέση ενός ηλεκτρονίου και την ακριβή δυναμική του. Η δυναμική της Κβαντικής είναι διαφορετική από τους Νόμους του Νεύτωνα. Εδώ ισχύει η αρχή της αβεβαιότητας του Χάιζεμπεργκ. Παρεμπιπτόντως, ο Βέρνερ Καρλ Χάιζενμπεργκ (1901-1976), γνωστός και ως “ο δολοφόνος του Μπορ”, ήταν Γερμανός φυσικός, με σπουδαία συμβολή στη θεμελίωση της Κβαντομηχανικής, για την οποία τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Φυσικής του 1932. Αρα λοιπόν ένα ηλεκτρόνιο τη μια στιγμή υπάρχει και την άλλη δεν υπάρχει».

– Η αβεβαιότητα είναι το στίγμα της εποχής;
«Στην Κβαντική Φυσική για να περιγράψουμε το ηλεκτρόνιο λέμε “κυματοσυνάρτηση”. Που σημαίνει ότι μπορεί το σύμπαν να μην υπήρχε και μετά, την επομένη, να υπήρξε. Το σύμπαν στην αρχή προήλθε από το κβαντικό κενό. Αμα είναι έτσι, τότε τυχαία γίνονται όλα. Και δεν έχουν νόημα να τα συζητάμε. Ο καθένας βρίσκει τον δικό του σκοπό. Οι νόμοι που έχουμε φτιάξει είναι για την επιβίωσή μας. Ποιος θα επιβιώσει; Ο προσαρμόσιμος».

– Και στο μέλλον;
«Στο μέλλον η τεχνολογία θα μας βοηθήσει να μετοικήσουμε σε άλλους πλανήτες, στον Αρη. Το μέλλον είναι διαφορετικό. Αυτό το βλέπω αναπόφευκτο, όπως αναπνέω».

– Ο μετα-άνθρωπος, δηλαδή άνθρωπος και μηχανή μαζί…
«Ο μετα-άνθρωπος είναι η εξέλιξή μας. Ανθρωπος και μηχανή μαζί. Ενα καινούριο είδος ανθρώπου. Εν αντιθέσει με τα ζώα, οι άνθρωποι ανέπτυξαν το μυαλό τους. Χάρη στην ανάπτυξη της τεχνολογίας, κατορθώσαμε να επιβληθούμε στη φύση. Κατορθώσαμε να ανακαλύψουμε φωτιά, ηλεκτρισμό. Δεν είναι τυχαίο ότι οι πρώτοι πολιτισμοί αναπτύχθηκαν στη Μεσόγειο λόγω κλίματος. Κάναμε μια επέμβαση στην εξέλιξή μας. Τώρα όπου και να ζεις, μπορείς να επιζήσεις».

– Πιο συγκεκριμένα;
«Τα πειράματα με ρομπότ ήδη γίνονται. Είμαστε στην τέταρτη βιομηχανική επανάσταση. Η πρώτη έγινε με τον ατμό και τις μηχανές. Η δεύτερη με την ηλεκτρική ενέργεια. Η τρίτη με τα ηλεκτρονικά. Και η τέταρτη είναι με την τεχνολογία της πληροφορίας, τεχνητή νοημοσύνη και ρομποτική».

– Ολα αυτά θα επηρεάσουν τις ιδεολογίες;
«Οπως έλεγε ο Γκράμσι, ο μεγάλος θεωρητικός του μαρξισμού, η αλήθεια είναι σκληρή. Οι ιδεολογίες του παρελθόντος έχουν τελειώσει, δεν μπορούμε να φοράμε παρωπίδες. Αυτές οι ιδεολογίες αναπτύχθηκαν από ανάγκες. Ο Μαρξ είδε τη Βιομηχανική Επανάσταση με το καταπιεσμένο προλεταριάτο και κατάλαβε ότι περνάμε σε άλλη εποχή εκμετάλλευσης. Ενας πανέξυπνος άνθρωπος. Τώρα όλα αυτά έχουν αλλάξει. Η εργασία έχει πάρει άλλη μορφή».

– Ο καπιταλισμός θριαμβεύει;
«Πρέπει να γίνεται πόλεμος, να αδειάζει και να ξαναρχίζει. Η μεταβολή από ισχνές σε παχιές αγελάδες. Οταν είναι ισχνές, πρέπει να δίνεις, να τυπώνεις χρήμα, έτσι έκανε ο Ρούσβελτ. Για να μην παρεξηγηθώ, όλα αυτά έχουν αλλάξει από ανάγκη. Οπως είχε πει ο Καμί, δεν με ενδιαφέρουν αυτοί που γράφουν Ιστορία, αλλά εκείνοι που υποφέρουν από την Ιστορία».

– Θα ερχόσασταν για έρευνα στην Ελλάδα;
«Ναι, βεβαίως, μα είμαι εδώ ένα μεγάλο διάστημα. Δεν είναι η Ελλάδα του 1971 που έφυγα. Τώρα είναι καλύτερη. Αν θα την ήθελα ακόμα καλύτερη; Ναι! Θα ήθελα οι ελληνικές κυβερνήσεις και το κράτος να συμπεριφέρονται καλύτερα στους Ελληνες του εξωτερικού. Ναι! Μας αξίζει το καλύτερο. Με το μυαλό, τη φαντασία και τον ενθουσιασμό θα μπορούσαμε καλύτερα. Εξω δεν είναι τόσο δεδομένες αυτές οι αρετές. Το οξυγόνο μου είναι η Φυσική».

– Τα πολιτικά στην Ελλάδα;
«Πάντα πολωμένα. Εχει μπει λίγο τάξη, να δουλεύει η Δημοκρατία και οι θεσμοί να λειτουργούν. Οι νόμοι να ισχύουν για όλους. Υπάρχει το έγκλημα και η τιμωρία. Αντε να δούμε».

Το μποζόνιο Higgs

– Η ταραχή, η δημιουργική ταραχή, είναι εφαλτήριο ευφυΐας, μακροζωίας, ανησυχίας, φαντασίας, οραματισμού και μελλοντολογίας. Με την επιστημονική έννοια του όρου…
«Εδώ που τα λέμε, πράγματι, όταν ήμουν πιτσιρικάς και διάβαζα καταπίνοντας ολόκληρες σελίδες, την ίδια στιγμή ήταν σαν να σκηνοθετούσα. Την ίδια στιγμή, με τη φαντασία μου, αυτά που διάβαζα τα έβλεπα σε εικόνες. Οταν με ρωτούσαν “Δημητράκη, τι θα γίνεις όταν μεγαλώσεις”, απαντούσα “σκηνοθέτης”».

– Κάπου εδώ συναντώνται οι πορείες μας. Με τον κινηματογράφο φυσικά.
«Και πρέπει να ξέρεις ότι ο Φεντερίκο Φελίνι με γοητεύει περισσότερο από τον Αϊνστάιν».

– Αν δεν κάνω λάθος, το όνομά σας είναι ταυτισμένο με το μποζόνιο Higgs. Που υποδηλώνει ότι το σύμπαν έχει πεπερασμένη διάρκεια ζωής. Τι σόι πράγμα είναι αυτό;
«Το μποζόνιο Higgs προέρχεται από το όνομα Bose. Οπως και το φερμιόνιο που προέρχεται από το όνομα του Ιταλού Ενρίκο Φέρμι, βραβευμένου με Νόμπελ».

– Ποια η διαφορά;
«Τα μποζόνια έχουν spin ακέραιων αριθμών, δηλαδή 0, 1, 2, 3, 4 και πάει λέγοντας. Τα θερμιόνια έχουν spin ημιακέραιων, όπως 1/2, 3/2, 5/2 κ.λπ.».

