ζωγραφική (8 άρθρα)

Τα νησιά κι οι παραλίες της Ελλάδας, όπως απεικονίστηκαν φιλτραρισμένα μέσα από τη ματιά διάσημων Ελλήνων και ξένων ζωγράφων

Τοπίο της Βόρειας Ελλάδας (ενδεχομένως Χαλκιδική) – Κωνσταντίνος Μαλέας – 1914

Σαπφώ κι ο Αλκαίος στη Λέσβο –
Lawrence Alma-Tadema- 1881

Θεόφραστος Τριανταφυλλίδης, «Δυο παιδιά στην παραλία»,1919, Εθνική Πινακοθήκη

Μιχάλης Οικονόμου, «Υδρα»,1930, Εθνική Πινακοθήκη

Ύδρα – Κωνσταντίνος Παρθένης

Ρίχνοντας τα δίχτυα – Κωνσταντίνος Βολανάκης

κορίτσια μαζεύουν βότσαλα – Frederic Leighton

Τοπίο από την Πάρο – Ion Tuculescu – 1939

Πάτμος – Ivan Aivazovsky 1854

Πόρος – Marc Chagall 1980

.

Η θαλασσογραφία – Νικόλαος Λύτρας

Το Ελληνικό Καλοκαίρι του Σπύρου Βασιλείου

Νύχτα στη Ρόδο – Ivan Aivazovsky 1850

Στο νησί της Κρήτης – Ivan Aivazovsky 1867

Ελληνας Ψαράς – John Craxton – 1946

Ελληνικό Τοπίο – André Bauchant – 1941

Η Αριάδνη κοιμάται στο νησί της Νάξου – John Vanderlyn – 1809-1814

Το νησί των Κυθήρων -Αντουάν Βαττώ – 1709

Νικόλαος Λύτρας, Ψάθινο καπέλο, περ. 1923-26

Μύλος και σπίτι στην ακροθαλασσιά (Ύδρα;)- Μιχάλης Οικονόμου

Σαμοθράκη -Roger Eliot Fry – 1912

Χορός των Νυμφών, Κέρκυρα – Wilfred Gabriel De Glehn – 1910

Κ. Μαλέας, Καμμένη Σαντορίνης (π. 1918).

Mykonos IV – Bernard Buffet – 1992

Αντικλείδι , https://antikleidi.com

Στην εποχή μας βρισκόμαστε στη δυσάρεστη κατάσταση να μην ισχύει πια καμία τάξη πραγμάτων ούτε να διαθέτουμε καλλιτεχνικό κανόνα που να επιβάλλει ορισμένες αρχές στην καλλιτεχνική παραγωγή.

Οι Έλληνες, οι Ρωμαίοι, οι Αιγύπτιοι είχαν τις δικές τους αρχές.

Από τον καλλιτεχνικό κανόνα που καθόριζαν οι αρχές αυτές δεν μπορούσε να ξεφύγει κανείς, γιατί το λεγόμενο Ωραίο περιεχόταν σ’ αυτές εξ ορισμού. Από τη στιγμή όμως που η τέχνη έχασε την επαφή της με την παράδοση κι εκείνη η χειραφέτηση που έφερε ο Ιμπρεσιονισμός επέτρεψε στον κάθε ζωγράφο να κάνει ό,τι θέλει, απ’ τη στιγμή εκείνη είχε έλθει το τέλος της ζωγραφικής.

Από τη στιγμή που έγινε αποδεκτό ότι το συναίσθημα και η συγκίνηση του ζωγράφου είναι το παν και ότι ο καθένας μπορεί να δημιουργεί εκ νέου τη ζωγραφική, έτσι όπως αυτός την κατανοεί, όποια κι αν είναι η αφετηρία του, απ’ τη στιγμή εκείνη έπαψε πια να υπάρχει ζωγραφική. Συνέχισαν να υπάρχουν μόνον άτομα. Η γλυπτική πέθανε κι αυτή με τον ίδιο τρόπο.

Ξεκινώντας από τον Βαν Γκογκ, όλοι μας, όσο μεγάλοι ζωγράφοι κι αν θεωρούμαστε, είμαστε έως ένα βαθμό αυτοδίδακτοι, θα μπορούσε σχεδόν να πει κανείς ότι είμαστε ναΐφ ζωγράφοι.

Οι ζωγράφοι δεν ζουν πια μέσα στο πλαίσιο μίας παράδοσης κι έτσι ο καθένας μας οφείλει ν’ ανακαλύψει εξαρχής όλα τα εκφραστικά του μέσα. Κάθε μοντέρνος ζωγράφος έχει το αναφαίρετο δικαίωμα να εφεύρει αυτή τη γλώσσα από το Α ως το Ω.

Κανένα κριτήριο δεν μπορεί να ισχύσει a priori στην περίπτωσή του, γιατί δεν πιστεύουμε πια σε αυστηρά καθορισμένα μέτρα. Υπό μίαν έννοια αυτό συνιστά απελευθέρωση, ταυτοχρόνως όμως είναι κι ένας απίστευτος περιορισμός, γιατί όταν αρχίζει να εκφράζεται η ατομικότητα του καλλιτέχνη, τότε αυτός χάνει στο επίπεδο της οργάνωσης ό,τι κερδίζει στο επίπεδο της ελευθερίας.

Κι όταν δεν είσαι πια σε θέση να υποτάξεις τον εαυτό σου σε κάποια οργάνωση, τότε έχεις κατά βάση ένα σοβαρό μειονέκτημα.

***

Pablo Picasso  -Σκέψεις για την τέχνη

Διάσημοι πίνακες ζωγραφικής με θέμα τους το φθινόπωρο.

Πηγή: antikleidi.com

Edward Hopper - Railroad Sunset, 1929

Δέκα μαγικά έργα τέχνης αποτυπώνουν την ωραιότερη των εποχών ανά τους αιώνες, και μας εμπνέουν.

Δεν είναι μόνο τα αρχέγονα συναισθήματα και τα υπαρξιακά άγχη που εμπνέουν τους μεγάλους καλλιτέχνες. Η κριτικός τέχνης του Guardian επιλέγει δέκα έργα τέχνης που εμπνέονται από το καλοκαίρι και αποτυπώνουν την ωραιότερη των εποχών καλύτερα απ’ ό,τι θα μπορούσαμε να το κάνουμε με λόγια. Απολαύστε τα.

Κλωντ Μονέ, Χωράφι με παπαρούνες, 1873

—–

Πίτερ Μπρίγκελ, Οι θεριστές, 1565

—–

Έντουαρντ Χόπερ, Δεύτερος όροφος στον ήλιο, 1960

—–

Κρίστεν Κόμπκε, Η κορυφή της στέγης του κάστρου Frederiksborg, 1834

—–

Ισαάκ Λεβιτάν, Καλοκαιρινή βραδιά, 1899

—–

Ντέιβιντ Κοξ, Οι ακτές του Rhyl (Rhyl Sands), 1854

—–

Ντέιβιντ Χόκνεϊ, Ένα μεγαλύτερο σπλας (A bigger splash), 1967

—–

Μπρίτζετ Ράιλυ, Σε μια καλοκαιρινή μέρα (To a Summer’s Day), 1980

—–

Πωλ Γκωγκέν, Ταϊτινά βουνά, 1893

—–

Ζαν Σιμεόν Σαρντέν, Καλάθι με αγριοφράουλες, 1761

   Πηγή: in2life.gr

Metamorphosis of Narcissus 1937 Salvador Dali (1904-1989)

Διάσημοι πίνακες σπουδαίων καλλιτεχνών που απαθανατίζουν σημαντικές ιδέες της ψυχολογίας.

Υπάρχουν σπουδαία έργα τέχνης που εδώ και αιώνες έχουν τεράστια απήχηση, επειδή μας μιλούν σε βαθύ, συναισθηματικό επίπεδο.

Πολλά από τα αριστουργήματα της τέχνης μας είναι ελκυστικά ακριβώς επειδή καταπιάνονται με καθολικά ανθρώπινα θέματα όπως η αγάπη, ο θάνατος, η γέννηση, η ευτυχία, η απελπισία και μία ποικιλία εμπειριών που έχουν να κάνουν με μεταβαλλόμενες καταστάσεις συνείδησης ή την κατανόηση της πραγματικότητας.

Ο Εαυτός (η εικόνα του Εαυτού)

Ρενέ Μαγκρίτ (1898-1967), The False Mirror, 1928

Πρόκειται για μια ισχυρή εικόνα ενός ματιού που κοιτάζει τον θεατή, με σύννεφα να διέρχονται από την ίριδα του ματιού. Θεωρούμε τα μάτια ως τα παράθυρα της ψυχής ή ότι μας παρέχουν πληροφορίες για την προσωπικότητα κάποιου. Η σουρεαλιστική εικόνα της εμφάνισης των σύννεφων αντί της ίριδας, μπορεί να σημαίνει ότι κοιτάζουμε τον εαυτό μας ή κοιτάζοντας προς τα έξω διερευνώντας το μάτι και το μυαλό κάποιου άλλου. Εναλλακτικά, αυτός ο πίνακας θα μπορούσε να είναι ένα ωραίο, εναλλακτικό ξεκίνημα σε μια διάλεξη ψυχολογίας σχετικά με την εικόνα του εαυτού. Και στις δύο περιπτώσεις, η εικόνα είναι μια συναρπαστική εικόνα που παίζει με την επιθυμία μας να κατανοήσουμε τους άλλους, αν όχι τους εαυτούς μας, κοιτάζοντας τα μάτια τους.

~~~~~

H ψυχική ασθένεια και ο εγκλεισμός σε ίδρυμα

Βίνσεντ βαν Γκογκ (1853-1890), Corridor in the Asylum, 1889

Οι εμπειρίες του Βαν Γκογκ κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του μοιάζουν να προωθούν μια προφανή σύνδεση ανάμεσα στην ψυχολογία και την τέχνη. Οι τελευταίοι πίνακες του Βαν Γκογκ φαίνεται να πληρούν τις προϋποθέσεις για την απεικόνιση των θεμάτων της «παραφροσύνης» και της δημιουργικότητας. Αυτός ο συγκεκριμένος πίνακας, που δείχνει ένα μακρύ διάδρομο που ξεθωριάζει, αιχμαλωτίζει τη μοναξιά και την αποδιοργάνωση της ζωής σε ένα ίδρυμα στα τέλη του 19ου αιώνα.