– Τι είναι το spin;
«Πάρε για παράδειγμα τη Γη. Η Γη γυρίζει γύρω από τον Ηλιο και λόγω αυτής της κίνησης έχει στροφορμή. Στροφική ορμή. Η Γη ταυτόχρονα γυρίζει γύρω από τον άξονά της και λόγω αυτής της κίνησης έχει ιδιο-στροφορμή. Αυτή ακριβώς η ιδιο-στροφορμή αντιστοιχεί στο spin των σωματιδίων. Κατάλαβες;».

Στο περιθώριο από μυαλό

– Επιστροφή στο παρελθόν, στον χιπισμό…
«Δεν ήμουν ακριβώς χίπης, αλλά είχα κι εγώ μακριά μαλλιά και μούσια. Ομως ομολογώ ότι μ’ αρέσει να είμαι περιθωριακός. Δεν εννοώ αυτούς που αναγκάζονται να βγουν στο περιθώριο και στη συνέχεια μπορεί να καταλήξουν λαμόγια. Εννοώ τους άλλους που το περιθώριο γι’ αυτούς είναι επιλογή. Εννοώ αυτούς που έχουν μυαλό. Εγώ είμαι αυτός που θα μπορούσα να κάνω ό,τι θέλω. Σε αυτή την κατηγορία ανήκω. Οπως, ας πούμε, ο τιτάνας Ορσον Γουέλς. Ο άνθρωπος που “σκοτώθηκε” από τον μεγιστάνα Χιρς (σ.σ.: εννοεί τον παραγωγό μερικών ταινιών του Ορσον Γουέλς)».

– Πάλι οι αναφορές σας προέρχονται από τον κινηματογράφο…
«Μα σ’ το είπα. Με γοητεύει ο Φεντερίκο Φελίνι. Εχω διαβάσει πως όταν κάποιος ρώτησε τον Γουέλς “πώς αισθάνεσαι, Ορσον;”, εκείνος απάντησε: “Πάντα αισθάνεσαι καλύτερα όταν ξέρεις πως είσαι αθάνατος”».

– Κι εσείς, αθάνατος;
«Εχω κάνει καλή δουλειά. Εχω πραγματοποιήσει έργο. Αυτό θα μείνει. Γιατί οι περισσότεροι γνωρίζουν το όνομα Νανόπουλος από την τηλεόραση. Ομως υπάρχει κάτι περισσότερο πίσω από τη μικρή οθόνη. Μ’ αρέσουν οι άνθρωποι που πίσω τους έχουν φορτίο. Μας έχουν κλέψει τα όνειρα».

– Πολύ καλό αυτό… «μας έχουν κλέψει τα όνειρα»…
«Η ελπίδα πάει με την προσδοκία. Ελπίζεις; Ε, τότε προσδοκάς σε κάτι καλύτερο. Και η προσδοκία πηγαίνει με το όνειρο. Δηλαδή ονειρεύεσαι το μέλλον σου. Ελπίδα, προσδοκία, όνειρο πάνε μαζί. Η ελπίδα σε δυναμώνει. Και όταν ματαιώνεται η ελπίδα τότε “πεθαίνεις”».

– Ζωντανός-νεκρός, δηλαδή ζόμπι.
«Πάντοτε ελπίζεις σε κάτι. Δεν λέμε “η ελπίδα πεθαίνει τελευταία”;».

– Και η αιτία;
«Μα φυσικά από την έλλειψη παιδείας. Και από την απουσία κουλτούρας. Να μια λέξη που σήμερα θεωρείται αρνητική, που είναι υποτιμημένη. Μιλάω για την αληθινή κουλτούρα. Από εκεί προέρχονται όλα. Δεν έχουμε σωστή παιδεία. Και το παιδί δεν μεγαλώνει σωστά στο σπίτι. Στο σχολείο δεν μαθαίνει αυτά που πρέπει να μάθει. Εμείς μαθαίναμε γράμματα».

– Πού, στα ιδιωτικά;
«Οχι, σε δημόσιο σχολείο».

– Δεν είναι εξωφρενικό που όλα αυτά συμβαίνουν με την Αριστερά;
«Δεν λέω. Ολα τα κόμματα της εξουσίας έβαλαν κι αυτά το χεράκι τους. Ουδείς αθώος του “εγκλήματος”. Και πρέπει να σου πω ότι όλα αυτά που λέω δεν προέρχονται από κάποια κομματική σκοπιμότητα. Δεν έχω δική μου ατζέντα. Δεν θέλω από κανέναν απολύτως τίποτα. Μια χαρά είμαι. Ούτε την ευλογία τους θέλω, ούτε τίποτα».

Σε δέκα χρόνια θα έχουν αλλάξει τα πάντα

– Πώς θα είναι ο κόσμος σε δέκα χρόνια;
«Θα αλλάξουν τα πάντα. Θα αλλάξουμε κι εμείς».

– Πότε αυτό; Σε μια δεκαετία;
«Ηδη γίνεται. Και πρόσεξε, η αλλαγή θα γίνει εκ του φυσικού. Θα αλλάζουμε μέσα στη διαδικασία της εξέλιξης. Πρόκειται για ένα μείγμα Φυσικής, Ψηφιακής, Ρομποτικής και Κβαντικής. Τέλος με τον άνθρωπο. Θα αρχίσει η εποχή του μετα-ανθρώπου. Ο μετάνθρωπος».

– Για παράδειγμα;
«Θα έχουμε τσιπάκι στο κεφάλι. Ενα τσιπάκι με το οποίο θα αυξάνει η μνήμη μας, θα σταματάει το Αλτσχάιμερ, θα βοηθάει τη σεξουαλική μας ενέργεια. Θα τα κάνει όλα. Θα μπορούμε, επίσης, να “παίρνουμε” τον εγκέφαλό μας και να τον τοποθετούμε στο software. Ετσι θα αποθηκεύονται όλες οι εγκεφαλικές μας λειτουργίες και πληροφορίες Οταν λέω θα “παίρνουμε” τον εγκέφαλο δεν εννοώ φυσικά ότι θα τον… βγάζουμε».

– Μα γίνονται τέτοια πράγματα;
«Φυσικά γίνονται. Ηδη τα βλέπουμε όλα αυτά σε εργαστήρια. Αυτό σημαίνει πως υπάρχει Existence Proof (απόδειξη ύπαρξης). Και ότι υπάρχει κβαντικός κομπιούτερ. Με απίστευτη δύναμη, που θα αλλάξει ριζικά τα πάντα. Φαντάσου ότι το smartphone σήμερα διαθέτει πληροφορίες ισοδύναμες με όλα τα κομπιούτερ της NASA όταν το “Apollo 11” πήγε στη Σελήνη».

– Θα αλλάξουν όλα λοιπόν;
«Ολα! Αυτή είναι η διαδικασία της εξέλιξής μας. Μερικοί φυσικά θα παραμείνουν “πίθηκοι”. Αλλά οι δύστυχοι δεν το ξέρουν… Οσο αναπτύσσεται το μυαλό μας, τόσο θα αλλάζουμε. Σκέψου τι γινόταν στο παρελθόν, όταν ο άνθρωπος αναγκάστηκε να παρεμβαίνει στη φύση. Αρα κάνουμε παρεμβάσεις στο περιβάλλον. Αρα σταματήσαμε και φύγαμε από τη διαδικασία του λεγόμενου Survival of the Fittest, δηλαδή της επιβίωσης του ικανότερου, όπως έλεγε ο Δαρβίνος. Εχουμε φύγει από αυτό το στάδιο. Τώρα με τον μετα-άνθρωπο αρχίζουμε να εξελισσόμαστε σε διαφορετικές κατευθύνσεις. Δεν θα υπάρχουν Νανόπουλοι και Δανίκες».