~~~~~

H θεωρία της προσκόλλησης

Μπερτ Μοριζό (1841-1895), The Craddle, 1872

Η μητέρα που κοιτάζει με αγάπη το μωρό της που κοιμάται στην κούνια του, θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένα γλυκανάλατο έργο, αλλά ο πίνακας αυτός (από μία από τις λίγες γυναίκες ιμπρεσιονίστριες ζωγράφους) επικεντρώνεται στο περιποιητικό πρόσωπο της μητέρας και όχι στο χαριτωμένο μωρό στην κούνια. Την βλέπουμε να κοιτάζει επιμελώς το παιδί, έχοντας ένα ελαφρύ χαμόγελο στο πρόσωπό της. Η θεωρία της προσκόλλησης στην ψυχολογία περιγράφει τη σύνδεση του παιδιού με τον γονέα, αλλά αυτός ο πίνακας δείχνει το αντίστροφο, δηλαδή, το δέσιμο που βιώνει και η μητέρα.

~~~~~

Όνειρα

Μαρκ Σαγκάλ (1887-1985), The Flying Carriage, 1913

Αυτός ο περίτεχνος πίνακας που απεικονίζει έναν άνδρα με ένα άλογο να απογειώνονται από το έδαφος δίπλα σε ένα μικρό σπίτι, όπως και πολλά από τα έργα του, έχει μια ονειρική ποιότητα τόσο στις αέρινες πινελιές του όσο και στο αντικείμενο που παρουσιάζει. Ο πίνακας Ο Βιολιστής του Σαγκάλ, ομοίως, που απεικονίζει το Βιολιστή στη Στέγη που ενσαρκώνει το ομώνυμο μιούζικαλ, αναδεικνύει επίσης μια εξέχουσα αλληλουχία ονείρων. Ο Σαγκάλ, αποτυπώνοντας στον καμβά εικόνες από τη νιότη του, μας περνάει μέσα από τις πρώτες αναμνήσεις του, οι οποίες μπορεί να συνέθεσαν και πολλά από τα όνειρά του.

~~~~~

Η γνωστική λειτουργία

Σαλβαδόρ Νταλί (1904-1989), The Persistence of Memory, 1931

Ο πίνακας αυτός του Νταλί που απεικονίζει μία έρημο γεμάτη με ρολόγια που λιώνουν, έχει αναφερθεί για τους συμβολισμούς του σε διάφορα βιβλία ψυχολογίας, όπως αναφορικά με την αδυναμία της ανθρώπινης μνήμης. Το γεγονός ότι ο Νταλί αναφέρθηκε απευθείας σε αυτή την ανθρώπινη αδυναμία στον τίτλο του έργου του, δείχνει ότι ήθελε να συλλογιστούμε την ειρωνεία ότι τα μυαλά μας δεν είναι σαν τα μηχανήματα και ότι χαλάνε όλο και περισσότερο όσο περνάει ο καιρός.

~~~~~

Το συναίσθημα

Έντβαρτ Μουνκ (1863-1944), The Scream, 1895

Η εικόνα ενός ανθρώπου που κρατάει το πρόσωπό του, καθώς κραυγάζει από αγωνία είναι η τέλεια εικόνα της νεύρωσης. Ο Μουνκ, του οποίου η δουλειά προηγήθηκε του εξπρεσιονιστικού κινήματος, απεικονίζει το συναίσθημα της αγωνίας ή του άγχους σε αυτόν τον πίνακα. Όσο και αν προσπαθούν οι ψυχολόγοι να περιγράψουν και να κατανοήσουν τα συναισθήματα με θεωρίες και δεδομένα, αυτός ο άνθρωπος που κραυγάζει, αιχμαλωτίζει την εμπειρία του με τρόπους που ούτε οι λέξεις ούτε οι αριθμοί δεν μπορούν να αποδώσουν.

~~~~~

Η νευροεπιστήμη

Μιχαήλ Άγγελος (1475-1564), The Creation of Adam, (στην οροφή της Καπέλλα Σιστίνα), 1508-1512

Παρόλο που αυτή η σκηνή της δημιουργίας του Αδάμ με το δάκτυλό του να δείχνει στο Θεό, συνήθως ερμηνεύεται με θρησκευτικούς όρους, από ψυχολογική άποψη υπάρχει και μια μεταφορά για τη«σύναψη». Οι νευρώνες επικοινωνούν μεταξύ τους μέσα σε ένα κενό, δεν είναι άμεσα συνδεδεμένοι. Σε αυτό το κενό, πολλά μπορεί να πάνε στραβά. Μπορεί να υπάρχουν αρκετοί νευροδιαβιβαστές ή πολύ λίγοι. Ομοίως, στην περίπτωση του Θεού και του Αδάμ, εάν ο Θεός είχε δημιουργήσει κυριολεκτικά έναν κλώνο του, τότε ο Αδάμ θα ήταν «τέλειος». Στην περίπτωση της δημιουργίας και της συνάψεως, το κενό δημιουργεί μια σειρά από ενδιαφέρουσες δυνατότητες.

~~~~~

Η γήρανση

Ρέμπραντ (1606-1669),

Αυτοπροσωπογραφία με μπερέ (1630)

Αυτοπροσωπογραφία σε γεροντική ηλικία (1669)

Ανάμεσα σε πολλές από τις αριστουργηματικές δημιουργίες του Ρέμπραντ βρίσκεται μια σειρά αυτοπροσωπογραφιών που καταγράφουν τις αλλαγές καθ’ όλη τη διάρκεια της ενήλικης ζωής του. Συγκρίνοντας την αρχή και το τέλος της ζωής, αυτοί οι δύο πίνακες δείχνουν την εξέλιξη του Ρέμπραντ από την δροσερή, γεμάτη αυτοπεποίθηση νιότη στονθαμπό και υποτονικό ηλικωμένο άνθρωπο. Η εναλλαγή των πινελιών από εξαιρετικά λεπτομερείς σε πιο ιμπρεσιονιστικές, θεωρείται από ορισμένους ψυχολόγους ως παράδειγμα «του στυλ μεγαλύτερης ηλικίας», όπου οι μεγαλύτερης ηλικίας καλλιτέχνες ενδιαφέρονται περισσότερο να απεικονίζουν τα συναισθήματα και τη διάθεση, παρά ακριβείς αναπαραστάσεις του αντικειμένου τους.

~~~~~

Η αντίληψη

Μαουρίτς Κορνέλις Έσερ (1898-1972)

Ascending and Descending, 1960

Οι άκρως δημοφιλείς πίνακες που ο Έσερ δημιούργησε, «παίζουν» με τις διαδικασίες της αντίληψης μας «από την κορυφή προς τα κάτω», όπου αναμένουμε ότι ο τρισδιάστατος κόσμος θα έχει μία συγκεκριμένη όψη. Μόλις αρχίσετε να ακολουθείτε τις σκάλες και τα μπαλκόνια, ωστόσο, συνειδητοποιείτε ότι οι προσδοκίες σας έχουν πλέον διαψευσθεί. Τα παραπλανητικά σημάδια παρέχουν πληροφορίες για τους παράγοντες που συνήθως σας καθοδηγούν για να δείτε το βάθος και που στην πορεία γίνονται διασκεδαστικά.

~~~~~

Η αίσθηση

Τζόρτζια Ο'Κιφ (1887-1986) Shell # 1, 1928

Σε αυτόν τον πίνακα ενός κελύφους σαλιγκαριού να γεμίζει τον καμβά, η Τζόρτζια Ο' Κιφ επικεντρώνει την προσοχή μας στις μικρές λεπτομέρειες ενός αντικειμένου που στην πραγματικότητα είναι πολύ μικρό. Αυτό το παιχνίδι με το μέγεθος είναι πληροφοριακό από μόνο του, αλλά το κέλυφος έχει το ίδιο σχήμα με τον κοχλία και επομένως αυτό παρέχει μια ωραία απεικόνιση της δομής που παίζει κρίσιμο ρόλο στην ακοή.

~~~~~

Η σεξουαλικότητα

Γκούσταφ Κλιμτ (1862-1918) The Kiss, 1907-08

Η οικειότητα αυτού του ζευγαριού αποτελεί το επίκεντρο αυτού του πολυτελή πίνακα με τις εντυπωσιακές αποχρώσεις του χρυσού, οι οποίες, στην πραγματικότητα, διακοσμούνται με φύλλα χρυσού. Εμφανίζονται συναισθηματικά καθώς και σωματικά τυλιγμένοι μεταξύ τους. Κλεισμένοι μέσα σε έναν κύκλο, αντιπροσωπεύουν την άποψη της οικειότητας ως μία μορφή συναισθηματικής σύνδεσης. Ο πίνακας δείχνει επίσης τη σωματική τους οικειότητα, αν και το συναισθηματικό κομμάτι σχεδόν εξουδετερώνει τη σωματική σύνδεση.

~~~~~

Το στρες

Πητ Μοντριάν (1872-1944), Broadway Boogie Woogie, 1942-43

Οι κίτρινες γραμμές που υπογραμμίζονται με μαύρες και κόκκινες κουκίδες δίνουν την εντύπωση ενός πολυσύχναστου δικτύου κυκλοφορίας της Νέας Υόρκης. Η ζωγραφική εμπνεύστηκε από την τζαζ μουσική (εξ ου και η ονομασία «boogie woogie») αλλά δείχνει επίσης την πίεση της σύγχρονης ζωής. Αντίθετα από ένα ειδυλλιακό τοπίο, αυτή η εικόνα όχι μόνο αντιπροσωπεύει, αλλά μπορεί να προκαλέσει, συναισθήματα στρες στον θεατή.

Κοινωνική Ψυχολογία 1 (Η πειθώ)

Άντι Γουόρχολ (1930-1987) 100 Cans, 1962

Οι εικονικές κονσέρβες σούπας Campbell που φαίνονται σε αυτόν τον πίνακα είναι πολύ τυπικά του ποπ-καλλιτεχνικού κινήματος της δεκαετίας του '60. Στην πραγματικότητα, ο Γουόρχολ βοήθησε στην εφεύρεση αυτού του κινήματος. Η ετικέτα της σούπας μπορεί να προκαλεί θετικά συναισθήματα, επειδή συνδέεται με ένα από τα φαγητά που ξυπνούν ευχάριστες αναμνήσεις. Το γεγονός ότι η εταιρεία Campbell εκμεταλλεύεται αναμφισβήτητα αυτή τη σύνδεση, την καθιστά ένα καλό παράδειγμα τακτικής στη διαφήμιση.

~~~~~

Κοινωνική Ψυχολογία 2 (Επιθετικότητα)