– Και τα ρομπότ;
«Ηδη κατασκευάζονται και μάλιστα αρκετοί επιστήμονες έχουν εκφράσει φόβους πως αυτά τα ανδροειδή κάποια στιγμή μπορεί να επαναστατήσουν και να εξολοθρεύσουν το ανθρώπινο είδος. Αν δηλαδή αυτά τα ρομπότ αυτοπροσδιοριστούν, τότε την έχουμε βάψει».

– Θα τα ζήσουμε όλα αυτά;
«Η επόμενη γενιά θα τα ζήσει. Και κάτι ακόμα: πρέπει επειγόντως, από τώρα, να βρούμε ένα νέο σύστημα ώστε αυτός ο κόσμος να μπορέσει να ζήσει ανθρώπινα και όλοι να ωφεληθούν από την εξέλιξη. Δύσκολα τα χρόνια που ζούμε σήμερα. Δεν θα μπορέσουν οι νομικοί να διοικήσουν. Να διαχειριστούν αυτή τη νέα εποχή. Πρέπει τα ηνία να τα αναλάβουν επιστημονάρες με συμβούλους νομικούς. Η εποχή αλλάζει. Τώρα ξέρουμε την αρχή του σύμπαντος. Οι πολιτικοί δεν έχουν ιδέα».

– Μπορούμε να το κάνουμε πιο συγκεκριμένο αυτό το μέλλον;
«Σε μια άλλη, σε μια αυριανή κοινωνία που έχω εγώ στο μυαλό μου, το ποιος θα εκλέγεται αρχηγός δεν θα είναι ζήτημα ψηφοφορίας, αλλά επιλογής ανάμεσα σε ίσους και ισοδύναμους. Μια εκλογή που θα γίνεται σε στρογγυλό τραπέζι. Το σημερινό, το παγκόσμιο σύστημα, με τους νομικούς και τους λόγιους, αλλά και τους θεωρητικούς της οικονομίας, είναι τελειωμένο. Αυτή είναι η δική μου εξήγηση για τη σημερινή, παγκόσμια παρακμή».

– Δηλαδή ζούμε στην εποχή της μετάβασης;
«Ακριβώς αυτό. Βρισκόμαστε στο τέλος μιας εποχής και στην αρχή μιας άλλης. Και όπως, περίπου, έλεγε ο θρυλικός Ιταλός μαρξιστής Αντόνιο Γκράμσι, “όταν γεννιέται μια νέα κατάσταση, τότε εμφανίζεται και η τερατογένεση”. Εκείνος εννοούσε τον φασισμό. Εγώ σήμερα αναφέρομαι και στον δεξιό και στον αριστερό ακραίο λαϊκισμό».

– Ολα αυτά μπορεί να προκαλέσουν φόβο και τρόμο στην κοινωνία.
«Μα δεν τα λέω για να φοβηθεί ο κόσμος. Τα λέω για την ελπίδα και τα όνειρα».

– Οι σημερινοί πολιτικοί είναι άχρηστοι;
«Θέλω να πω ότι οι καταστάσεις τούς έχουν ξεπεράσει».

– Και η Ελλάδα;
«Η Ελλάδα είναι ένα μικροσύμπαν της Γης. Παρ’ όλα αυτά, διατηρώ μια εσωτερική αισιοδοξία για την εξέλιξη της πατρίδας μου. Και κάτι ακόμα. Πολλές φορές αυτά που λέω ενοχλούν μερικούς ανθρώπους. Εγώ τα λέω επειδή έτσι τα σκέφτομαι, όπως πρέπει να τα πω. Δεν ψάχνω να βρω μια θεσούλα. Τα λέω όπως το αισθάνομαι. Αυθόρμητα».

Εκεί προς το τέλος, έτσι για το αστείο της υπόθεσης, να ελαφρύνω την ατμόσφαιρα, τον ρώτησα:

-Για να το καταλάβω, το τσιπάκι στον εγκέφαλο θα βελτιώνει αυτομάτως τις σεξουαλικές επιδόσεις;
«Μα το είπαμε αυτό… (γέλια) Θυμάμαι πάντως, όταν παλιά είχα πει σε μια γραμματέα μου, έτσι για πλάκα, “short and thick does the trick” (το κοντό και χοντρό τα καταφέρνει), εκείνη με ρώτησε: “Why not long and thick?”, γιατί όχι το μακρύ και χοντρό;».

Το ρολόι έδειχνε αργά, σηκώθηκε, χαμογέλασε και έφυγε. Με τέτοια πλάσματα, έστω για μία ώρα, ταξιδεύεις μακριά. Φεύγεις. Λυτρωμένος. Προσωρινά. Αγαπητέ κύριε Νανόπουλε, πάντα καλά και πάντα μπροστά!

Πηγή

Κατηγορίες:
Και κάτι άλλο...

Δ. Νανόπουλος: Να καταλάβουμε την μοναδικότητά μας στο Σύμπαν

| 0 ΣΧΟΛΙΑ

Ο καθηγητής και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών Δημήτρης Νανόπουλος, καταθέτει στο ΑΠΕ – ΜΠΕ τις σκέψεις του για τη νέα χρονιά:

Κύριε Νανόπουλε, το 2022 είναι ένα έτος προσδοκιών για τις επιστήμες; Και ποιες είναι για εσάς αυτές οι προσδοκίες;

Οι πιο ενδιαφέρουσες επιστημονικές ανακαλύψεις γίνονται συνήθως αναπάντεχα, όχι τόσο για τους επιστήμονες που τις δημιουργούν, αλλά για όλους τους άλλους. Πράγματι, βρισκόμαστε σε μια εύφορη εποχή για τη Φυσική των Στοιχειωδών Σωματιδίων και της Κοσμολογίας και περιμένουμε το 2022 να είναι ακόμα πιο συναρπαστικό και να συνεχίσει να αποδίδει τους καρπούς μιας προσπάθειας πολλών ετών. Η πρόοδος ως προς την κατανόηση της αρχής του Σύμπαντος και της εξέλιξής του, χρησιμοποιώντας δεδομένα από το τηλεσκόπιο PLANCK και άλλες συναφείς παρατηρήσεις, είναι απίστευτη. Θεωρώ ότι το 2022 θα μας φέρει πιο κοντά σε μια Θεωρία του Παντός, σε πλήρη αρμονία με τα πειραματικά δεδομένα, εάν δεν έχει ήδη προταθεί…

Η επόμενη μεγάλη ανακάλυψη δεν θα έρθει επομένως από τις νέες τεχνολογίες αλλά από τη Φυσική;

Οι περισσότερες νέες τεχνολογίες αποτελούν απόρροιες και εφαρμογές της επιστήμης της Φυσικής. Από την άλλη, η εξέλιξη της Φυσικής εξαρτάται από τη χρήση και τον συνδυασμό πολλών νέων τεχνολογιών που επεξεργάζονται δεδομένα και επιβεβαιώνουν ή απορρίπτουν αντίστοιχα τα προτεινόμενα θεωρητικά μοντέλα ερμηνείας του Σύμπαντος. Κατά συνέπεια, πρόκειται για συγκοινωνούντα δοχεία που οδηγούν στη δημιουργία νέων προϊόντων/υπηρεσιών ή αντίστοιχα για κομμάτια ενός παζλ που ενώνονται και δημιουργούν νέες, πιο ολοκληρωμένες απεικονίσεις και προοπτικές του κόσμου μας. Η Φυσική εδώ και 120 χρόνια από τότε που ο Max Planck εισήγαγε την έννοια του κβάντου, δεν έχει πάψει να μας εκπλήσσει θετικά, και ευελπιστώ ότι και το 2022 δεν αποτελέσει εξαίρεση στον κανόνα.