Πάμπλο Πικάσο (1881-1973) Guernica, 1937

Το βασικό θέμα αυτής της αφηρημένης απεικόνισης μιας ένοπλης σύγκρουσης είναι αυτό της επιθετικότητας και της ομαδικής ψυχολογίας. Παρόλο που ο Picasso ζωγράφισε αυτόν τον πίνακα από μία πολιτικά πλεονεκτική θέση, ο πίνακας προκαλεί έντονα συναισθήματα και μας κάνει να σκεφτούμε αν είμαστε έμφυτα επιθετικοί ή αν θα μπορούσαμε ποτέ να υπερνικήσουμε αυτές τις δυνατές παρορμήσεις μας για να βλάψουμε τους συνανθρώπους μας.

~~~~~

Το κίνητρο

Κλωντ Μονέ (1840-1926) Water Lilies, 1915-1926

Στο άλλο άκρο του φάσματος, τα νούφαρα του Μονέ απεικονίζουν αιώνια ομορφιά και ηρεμία. Όμως, όσο όμορφα και αν είναι, η προσπάθεια που αντιπροσωπεύει αυτός ο πίνακας μπορεί να αποτελέσει έμπνευση. Στα χρόνια που ακολούθησαν, ο Μονέ ανέπτυξε καταρράκτη που παρεμπόδισε την ικανότητά του να βλέπει αποχρώσεις του μπλε και του πράσινου. Υποβλήθηκε σε μία επιτυχημένη χειρουργική επέμβαση καταρράκτη και όταν δημιούργησε αυτόν και άλλους πίνακες του, η έγχρωμη όρασή του είχε αποκατασταθεί. Για έναν άνθρωπο ηλικίας 80 ετών που έπρεπε να υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση καταρράκτη, μια τεχνική που περιλάμβανε σημαντικά μεγαλύτερο κίνδυνο και δυσφορία σε σχέση με σήμερα, απαιτούσε αξιοσημείωτα υψηλά επίπεδα κινήτρων.

__________

   Πηγή: psychologytoday.com

Τυρβώδης ροή – Ένα άλυτο μαθηματικό πρόβλημα

Σε μια συνέντευξή του ο Δημήτρης Χριστοδούλου αναφέρθηκε στην τυρβώδη ροή των ρευστών, λέγοντας πως «Ένα από τα δυσκολότερα προβλήματα της μαθηματικής φυσικής είναι η περιγραφή της ροής ενός υγρού, όπως το νερό, όταν αυτό στροβιλίζεται και ρέει με τυχαίο τρόπο. Το μεγαλύτερο μέρος του Σύμπαντος είναι σε ρευστή κατάσταση, στη Γη έχουμε την ατμόσφαιρα και τους ωκεανούς, αλλά και τον εξωτερικό πυρήνα, σε ρευστή κατάσταση. Επομένως η Μηχανική των Ρευστών είναι ένας τομέας της επιστήμης με ευρύτατη εφαρμογή και τα σημαντικότερα φαινόμενα εμπίπτουν στη συνήθη εμπειρία. Το κύριο έργο που έχω δημοσιεύσει μέχρι στιγμής στον τομέα της Μηχανικής των Ρευστών ολοκληρώθηκε όταν ήμουν σχεδόν 55 ετών. Έχει να κάνει με τις εξισώσεις του Euler που διέπουν την εξέλιξη ενός συμπιεστού ρευστού. Το πρόβλημα της μακρόχρονης συμπεριφοράς του στροβιλισμού περιέχει το σημαντικότερο πρόβλημα της Υδροδυναμικής, το πρόβλημα της τυρβώδους ροής (δηλαδή της ροής που μέσα της σχηματίζονται στρόβιλοι). Αυτό το πρόβλημα, το οποίο εμφανίζεται και στην απλουστευμένη περίπτωση που το ρευστό μπορεί να θεωρηθεί ασυμπίεστο, όπως το νερό στην καθημερινή μας εμπειρία, παραμένει απλησίαστο 260 χρόνια μετά τη διατύπωση των σχετικών εξισώσεων από τον Euler. Η εμπειρία δείχνει ότι έπειτα από κάποιο χρονικό διάστημα ο στροβιλισμός αποκτά χαώδη συμπεριφορά, με τον αέναο σχηματισμό μιας ατέρμονης ακολουθίας μικρότερων στροβίλων μέσα σε μεγαλύτερους. Αυτό το χάος αποκαλείται “τύρβη”. Είναι κάτι που αποτελεί καθημερινή μας εμπειρία και πρόκληση αξεπέραστη για τον μαθηματικό φυσικό».

Τι σχέση έχουν οι χαοτικές δίνες που χαρακτηρίζουν την τυρβώδη ροή των ρευστών με κάποιους ζωγραφικούς πίνακες του Βαν Γκογκ και ειδικότερα την «Έναστρη Νύχτα»;

Ο Βαν Γκογκ απεικόνισε το φως με τρόπο διαφορετικό από τους παλαιότερους ζωγράφους, συλλαμβάνοντας, κατά κάποιο τρόπο, την κίνησή του, όπως για παράδειγμα, στα νερά όπου αντικατοπτρίζεται ο ήλιος ή, εν προκειμένω, στο φως των άστρων που λαμπυρίζει και διαλύεται μέσα στα γαλαξιακά κύματα του μπλε νυχτερινού ουρανού. Το εφέ αυτό είναι αποτέλεσμα της «φωτεινότητας» – της έντασης του φωτός στα χρώματα επάνω στον καμβά. Το πιο πρωτόγονο τμήμα του κέντρου της όρασής μας, αυτό που αντιλαμβάνεται το κοντράστ του φωτός και την κίνηση αλλά όχι το χρώμα, ανακατεύει περιοχές διαφορετικών χρωμάτων εφόσον έχουν την ίδια φωτεινότητα, το πιο εξελιγμένο τμήμα όμως βλέπει τα «αντίθετα» χρώματα χωρίς να τα ανακατεύει. Καθώς οι δύο αυτές «ερμηνείες» συμβαίνουν ταυτόχρονα, το φως σε πολλά ιμπρεσιονιστικά έργα μοιάζει να πάλλεται, να λαμπυρίζει και να ακτινοβολεί.

Η Έναστρη Νύχτα