Είναι πάντως οι νέες τεχνολογίες που τραβούν την περιέργειά μας και εξάπτουν την φαντασία μας, όπως συνέβη πρόσφατα με το metaverse. Δεν αισθάνεσθε πως η δική σας επιστήμη – η επιστήμη της Θεωρίας της Σχετικότητας, του Bing Bang και του μποζονίου Ηiggs μεταξύ άλλων – αδικείται ή υποεκτιμάται;

Είναι λογικό οι νέες τεχνολογίες που χρησιμοποιούμε συνεχώς, στους υπολογιστές και στα έξυπνα κινητά, να τραβούν την προσοχή μας και να εξάπτουν τη φαντασία μας, καθώς επηρεάζουν όλο και περισσότερο την καθημερινότητά μας. Η Θεωρία της Σχετικότητας, το Big Bang ή το μποζόνιο Higgs είναι έννοιες πιο απόμακρες για τους περισσότερους ανθρώπους. Ωστόσο, αποτελούν τα βασικά συστατικά μιας βαθύτερης κατανόησης του Σύμπαντος και της θέσης του ανθρώπου σ’ αυτό. Οι θεωρητικοί φυσικοί είναι πια συνηθισμένοι σε αυτή την κατάσταση, όμως δεν αισθάνονται καθόλου αδικημένοι. Αντίθετα, αναπληρώνουν τις όποιες «απώλειες» νιώθοντας τέτοια ικανοποίηση για τη συμμετοχή τους σε μια πραγματικά μεγάλη ανακάλυψη, που όμοιά της δεν υπάρχει…

Φάνηκε από την πανδημία: πολλοί συνάνθρωποι μας αντιμετωπίζουν την επιστήμη με καχυποψία, άρνηση ή ακόμη και φόβο. Πώς το εξηγείτε;

Κακή πληροφόρηση και άγνοια. Όπως έλεγε ο μεγάλος Ιταλός Φυσικός Enrico Fermi «η γνώση είναι δύναμη, αλλά για πολύ καιρό ακόμη η άγνοια δεν θα σημαίνει αδυναμία».

Σε τι θα θέλατε να μας κάνει σοφότερους η νέα χρονιά;

Να καταλάβουμε τη μοναδικότητά μας σ’ αυτό το Σύμπαν. Είμαστε μια απειροελάχιστη χωρο-χρονική κουκίδα. Η ζωή μας είναι από δω έως εκεί. Αυτό πρέπει να προσπαθήσουμε να το κατανοήσουμε και να το εκμεταλλευτούμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

«Ένας θεωρητικός φυσικός ανεβαίνει με έναν φίλο του στην κορυφή ενός βουνού. Όταν φτάνουν, βγάζει ένα τετράδιο και ένα μολύβι και έπειτα από λίγο λέει στον φίλο του: «Σύμφωνα με τους υπολογισμούς μου, είμαστε στην απέναντι κορυφή»». Τι σας κάνει να σκέφτεστε αυτό το ανέκδοτο;

Θα επικαλεστώ και πάλι τα λόγια του Enrico Fermi. «Υπάρχουν δύο πιθανές εξελίξεις: Αν το αποτέλεσμα επαληθεύει την υπόθεση, θα έχεις κάνει μια μέτρηση. Αν το αποτέλεσμα δεν συμφωνεί με την υπόθεση, τότε θα έχεις κάνει μια ανακάλυψη». Ωστόσο, θα συμπληρώσω ότι οι θεωρητικοί φυσικοί μπορεί κάπου-κάπου να κάνουν και λάθος…

Πηγή

Κατηγορίες:
Και κάτι άλλο...

Διονύσης Νανόπουλος: «Δεν ήμουν καλός μαθητής. Ένα βιβλίο μού άλλαξε τη ζωή»

| 0 ΣΧΟΛΙΑ

Πάνω σε τι εργάζεστε αυτόν τον καιρό;

Αυτή την εποχή δουλεύω περισσότερο τη φυσική. Πάντα στην Ελλάδα βρίσκω χρόνο για να της αφιερωθώ, γιατί στην Αμερική με καταδυναστεύουν τα ζητήματα οργανωτικής και διοικητικής φύσης. Εδώ τα πράγματα είναι πιο εύκολα και ευχαριστιέμαι να κάνω φυσική. Δηλαδή ασχολούμαι με διάφορα προβλήματα – στην έρευνα προφανώς. Με την ομάδα μου έχουμε εκπονήσει διάφορα σχέδια.

Το πιο φιλόδοξο;

Έχει σχέση με την αρχή του Σύμπαντος. Έχουμε φτιάξει εδώ και έναν χρόνο αυτό που λέμε «ενοποιημένη θεωρία των πάντων», μια θεωρία του παντός που έχει πάρα πολύ ωραίες ιδιότητες. Συμπτωματικά μας βγήκαν, ήταν σαν να είχαμε πάρει τα βιογραφικά μας και κάναμε συρραφή. Οταν ανακαλύπτεις κάτι, δεν σημαίνει ότι στηρίζεται όλο σε αυτό που έχεις κάνει εσύ. Η ανακάλυψη είναι αποτέλεσμα μιας ομαδικής προσπάθειας, είναι προϊόν μιας αλληλουχίας πραγμάτων.

Έτσι δεν είναι δομημένος ο κόσμος; Η αρμονία του Σύμπαντος…

Έτσι μπράβο! Είμαι θεωρητικός φυσικός. Αυτή είναι η δουλειά μου. Βεβαίως πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη τα δεδομένα της στιγμής, αλλά από την άλλη μεριά πρέπει να χρησιμοποιούμε τη φαντασία μας, τη διαίσθησή μας, τη λογική, τα μαθηματικά και αυτά που ξέρουμε ούτως ώστε να τα προχωρήσουμε από εκεί και πέρα. Αυτό βέβαια δεν βασίζεται μόνο στα πειραματικά δεδομένα. Βεβαίως τα πειραματικά δεδομένα μάς δίνουν ένα υπόβαθρο, αλλά αυτό πρέπει να το πάρουμε και να το προχωρήσουμε. Εδώ υπάρχει κοινό πεδίο με τη μουσική – για να έρθουμε και στα δικά σου λημέρια.

Μιλήστε μου λίγο γι’ αυτήν τη συγγένεια…

Όπως ξέρεις, στον εγκέφαλο βρίσκονται πολύ κοντά οι περιοχές όσων έχουν έφεση στα μαθηματικά και στη μουσική. Λένε ότι ο Μότσαρτ θα μπορούσε να γίνει ένας πολύ καλός μαθηματικός. Προφανώς λοιπόν υπάρχει μια μαθηματική αρμονία στη φύση. Από την εποχή του Νεύτωνα – λέω τον Νεύτωνα γιατί ήταν ο πρώτος που εισήγαγε συστηματικά μαθηματικούς νόμους στη συσχέτιση φαινομένων – μέχρι τώρα, υπήρχαν πολλά προβλήματα και οι θεωρίες γίνονταν πολύ περίπλοκες. Τελικά ανακαλύπτουμε ότι η αλήθεια είναι πιο απλή. Σαν να βλέπεις ένα ωραίο κορίτσι παραφορτωμένο με στολίδια και μέικ απ, που κρύβει έτσι την πραγματική ομορφιά του.

Υπάρχει ναρκισσισμός στους επιστήμονες;

Ο σπουδαίος Φάινμαν έλεγε πως ένας καλός φυσικός είναι υποχρεωμένος αυτά που λέει να τα στηρίζει κάπου και να προτείνει πειράματα ούτως ώστε να μπορούν ν’ αποδειχθούν ή ν’ απορριφθούν. Επίσης ότι ο πιο έξυπνος θεωρητικός είναι εκείνος που εγκαταλείπει τη θεωρία του με το πρώτο αρνητικό πειραματικό δεδομένο. Ο μεγάλος βιολόγος Ζακ Μονό που έχει γράψει το βιβλίο «Τύχη και αναγκαιότητα» – επί χούντας το διαβάζαμε – έλεγε: «Ο επιστήμων είναι καλό να είναι μετριόφρων ως πρόσωπο, αλλά δεν πρέπει να είναι στις ιδέες που πρεσβεύει». Η επιστήμη έχει μέσα της έναν ναρκισσισμό. Όπως έλεγε ο Μπρεχτ στο «Βίος του Γαλιλαίου», η επιστήμη δεν είναι δημοκρατική.Ένας μπορεί να είναι σωστός και χίλιοι λάθος.

Ο Μπρεχτ μιλούσε και για την «πρόθεση» των καλλιτεχνών.
Η «πρόθεση» των επιστημόνων;

Ποικίλλει. Υπάρχουν επιστήμονες που θέλουν να καταλάβουν την αλήθεια όσο μπορούν καλύτερα. Γι’ αυτό ακολουθούν πολύ δύσβατους δρόμους και καμιά φορά απομονώνονται. Από μικρός είχα μεγάλη αγάπη και συμπάθεια για περιθωριακούς ανθρώπους. Δεν εννοώ τα ψώνια. Αναφέρομαι σε αυτούς που θα μπορούσαν να είναι οτιδήποτε θέλουν και αυτοί επέλεξαν να ζουν έτσι. Δεν μας ενδιαφέρει το γιατί και το πώς. Με γοητεύουν από μικρό παιδί. Έχουν μια ποίηση, μια αλήθεια και δεν υπολογίζουν κανέναν.

Και με τέτοιες «προθέσεις» πώς καταλήξατε φυσικός;

Θα σου πω κάτι: μου άρεσε πάρα πολύ η φυσική, ήταν η ζωή μου. Ένας από τους λόγους που αφιερώθηκα σε αυτήν ήταν για να μην μπορεί κανείς να μου πει κουβέντα. Να μην έχω ανάγκη κανέναν. Και οι περιθωριακοί με έναν τρόπο το ίδιο έχουν κάνει. Και για να γυρίσω στην πρόθεση, θα σου πω ότι δεν θεωρώ ότι ένα παιδί αν κινείται μόνο από την επιθυμία να γίνει διάσημος μπορεί να πάει μακριά. Βεβαίως το χειροκρότημα και τα λεφτά είναι κίνητρα σημαντικά, αλλά όχι ο μοναδικός σκοπός. Λέω συχνά στους νέους: μην κοιτάτε τις τηλεοράσεις και τις συνεντεύξεις. Πίσω από αυτό υπάρχει κόπος. Δουλεύω ακόμη σαν μαθητής.

Η σχέση σας βέβαια με την επιστήμη σας ξεκίνησε ανάποδα. Δεν ήσασταν άριστος μαθητής.

Α, ναι! Δεν ήμουν κάλος μαθητής γιατί ήμουν αφοσιωμένος στη φυσική. Είχα μια καλή σχέση όμως με τους γονείς μου. Μέχρι τα 14 έπαιζα πολλή μπάλα και εκεί είδα πώς είναι να σε συζητούν, να είσαι στο κέντρο του ενδιαφέροντος. Αυτό μου άρεσε και σίγουρα αυτό έπαιξε ρόλο στη ζωή μου και στην εξέλιξή μου.

Και τη φυσική πώς την ανακαλύψατε;

Το καλοκαίρι, από τη Γ’ προς τη Δ’ Γυμνασίου, τα πράγματα ζόρισαν. Είχα αρχίσει να βαριέμαι την αλητεία και βέβαια έπρεπε να διαβάσω για να περάσω – δίναμε εξετάσεις τότε. Μου πήρε ο πατέρας μου το βιβλίο φυσικής των Κουγιουμζέλη – Περιστεράκη. Αρχίζω να το ξεφυλλίζω και ξαφνικά άρχισα να το διαβάζω σαν αστυνομικό. Τρέμανε τα χέρια μου. Ανακάλυψα λοιπόν από αυτό το τυχαίο γεγονός έναν καινούργιο κόσμο. Άρχισα να λύνω τις ασκήσεις και μου έλεγε ο φυσικός «πας στα φροντιστήρια και σ’ τις λύνουν». Ποια φροντιστήρια; Ο πατέρας μου δεν είχε λεφτά. Θα με σκότωνε αν ζητούσα φροντιστήριο.

Ήταν σημείο καμπής;

Αν θαυμάζω τον εαυτό μου για κάτι, είναι που δεν έγινα αυτό που φαινόταν ότι θα γίνω μικρός. Μπήκα σε έναν δρόμο και από κει και πέρα ήρθαν όλα. Το σημαντικό είναι να μπεις στην αφετηρία.

Ποθούσατε τη διάκριση;

Ναι, ήθελα να βρεθώ μπροστά στους προβολείς, αλλά από ανάγκη να παράγω. Το πιο σπουδαίο όμως που κατάφερα – πέρα από τη δουλειά μου – είναι πως έχω επηρεάσει κόσμο. Μεγάλο δώρο αν μπορώ να εμπνεύσω νέα παιδιά.

Η ευφυΐα σας διευκόλυνε τις σχέσεις σας με τους ανθρώπους ή σας ταλαιπώρησε;

Με ταλαιπώρησε πολύ. Πολλές φορές έπρεπε να κάνω ότι δεν καταλαβαίνω για να μην πληγωθώ.

Η επιστήμη σας σε τι δεν σας «απάντησε»; Ποιο είναι το κενό που σας άφησε;

Στην ομιλία μου στη Σάμο – στα Πυθαγόρεια -, με τίτλο «Η προέλευση των φυσικών νόμων», υπάρχει μια τέτοια αναφορά. Τι θέλω να πω: η ομορφιά αυτών των πραγμάτων, της διερεύνησης του Σύμπαντος κ.λπ., έρχεται και μας απαντάει σε μεγάλες ερωτήσεις. Η κεντρική σχολή της φυσικής, στηριγμένη σε πειραματικά δεδομένα, λέει: «Το Σύμπαν είναι μια τυχαία κβαντική αυθόρμητη διακύμανση από το τίποτα και αυτό έχει ορισμένες επιπτώσεις και τις επιπτώσεις αυτές αρχίζουμε και τις επαληθεύουμε πειραματικά». Αυτό απαντάει αυτομάτως σε όλα τα φιλοσοφικά ερωτήματα. Αν είναι έτσι, για ποιους σκοπούς συζητάμε; Η επιστήμη στηρίζεται σε γεγονότα που είναι αναπαραγωγίσιμα. Τα πράγματα είναι τυχαία, όχι γραμμένα. Και όπως έλεγε και ο Ηράκλειτος τον 6ο αιώνα π.Χ., «μοίρα μας είναι ο χαρακτήρας μας».

Αν ήσασταν άλλος χαρακτήρας, θα είχατε άλλη πορεία;

Βέβαια. Είμαι πεισματάρης. Από την άλλη είμαι πολύ οξύθυμος. Μου στοίχισε αυτό γιατί έκανα πολλούς εχθρούς στην επιστημονική κοινότητα. Έχω υποφέρει. Μου πήρε πολύ καιρό να καταλάβω ότι ο κάθε άνθρωπος έχει διαφορετικό τρόπο σκέψης.

Η επιστημονική κοινότητα έχει χαρακτηριστικά σταρ σίστεμ;

Βέβαια. Είναι χειρότερη από το Χόλιγουντ. Εκεί τουλάχιστον έχουν τα εισιτήρια που – κακώς ίσως – αποδεικνύουν την αντικειμενική αξία σου. Και στους επιστήμονες υπάρχουν papers – εργασίες – και αναφορές. Όμως οι επιστήμονες έχουν μια εξυπνάδα ιδιαίτερη και η ζωή τους είναι πολύ συγκεκριμένη. Λεφτά δεν βγάζουν και έχουν μόνο φήμη. Αυτό τους τρώει.