Η «Έναστρη Νύχτα» είναι μια ελαιογραφία σε καμβά του Βίνσεντ βαν Γκογκ. Φιλοτεχνήθηκε τον Ιούνιο του 1889, απεικονίζει τη θέα από το δυτικό παράθυρο του δωματίου του στο άσυλο Σεν Ρεμί ντε Προβάνς, μόλις πριν την ανατολή του ηλίου, με την προσθήκη ενός εξιδανικευμένου χωριού. Από το 1941 βρίσκεται στην μόνιμη συλλογή του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης στην Νέα Υόρκη.

Θεωρείται το καλύτερο έργο του Βαν Γκογκ και είναι ένας από τους πιο γνωστούς πίνακες στην ιστορία του Δυτικού πολιτισμού. Παρά το γεγονός ότι η «Έναστρη Νύχτα» ζωγραφίστηκε κατά τη διάρκεια της ημέρας στο ισόγειο στούντιο του Βαν Γκογκ, θα ήταν ανακριβές να ειπωθεί ότι η εικόνα ήταν ζωγραφισμένη από μνήμης. Η θέα έχει προσδιοριστεί πως είναι αυτή από το παράθυρο του υπνοδωματίου του, με κατεύθυνση προς τα ανατολικά. «Μέσα από το παράθυρο με τα σιδερένια κάγκελα» γράφει στον αδελφό του Τεό, περίπου στις 23 Μαΐου του 1889, «Μπορώ να διακρίνω ένα τετράγωνο κομμάτι γης με σιτάρι… πάνω από το οποίο, το πρωί, βλέπω τον ήλιο να ανατέλλει σε όλο του το μεγαλείο».
H «Έναστρη Νύχτα» είναι το μόνο νυχτερινό έργο στη σειρά πινάκων με τη θέα από το παράθυρο του υπνοδωματίου του. Στις αρχές Ιουνίου, ο Βίνσεντ έγραψε στον Τεό, «Σήμερα το πρωί είδα το τοπίο από το παράθυρό μου για μεγάλο χρονικό διάστημα πριν από την ανατολή με τίποτα άλλο εκτός από την πρωινό αστέρι, το οποίο φάνταζε πολύ μεγάλο».

Οι ερευνητές έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η Αφροδίτη ήταν πράγματι ορατή την αυγή, στην Προβηγκία, την άνοιξη του 1889 και την εποχή εκείνη ήταν κοντά στο φωτεινότερο δυνατό της. Έτσι, το πιο λαμπρό «αστέρι» στον πίνακα, στην δεξιά πλευρά του θεατή από το κυπαρίσσι, είναι στην πραγματικότητα η Αφροδίτη.

Το άστρο V838 Mon

Μια φωτογραφία από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble που δημοσιεύθηκε το 2004 έδειχνε ένα μακρινό άστρο, το V838 Mon στον αστερισμό Μονόκερως, να μοιάζει με τα άστρα της «Έναστρης Νύχτας» όπου ο Βαν Γκογκ φαντάζεται το φως τους να στροβιλίζεται. Στο άστρο V838 Mon, που βρίσκεται 20.000 έτη φωτός μακριά από τη Γη, οι φωτεινοί στροβιλισμοί οφείλονται στην σκόνη και στην τυρβώδη ροή των αερίων γύρω από αυτό.

Το 2006, οι ερευνητές J.L. Aragón, Gerardo G. Naumis, M. Bai, M. Torres και P.K. Maini, μετά την δημοσίευση της φωτογραφίας του Hubble, εξέτασαν την μαθηματική συσχέτιση των μοτίβων της τυρβώδους ροής των ρευστών, με τους στροβιλισμούς που απεικόνιζε στους πίνακές του ο Βαν Γκογκ. Σε άρθρο τους με τίτλο «Turbulent luminance in impassioned van Gogh paintings», έδειξαν ότι η συνάρτηση κατανομής της πιθανότητας των στροβιλισμών του φωτός σε ορισμένους πίνακες του Βαν Γκογκ, μοιάζει με την αντίστοιχη κατανομή των μεταβολών της ταχύτητας κατά την τυρβώδη ροή ρευστού, όπως προβλέπει η στατιστική θεωρία του Kolmogorov (που περιγράφει έστω και εν μέρει τη δυναμική των ρευστών). Το ενδιαφέρον είναι ότι η στατιστική υπογραφή της δυναμικής των ρευστών ανιχνεύεται μόνο στους πίνακες που ο Βαν Γκογκ συνέθεσε ο ζωγράφος στην ψυχολογικά διαταραγμένη περίοδο της ζωής του, και όχι όταν η ζωή του κυλούσε ήρεμα.

Ο Βαν Γκόγκ και οι στροβιλισμοί του πάλι στο προσκήνιο

Η παραπάνω μελέτη προκάλεσε πολλά άρθρα σε περιοδικά και εφημερίδες, τα οποία αναδείκνυαν την σχέση των στροβιλισμών του Βαν Γκόγκ με το τρομερά δύσκολο χαοτικό φαινόμενο της τυρβώδους ροής. Έκτοτε, το 2017 προβλήθηκε η ταινία «Loving Vincent» και το 2018 η ταινία «At Eternity’s Gate» με τον Γουίλεμ Νταφόε στο ρόλο του Βαν Γκογκ (παίζεται ακόμα στις κινηματογραφικές αίθουσες) και πριν λίγες ημέρες δημιοσιεύθηκε άλλη μια μελέτη των James Beattie και Neco Kriel με τίτλο «Is The Starry Night Turbulent?» .
Χρησιμοποιώντας την κατά Kolmogorov περιγραφή της τυρβώδους ροής, οι Beattie και Kriel δείχνουν πως η τεχνική της αναπαράστασης του στροβιλισμού στην «Έναστρη Νύχτα» από τον Βαν Γκογκ, προσεγγίζει τον πραγματικό στροβιλισμό που βρίσκουμε στα πραγματικά αστρικά νέφη, εκεί όπου γεννιούνται τα άστρα του σύμπαντος.