Επιτεύγματα έχουμε. Πρόοδο;

Έχουμε πια μια καινούργια συνείδηση κόσμου του Σύμπαντος. Ο κόσμος αλλάζει – έστω και αν πολλές φορές αισθάνομαι ματαιότητα. Ίσως η δικαίωση θα έρθει όταν σιγά σιγά θα φύγουμε από δω για να κατοικήσουμε σε άλλους πλανήτες. Δεν είναι ουτοπικό, σε λίγα χρόνια θα γίνει. Και αυτοί που θα φύγουν από δω δεν είναι εκείνοι που θα έχουν χοντρό πορτοφόλι, αλλά υψηλό IQ. Ανήκω σε αυτούς που δεν πιστεύουν στο «εν οίδα ότι ουδέν οίδα». Ξέρουμε πολλά και πρέπει να τα αξιολογήσουμε και να τα αξιοποιήσουμε. Και στην επιστήμη και στην τέχνη.

Πηγή: tanea.gr

Κατηγορίες:
Φυσική & Φιλοσοφία

Ζήστε τη ζωή σας και αφήστε τους άλλους... (συνέντευξη Δημήτρη Νανόπουλου)

| 0 ΣΧΟΛΙΑ

Ο διακεκριμένος καθηγητής φυσικής υψηλών ενεργειών και Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών Δρ. Δημήτρης Νανόπουλος, σε μια συνέντευξη-μάθημα ζωής, δηλώνει πως του αρέσει να απολαμβάνει «τη ζωή, τον έρωτα, την τέχνη», προτρέπει τους νέους «να πολεμήσουν για τη ζωή που θέλουν να έχουν»

Διαβάστε τη συνέντευξη, ακούγοντας πέντε αγαπημένα μουσικά κομμάτια του Δημήτρη Νανόπουλου:

« Piano concerto n. No. 21 in C major», Wolfgang Amadeus Mozart

«Bolero», Maurice Ravel

«As Time Goes By», «Casablanca» soundtrack

«The Windmills Of Your Mind», Michel Legrand, «The Thomas Crown Affair» soundtrack

«Βρέχει φωτιά στη στράτα μου», Στράτος Διονυσίου

Απολαμβάνω: «O πατέρας μου μού έλεγε: «Παιδί μου, αυτό που έχουμε είναι από εδώ μέχρι εκεί. Ό,τι έχεις, λοιπόν, να το χαίρεσαι και να το απολαμβάνεις». Η απόλαυση είναι μια πραγματικά ουσιαστική λέξη. Σε αντίθεση με την ευτυχία, η οποία είναι φευγάτη, στιγμιαία. Εγώ προσπαθώ να απολαμβάνω τη ζωή, τον έρωτα, την τέχνη, τη φύση, το καλό φαγητό, τους φίλους μου, τις παρέες, το πιοτό, το πούρο, μέσα στην έννοια του μέτρου προφανώς, εν γένει την καλή απλή ζωή. Από κει και πέρα, είμαι ευχαριστημένος που διάλεξα να κάνω κάτι στη ζωή μου, τη φυσική, που με γεμίζει εντελώς».

Βεβαιότητες: «Το χαρακτηριστικό της μοντέρνας φυσικής είναι η αβεβαιότητα. Η φυσική μας λέει ότι τα πάντα είναι αβέβαια. Και όπως θα πω και στην ομιλία μου στο Εθνικό Θέατρο, αν δεν υπήρχε αυτή η αρχή της αβεβαιότητας, δεν θα είμαστε εδώ σήμερα. Παρόλο, όμως, που είμαι υπερασπιστής του παραλόγου και της κβαντικής αβεβαιότητας, στην καθημερινή μας ζωή πρέπει να έχουμε κάποιες βεβαιότητες, κάποιες σταθερές, γιατί αν είναι όλα ρευστά και αβέβαια, πάμε στο χάος και χαθήκαμε. Τώρα, αν έχω μία βεβαιότητα, αυτή είναι ότι αγαπώ τη ζωή και ότι η φυσική είναι η ζωή μου. Νομίζω πως όταν έρθει η ώρα μου, μέχρι την τελευταία μου ανάσα, το χέρι μου όλο και κάποια εξίσωση ή παρατήρηση θα γράφει. Επίσης, μια και μιλάμε για βεβαιότητες, οι Αμερικανοί λένε: ‘Δύο πράγματα είναι βέβαια στη ζωή: ο θάνατος και η εφορία’». (γελάει)

Δραπετεύω: «Θεωρώ πως είμαστε από γεννησιμιού μας δραπέτες. Γεννιόμαστε δραπετεύοντας από τη μήτρα της μάνας μας και ζούμε δραπετεύοντας από τον θάνατο. Σκανταλιάρηδες και σκασιάρχες εκ προοιμίου, λοιπόν. (γελάει) Από μικρός, λοιπόν, είχα μεγάλο σεβασμό και αγάπη για τους περιθωριακούς, όχι για κάτι νούμερα που περιφέρονται ως τέτοιοι, αλλά για τους αυθεντικούς, οι οποίοι, λόγω ιδεολογίας, ενσυνείδητα, δεν επιθυμούν να βρίσκονται στο κέντρο των πραγμάτων αλλά δημιουργούν και υπάρχουν στις παρυφές της κοινωνίας. Μιλάω για μεγάλους καλλιτέχνες και λογοτέχνες, που έζησαν ως δραπέτες της κοινωνίας. Γι’ αυτό, το ‘δραπετεύω’ μου ασκεί διαχρονικά μια μαγεία και έλξη».

Ελλάδα: «Είναι πολλά πράγματα για μένα. Καταρχάς, είναι μια πνευματική ιδιότητα, μια υψηλή ιδέα που δημιούργησε τη δημοκρατία, τις επιστήμες και τις τέχνες και αυτή την Ελλάδα φέρω μαζί μου και στο εξωτερικό. Γι’ αυτό και διατήρησα και διατηρώ πάντα την επαφή μου με τη ρίζα μου, την πατρίδα μου. Για μένα, η Ελλάδα είναι κάτι που σχεδόν δεν συνδέεται με τον παρόντα ελληνικό χωροχρόνο. Γι’ αυτό θλίβομαι βαθύτατα με τις πολιτικές-οικονομικές εξελίξεις των τελευταίων ετών. Είναι μια κατάντια που δεν μας αξίζει. Νομίζω πως ο ελληνικός λαός, σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, είμαστε πιο έξυπνοι, πιο έντιμοι από ό,τι μας παρουσιάζουν και δικαιούμαστε καλύτερης τύχης. Οι Ελληνες διαπρέπουν όπου και αν βρεθούν στο εξωτερικό. Μαγιά ικανών ανθρώπων υπάρχει, λοιπόν. Τώρα, πως καταφέραμε και έχουμε φτάσει εδώ που έχουμε φτάσει, πρέπει να το δούμε πολύ σοβαρά. Πρέπει όλοι να αναλάβουμε τις ευθύνες μας. Γιατί αυτοί οι κύριοι που ήταν και είναι στη Βουλή εκλέγονται και δρουν με ‘εντολή λαού’, με δημοκρατικές διαδικασίες».

Ευτυχία: «Για να είναι κανείς ευτυχισμένος, πρέπει να του λείπουν μερικά data. Καμιά φορά δε, μπορεί να αφήνουμε εσκεμμένα απ’ έξω μερικά data, για να νιώσουμε κάποια στιγμιαία ευτυχία».

 

Ζηλεύω: «Εχω ζηλέψει στη ζωή μου, με την έννοια του θαυμασμού και όχι του φθόνου, τους καλούς επιστήμονες. Θα ήθελα να είμαι καλύτερος επιστήμονας, όπως ο Ρίτσαρντ Φάινμαν, ο Βέρνερ Καρλ Χάιζενμπεργκ, ο Πολ Ντιράκ. Έχω, επίσης, θαυμάσει και ζηλέψει το έργο του Τζέιμς Τζόις, του Αλμπέρ Καμί, του Ορσον Ουέλς».

Ήρωες: «Το ότι ζούμε μας καθιστά όλους μικρούς ήρωες. Ο καθένας στον χώρο και στον χρόνο του και ανάλογα με τις δυνατότητές του κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί. Όμως, η έννοια του ήρωα είναι συνυφασμένη με κείνη της ήττας. Συχνά, πρέπει να ηττηθεί κάποιος για να φανεί το μεγαλείο του, η ηρωική του διάσταση».

Θεός/ Θάνατος: «Το υπαρξιακό ζήτημα του θανάτου γέννησε στον άνθρωπο την ανάγκη για την αναζήτηση του Θεού. Τώρα, λέω πως τον θάνατο δεν τον φοβάμαι ή έτσι, τουλάχιστον, έχω πείσει τον εαυτό μου. Ενδεχομένως, δεν τον πολυσκέφτομαι τον θάνατο, γιατί προσπαθώ να ζω έντονα. Πάντως, στην κηδεία μου θα ήθελα να παίζει του Νίνο Ρότα ένα κομμάτι από το ‘Αμακορντ’ του Φελίνι, όταν μπαίνει το μεγάλο πλοίο, το Ρεξ, στο λιμάνι του Ρίμινι. Θυμάμαι, όταν είχα δει την ταινία στην Αγγλία, σκέφτηκα πως αυτή η μουσική θέλω να παίζει στην κηδεία μου».

Ιστορία: «Είμαστε στο Δημοτικό, στου Ζωγράφου, το 1960 ακριβώς, εγώ 12 ετών. Κάθε Κυριακή, μας πήγαιναν υποχρεωτικά στο Κατηχητικό, στην εκκλησία του Αγίου Θεράποντα. Μια μέρα, μας μίλησαν για τον Ιωσήφ, όχι τον σύζυγο της Παναγίας, αλλά τον γιο του Ιακώβου, τον οποίο αγαπούσε πολύ ο πατέρας του αλλά όχι και τα αδέρφια του. Τον Ιωσήφ κάποια στιγμή τον πέταξαν σε ένα πηγάδι και μετά βρέθηκε στην Αίγυπτο, όπου έγινε πρίγκιπας. Για να μην μακρηγορούμε, λόγω Ιωσήφ, βρέθηκαν οι Εβραίοι στην Αίγυπτο. Όταν τελείωσε η ιστορία στο κατηχητικό και μας ζήτησαν να γράψουμε το ηθικό δίδαγμα, εγώ έδωσα λευκή κόλλα, γιατί διαφωνούσα ότι ήταν θέλημα Θεού και επέμενα ότι ήταν βασικό ότι τον μισούσαν τα αδέρφια του και του έκαναν κακό. Το τι έγινε στο Κατηχητικό, δεν περιγράφεται! Με έβγαλαν έξω και δεν ξαναπήγα, γεγονός, βέβαια, που πολύ χάρηκα».

Καθρέφτης: «Από το μόνο από το οποίο δεν μπορούμε να κρυφτούμε είναι ο εαυτός μας. Λέω, λοιπόν, συχνά στους φίλους μου ότι θέλω να είμαι εντάξει απέναντι στον εαυτό μου, να μην κάνω κακό σε άνθρωπο, γιατί όταν ξυρίζομαι το πρωί μπροστά στον καθρέφτη, θέλω να μου χαμογελάω και να σφυρίζω ωραίες, αγαπημένες μουσικές. Θέλω να μην ντρέπομαι, όταν με αντικρύζω στον καθρέφτη. Γιατί όλοι μας ξέρουμε βαθιά μέσα μας ποιοι πραγματικά είμαστε και τι έχουμε ή δεν έχουμε κάνει. Ισως, αυτοί που αφήνουν γένια να μην θέλουν να αντικρύζουν συχνά τον καθρέφτη τους».

Λάθη: «Όπως έλεγε ο Οσκαρ Ουάιλντ: ‘Εμπειρία είναι το όνομα που ο καθένας δίνει στα λάθη του’. Αν δεν κάνεις λάθη, δεν ζεις. Ο Φάινμαν, που είχε κάνει πολλά λάθη, ακόμα και στα δικά του διαγράμματα –και αυτό δεν το λέω υποτιμητικά, έλεγε και γέλαγε: ‘ο μόνος τρόπος να μην κάνεις λάθη είναι να μην κάνεις τίποτα’».

Ματαίωση: «Από μικρό παιδί, όταν έλεγα κάτι, το έκανα. Εχω, λοιπόν, ένα κόκκινο πανί, μία απίστευτα σκληρή στάση όταν μου ματαιώνουν κάτι. Είμαι ανηλεής όταν αισθάνομαι ότι με ματαιώνουν, μου ακυρώνουν κάτι εσκεμμένα. Έχω καταστρέψει σχέσεις λόγω αυτού, όταν ήμουν μικρότερος».

Νέα Γενιά: «Πρέπει να στηριζόμαστε στους νέους. Η νέα γενιά, εξ ορισμού, έχει υποχρέωση να αντιμετωπίζει τα πράγματα και ναι, να τα αλλάζει. Λέμε συχνά ότι παραδίδουμε στους νέους έναν κατεστραμμένο κόσμο, αλλά μήπως και εμείς στα μέσα του περασμένου αιώνα τι βρήκαμε; Δεν είχαμε να φάμε, τρώγαμε ψωμί με αλάτι, αλλά πολεμήσαμε. Πρέπει να πολεμήσουν και οι σημερινοί νέοι για τη ζωή που θέλουν να έχουν. Ας δουν το κινέζικο ιδεόγραμμα της κρίσης, το οποίο σημαίνει ταυτόχρονα και ευκαιρία. Να κάνουν αυτή την κρίση μια μεγάλη ευκαιρία».

Ξαγρυπνώ: «Συνεχώς, συνήθως λόγω δουλειάς. Κατά κάποιον τρόπο, είμαι εθισμένος στο ξενύχτι –τα ελληνικά γονίδια, βλέπετε. Ως θεωρητικός φυσικός, θέλω ησυχία για να δουλέψω και η νύχτα προσφέρεται για δημιουργική εργασία. Βάζω χαμηλά μουσική ή μια ταινία στην τηλεόραση και δουλεύω. Οι καλύτερες ιδέες μου έχουν έρθει νύχτα, ξαγρυπνώντας».

Οχι: «Εχω πει πολλά όχι και σε προσωπικό και σε δημόσιο επίπεδο. Και τώρα τελευταία, έχω πει όχι σε πρόταση μεγάλου κόμματος να κατέβω για βουλευτής επικρατείας. Εχω πει όχι σε διάφορες θέσεις. Κοιτάξτε, εγώ είμαι γεννημένος φυσικός. Δεν έχω πάστα πολιτικού. Δεν μπορώ να αναλάβω θέσεις που δεν έχουν σχέση με το αντικείμενό μου. Οπότε δεν έχω μετανιώσει που έχω αρνηθεί διάφορες δημόσιες θέσεις, αν και κάποιες ήταν πραγματικά τιμητικές και ήταν δύσκολο να αρνηθώ. Σε προσωπικό επίπεδο, ναι, έχω μετανιώσει για κάποια όχι μου. Γιατί πιστεύω πως είναι καλύτερα να μετανιώνεις για πράγματα που έχεις κάνει, παρά για κείνα που δεν έχεις κάνει».