Κατά την διάρκεια της ζωής του ο Βαν Γκογκ δεν σημείωσε καμία επιτυχία, ούτε ο ίδιος αναγνωρίστηκε ως σημαντικός καλλιτέχνης. Η επιβεβαίωση και η φήμη του εξαπλώθηκε μετά το θάνατό του και σήμερα θεωρείται ως ένας από τους σημαντικότερους ζωγράφους όλων των εποχών. Όμως, μια τέτοια καλλιτεχνική πορεία δεν προκαλεί έκπληξη – αυτή είναι η μοίρα των περισσότερων ζωγράφων. Εκείνο που εκπλήσσει και κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί στην εποχή του είναι πως, 130 χρόνια μετά  το θάνατό του, η τεχνική του θα αποτελούσε αντικείμενο έρευνας μαθηματικών και φυσικών!

Πηγή: physicsgg.me

“Ο Λεόν Μπατίστα Αλμπέρτι, στην πραγματεία του Περί ζωγραφικής που γράφτηκε το 1435, θεωρεί την «ιστορία» – δηλαδή τη ζωγραφική με αφηγηματικό θέμα – ως την ύψιστη μορφή τέχνης. […] Τα θέματα της ζωγραφικής της «ιστορίας» (μυθολογικά, θρησκευτικά, ιστορικά, αλληγορικά) περιέκλειαν αισθητοποιημένη όλη την κλίμακα των ιδανικών του Δυτικού Πολιτισμού. Η τέχνη ήταν η κιβωτός, όπου ο δυτικός κόσμος είχε καταθέσει κωδικοποιημένες σε εικόνες όλες τις αξίες του.”

Η ιστορική ζωγραφική και η προσωπογραφία της Επανάστασης δεσπόζουν κατά την πρώτη περίοδο του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, περίοδο κατά την οποία αγωνιωδώς αναζητούνται ταυτοτικά χαρακτηριστικά σε όλες τις εκφάνσεις της ύπαρξής του. Η τέχνη καλείται κι αυτή να παίξει τον δικό της θεσμικό και λειτουργικό ρόλο σε αυτήν την αναγκαιότητα, γεγονός που διαφαίνεται “στην επείγουσα μέριμνα” του νέου κράτους, να ιδρύσει το Σχολείο των Τεχνών (31 Δεκεμβρίου 1836), να φέρει ξένους διδασκάλους και να στείλει υποτρόφους, κυρίως στην Ακαδημία του Μονάχου.

“Η ιστορία ημών θέλει γραφή. Θέλετε την γράψει και την εμψυχώσει δια των εικόνων σας. Οι ήρωές μας αποθνήσκουν και ματαίως οι απόγονοί μας θέλουν ζητεί επιπνοίας ηρωισμού και φιλοπατρίας εις το ήθος των…” Αυτά τα λόγια απευθύνει ο Ιωάννης Κωλέττης προς τους αδερφούς Γεώργιο και Φίλιππο Μαργαρίτη, δύο από τους βασικούς εκπροσώπους της ζωγραφικής της Επανάστασης, υποδηλώνοντας τον ιδεολογικό ρόλο που η ιστορική ζωγραφική του νεόδμητου κράτους όφειλε να παίξει. Ακούγεται λίγο… “στρατευμένο”, αυτό όμως ήταν και στην πραγματικότητα. Από τα πιο αντιπροσωπευτικά έργα του Γεωργίου Μαργαρίτη είναι ο πίνακας με τον τίτλο “Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης ορμά έφιππος προς την Ακρόπολη”, λάδι σε μουσαμά, με διαστάσεις 94 Χ 117 εκ., που φιλοξενείται στη Συλλογή του Ιδρύματος Ε. Κουτλίδη.

Στην ίδια συλλογή συμπεριλαμβάνεται και ο πίνακας του Διονυσίου Τσόκου, με τίτλο “Η φυγή από την Πάργα”, έργο του 1847, σε μικρότερο μέγεθος, διαστάσεων 37 Χ 47 εκ. Χαρακτηριστικά έργα του ιδίου είναι επίσης οι πίνακες με τους τίτλους, “Ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη” και “Κωνσταντίνος Κανάρης”, μια προσωπογραφία του Έλληνα ναυάρχου των θρυλικών Ψαρών.

Τα περισσότερα ωστόσο δείγματα του είδους φέρουν την υπογραφή του Θεόδωρου Βρυζάκη, που θεωρείται και ο βασικότερος εκπρόσωπος της ιστορικής ζωγραφικής του απελευθερωτικού αγώνα. Ο Βρυζάκης, γιος θύματος του Αγώνα, ήταν ο πρώτος υπότροφος που εστάλη για σπουδές στην Ακαδημία του Μονάχου. Οι επιρροές των Γερμανών δασκάλων του εξάλλου, εκπροσώπων του γερμανικού ρομαντικού φιλελληνισμού, είναι διακριτές σε όλα του τα έργα. Κάποιοι από τους πιο αντιπροσωπευτικούς του πίνακες είναι: “Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ευλογεί τη σημαία της Επανάστασης”, “Η έξοδος του Μεσολογγίου”, “Αποχαιρετισμός στο Σούνιο”, “Προσωπογραφία Αναγνωστόπουλου”, “Στα στενά των Δερβενακίων”, “Δυο πολεμιστές”, “Η Ελλάς ευγνωμονούσα” κ.ά. Χαρακτηριστικό των έργων του Βρυζάκη είναι το “μνημειακό τους μέγεθος”, έργα δηλαδή μεγάλων διαστάσεων επιβλητικού ύφους, προορισμένα να κοσμήσουν δημόσια κτήρια, τα ανάκτορα και γενικότερα τους επίσημους χώρους της Αθήνας, που εκείνη την εποχή βρισκόταν σε οργασμό ανοικοδόμησης.

Οι Νικηφόρος Λύτρας και Νικόλαος Γύζης, ζωγράφοι της ώριμης Σχολής του Μονάχου, θεωρούνται εκπρόσωποι ενός μεταγενέστερου είδους ζωγραφικής, της Ηθογραφίας. Σίγουρα πάντως, δεν εντάσσονται στους χαρακτηρισμένους καλλιτέχνες της “ιστορικής ζωγραφικής”. Ωστόσο, τρεις δικοί τους πίνακες με θέματα εμπνευσμένα από τον Αγώνα είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς: “Η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη”, έργο του Λύτρα, που βρίσκεται στην Πινακοθήκη Αβέρωφ, στο Μέτσοβο, “Το ψαριανό μοιρολόι”, έργου του ιδίου με θεματολογία που αντλεί από τη σφαγή στα Ψαρά, αγορασμένο με χρήματα του κληροδοτήματος Γ. Αβέρωφ και το οικείο σε όλους μας “Κρυφό Σχολειό” του Νικολάου Γύζη, για το οποίο περιττεύουν οι συστάσεις, ως εικόνα τουλάχιστον.