Παιδεία: «Πέρα από την εγκύκλια παιδεία, πιο σημαντική είναι η ευρύτερη καλλιέργεια και κουλτούρα κάθε ανθρώπου. Τα πτυχία και τα μεταπτυχιακά δεν σου εξασφαλίζουν ότι έχεις παιδεία. Η παιδεία ξεκινά μέσα από την οικογένεια, από τα ‘μαθήματα’ που θα πάρει το παιδί πρακτικά, δια της μίμησης και του παραδείγματος, από τη μητέρα του και τον πατέρα του, και μετά έρχεται το σχολείο. Αυτά που υποφέρει σήμερα η Ελλάδα είναι αποτέλεσμα ελλειμματικής παιδείας, σε όλα τα επίπεδα».

Ρίσκο: «Στη ζωή πάντα πίστευα πως για να πετύχει κάποιος πρέπει να έχει αίσθηση του ρίσκου, λαγνεία για τη ζωή και άγρια φαντασία. Αρα, το ρίσκο για μένα είναι συνυφασμένο με τις επιλογές μου. Όπως έχει πει και ο Καμί, μου αρέσουν οι άνθρωποι που ρισκάρουν και που πάνε μέχρι την άκρη του γκρεμού, αλλά ταυτόχρονα έχουν και τη σοφία να κάνουν πίσω, όταν πρέπει».

Ραγιαδισμός: «Αυτή η χαρακτηριστική ιδιότητα του νεοέλληνα, της ‘τζάμπα μαγκιάς’, υποθάλπει ένα είδος ραγιαδισμού. Επειδή ξέρει ότι είναι εγκλωβισμένος, νομίζει ότι με τέτοιου είδους ξεσπάσματα αποκτά υπόσταση. Όμως, όπως έχει πει και ο Σεφέρης, ‘είμαστε πολύ για το τίποτα και λίγο για το κάτι’. Και κάπου εδώ ελλοχεύει και ο κίνδυνος της απομόνωσης της Ελλάδας. Και δεν αναφέρομαι μόνο στο Eurogroup, αλλά σε επιστημονικό και πολιτιστικό επίπεδο, γιατί έχουμε μια τάση εγκλωβισμού και γεωγραφικά και ψυχολογικά. Σαν να αισθανόμαστε ότι δεν μπορούμε να ανταγωνιστούμε τους Ευρωπαίους και κλεινόμαστε πίσω στο καβούκι μας. Αλλά η Ελλάδα έχει δώσει τα φώτα της στη Δύση και δικαιωματικά εκεί ανήκει».

Σιωπώ: «Από μικρός, δύσκολα σιωπούσα, όταν έβλεπα ή άκουγα κάτι παράλογο ή άδικο. Δεν μπορώ να αντιστέκομαι στον πειρασμό να παίρνω θέση για πράγματα για τα οποία έχω ισχυρή γνώμη. Για παράδειγμα, πρόσφατα που ακούστηκε μέσα στη Βουλή από τον υπουργό Παιδείας ότι ‘η αριστεία είναι ρετσινιά’, απορώ πως δεν έγινε της κακομοίρας. Μα, είναι ντροπή για δύο λόγους. Πρώτον, γιατί αυτή η κουβέντα ειπώθηκε από άτομο με επίσημη, θεσμική θέση, από τον υπουργό Παιδείας. Δεύτερον, η δήλωση έγινε από έναν ‘μαρξιστή της Αριστεράς’, όπως ο ίδιος αυτοαποκαλείται. Μου κάνει τρομακτική εντύπωση αυτή η επαίσχυντη δήλωση. Πιστεύω θα μείνει στην ιστορία της Βουλής ότι ο υπουργός Παιδείας το 2015 δήλωσε πως ‘η αριστεία είναι ρετσινιά’ και δεν άνοιξε ρουθούνι. Όταν η επιστήμη έχει κάνει τόσα θηριώδη άλματα, όταν αυτά τα άλματα έχουν γίνει χάριν κάποιων αρίστων, μια τέτοια δήλωση είναι τουλάχιστον ακυρωτική».

Τρέλα: «Καλά, είμαι γνωστός τρελός! (γελάει) Πιστεύω πως οι ‘τρελοί’ πάνε αυτόν τον κόσμο μπροστά. Ο Αρχιμήδης, ο Ντα Βίντσι, ο Μότσαρτ είναι ιδιοφυείς τρελοί που άλλαξαν τον ρουν της επιστήμης και της τέχνης».

Τύχη/ Τίποτα: «Το σύμπαν δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια τυχαία διακύμανση του τίποτα. Εδώ, ενώνεται η κβαντική φυσική και κοσμολογία με την υπαρξιακή φιλοσοφία».

Υπονόμευση: «Την έχω νιώσει στο πετσί μου την υπονόμευση, τον φθόνο. Είναι πραγματικά απίστευτο πως κάποιοι άνθρωποι, αντί να ζουν και να απολαμβάνουν τη ζωή τους, ζουν μισανθρωπικά και τοξικά υπονομεύοντας τον διπλανό τους. Βρε, ζήστε τη ζωή σας και αφήστε τους άλλους να κάνουν ό,τι νομίζουν. Και αν κάνουν κάτι καλό, μιμηθείτε το, προχωρήστε το, εξελίξτε το».

Φόβοι: «Επειδή το μυαλό μου τρέχει πολύ γρήγορα –και αυτό είναι και καλό και κακό, καμιά φορά όταν ακούσω ή μάθω ένα άσχημο μαντάτο, αυτό το ρημάδι το μυαλό τρέχει τόσο γρήγορα στην πιο αρνητική εξέλιξη του πράγματος, που με διαλύει. Αυτή, όμως, η πρακτική έχει αποδειχτεί ενίοτε τόσο λάθος, που έχω περάσει φοβερές στεναχώριες δημιουργώντας τέρατα, χωρίς να υπάρχει κανένας λόγος, όπως αποδεικνύεται εκ των υστέρων. Κι ενώ στεναχωρήθηκα σφόδρα, χωρίς λόγο τελικά, το σύστημά μου, τα κύτταρά μου σίγουρα έχουν πληρώσει και έχουν καταγράψει όλο αυτό το στρεσάρισμα. Πολύ φοβάμαι αυτή την πλευρά μου».

Χρόνος-Χώρος: «Ζούμε σε ένα συγκεκριμένο χώρο και χρόνο εντελώς τυχαία, αλλά ο καθένας από εμάς θα πρέπει να κάνει όσο καλύτερη χρήση μπορεί αυτού του χωροχρονικού του δεδομένου, πέρα από μισαλλοδοξίες, δόγματα ή δοξασίες που μας εγκλωβίζουν. Αυτή η τυχαιότητα του χωροχρόνου και πόσο αυτή μας καθορίζει είναι εκπληκτική, αν τη σκεφτεί κανείς».

Ψάχνω: «Ψάχνω να καταλάβω τον κόσμο. Όπως έχει πει και ο Αϊνστάιν, η φυσική είναι ένα ραφινάρισμα της καθημερινής σκέψης. Το ρήμα ‘ψάχνω’ είναι το raison d’être του ερευνητή, με παραφυάδες του την οξυδέρκεια και τη φαντασία, ώστε να μένει η ουσία, ο πυρήνας της έρευνας».

Ωρα να…: «…ζήσουμε».

Διαβάστε τη συνέντευξη, ακούγοντας πέντε αγαπημένα μουσικά κομμάτια του Δημήτρη Νανόπουλου:

« Piano concerto n. No. 21 in C major», Wolfgang Amadeus Mozart

«Bolero», Maurice Ravel

«As Time Goes By», «Casablanca» soundtrack

«The Windmills Of Your Mind», Michel Legrand, «The Thomas Crown Affair» soundtrack

«Βρέχει φωτιά στη στράτα μου», Στράτος Διονυσίου

Πηγή: kathimerini.gr

Κατηγορίες:
Φυσική & Φιλοσοφία
web design by