Τη δική του, εντελώς ξεχωριστή πινελιά στη ζωγραφική του Αγώνα, έδωσε και ο Παναγιώτης Ζωγράφος, με τα έργα του “Πόλεμος των Βασιλικών”, “Πόλεμος της Τριπολιτζάς”, “Μάχη και πρώτη πολιορκία των Αθηνών” και “Η πολιορκία των Αθηνών από τον Κιουταχή”, το πιο γνωστό του ίσως έργο, μια υδατογραφία, που βασίζεται σε διήγηση του Μακρυγιάννη.

Ο λαϊκός ζωγράφος Θεόφιλος, με τη δική του ιδιαίτερη καλλιτεχνική σφραγίδα, υπέγραψε μια προσωπογραφία με τον τίτλο “Αθανάσιος Διάκος”, μια ζωγραφική απεικόνιση του θανάτου του Μάρκου Μπότσαρη κοντά στο Καρπενήσι, έναν εξαιρετικά χαρακτηριστικό πίνακα με τον τίτλο “Μ. Μπότσαρης – Οδ. Ανδρούτσος – Αθ. Διάκος”, που προκρίνει το πνεύμα ομαδικότητας και συνεργασίας των τριών πολεμιστών, καθώς και τον πίνακα με τίτλο “Ρήγας – Κοραής”, όπου οι δύο οραματιστές των συνεργαζόμενων υπόδουλων βαλκανικών λαών και της δημιουργίας ενός ευνομούμενου δημοκρατικού κράτους υποβαστάζουν την κατάκοπη, ταλαιπωρημένη Ελλάδα.

Ιδιαίτερα εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι, πέρα από τους Έλληνες ζωγράφους, πολλοί ξένοι άφησαν πλούσια καλλιτεχνική παραγωγή, εμπνευσμένη από τα θέματα της Ελληνικής Επανάστασης.

Ο Ευγένιος Ντελακρουά, ηγετική μορφή του Γαλλικού Ρομαντισμού του 19^ου αιώνα, με πιο διάσημο έργο του έναν πίνακα που απεικονίζει συμβολικά τη Γαλλική Επανάσταση, εμπνεύστηκε από τον απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων και άφησε μνημειακούς πίνακες. “Τα ερείπια του Μεσολογγίου” είναι από τα γνωστότερα ίσως έργα του γύρω από την Ελληνική Επανάσταση. Ο ζωγράφος απεικονίζει συμβολικά την Ελλάδα, με μία γυναίκα που φοράει ελληνική φορεσιά, έχοντας το στήθος της γυμνό και ενώ είναι έτοιμη να πεθάνει. Το έργο εμπνέεται από την τραγική έκβαση που είχε η πολυήμερη πολιορκία του Μεσολογγίου. Στους μουντούς τόνους του θανάτου απεικονίζεται από τον ίδιο και “Η σφαγή της Χίου”, “Η Μάχη του Γκιαούρη με τον Πασά”, καθώς και άλλα έργα του.

Ο φιλέλληνας αρχαιολάτρης Louis Dupré απεικόνισε, το 1821, την πρώτη πράξη της Επανάστασης και στη συνέχεια πίνακες αφιερωμένους σε μορφές των αγωνιστών, όπως οι πίνακές του με τους τίτλους “Νικολάκης Μητρόπουλος”, “Δημήτριος Μαυρομιχάλης”, “Ο Φώτο Πίκος από το Σούλι” κ.ά. Με τις προσωπογραφίες των αγωνιστών ασχολήθηκε και ο Δανός ζωγράφος Adam Fiedel, που έζησε στην Ελλάδα από το 1821 μέχρι το 1824 και γνωρίστηκε με πολλές από τις ηγετικές μορφές του Αγώνα, τις οποίες και ζωγράφισε. Κάποιοι από τους τίτλους των πινάκων του: “Θεόδωρος Κολοκοτρώνης”, “Ανδρέας Μιαούλης”, “Μαντώ Μαυρογένους”, “Μπουμπουλίνα” και πολλοί άλλοι. Επιστρέφοντας στην Αγγλία, κυκλοφόρησε συνολικά 241 λιθογραφίες με πορτρέτα Ελλήνων αγωνιστών.

Ο ζωγράφος L. Muller υπογράφει τον πίνακα με τίτλο “Έλληνες με καριοφύλια” και ο Γάλλος Ary Scheffer, τις “Σουλιώτισσες Γυναίκες”. Έργα τους εμπνευσμένα από την Ελληνική Επανάσταση άφησαν επίσης οι ζωγράφοι, Peter Von Hess, François-Émile de Lansac, Auguste Vinchon, Louis Garneray, Ludovico Lipparini, καθώς και ο Γερμανός αξιωματικός του στρατού και ερασιτέχνης ζωγράφος, Karl Krazeisen, στον οποίο οφείλουμε πολλές προσωπογραφίες, με κυρίαρχη εκείνη του Ιωάννη Μακρυγιάννη, από τον ομότιτλο πίνακά του.

“Το αγγελτήριο του θανάτου του Ευγένιου Ντελακρουά, το 1863, τον αναφέρει ως «ζωγράφο ιστορίας» και είναι ίσως μία από τις τελευταίες φορές στην Ιστορία της Τέχνης, που γίνεται χρήση αυτού του όρου.” Η ζωγραφική της ιστορίας καταλύθηκε από τον Ρεαλισμό, καλλιτεχνικό κίνημα που ξεκίνησε στα μέσα του 19^ου αιώνα.

Πηγή: ovigreek.wordpress.com (Λίλιαν Μπαντάνη)

Πάντα θαύμαζα αυτούς τους ζωγράφους οι οποίοι χρησιμοποιώντας την προοπτική, τις σκιές και την τέχνη τους με έκαναν να βλέπω τρισδιάστατα πράγματα τα οποία είναι επίπεδα!