Τα πιο σύγχρονα μοντέλα προσομοίωσης του κλίματος, που τρέχουν σε εξίσου σύγχρονους υπερ-υπολογιστές, υποδεικνύουν τους ωκεανούς ως σημαντικότερους ρυθμιστές του παγκόσμιου κλίματος. Δεδομένης αυτής της γνώσης, και παρά το γεγονός ότι φιλοξενούν το 90% της βιομάζας του πλανήτη, η προοδευτική οξίνιση τους, ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής, δε μοιάζει να τυγχάνει της δέουσας προσοχής μας.
Μια υποτιμημένη συνέπεια της κλιματικής αλλαγής απειλεί το 90% της βιόσφαιρας, συμπεριλαμβανομένου και του ανθρώπου.
Λογικό ως ένα βαθμό. Οι ωκεανοί δεν αποτελούν τον καθημερινό μας βιότοπο, ούτε οι μικρές μεταβολές του pH τους δύναται να απεικονιστούν δραματικά, τουλάχιστον όσο οι πετρελαιοκηλίδες. Κατά πόσον όμως δικαιολογείται η αμεριμνησία, όσο ένα πρόβλημα παραμένει αφανές; Πριν απαντήσουμε στο ερώτημα, ας αναλύσουμε πρώτα το φαινόμενο.
Τι σημαίνει οξίνιση των ωκεανών; Πως προκύπτει;
Λόγω της ασύδοτης εκμετάλλευσης των ορυκτών καυσίμων -αρχής γενομένης από τη βιομηχανική επανάσταση- τα επίπεδα του διοξειδίου του άνθρακα (CO2) στην ατμόσφαιρα εκτινάχθηκαν από τα 280 στα 400 σωματίδια ανά εκατομμύριο, μία ιλιγγιώδης αύξηση του ~42%.
Όπως συμβαίνει και με άλλα αέρια συστατικά της ατμόσφαιρας, το CO2 βρίσκεται σε ωσμωτική ισορροπία με την επιφάνεια του ωκεανού, δηλαδή ένα μέρος του διαλύεται σε αυτούς και αφαιρείται απ’ την ατμόσφαιρα.
Πράγματι, ένα σωρευτικό ~30% του CO2 που έχει εκλυθεί κατά τα τελευταία 150 έτη, απορροφήθηκε στους ωκεανούς, αμβλύνοντας ως ένα βαθμό το ρυθμό και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Εντούτοις, θα ήταν ανόητο εκ μέρους μας να νιώσουμε τυχεροί. Το CO2 αντιδρά με μόρια ύδατος προς σχηματισμό ανθρακικού οξέος, και ενώ θεωρείται «ασθενές» οξύ (π.χ., σε σύγκριση με το υδροχλωρικό ή το θειικό), παραμένει οξύ, και συνεπώς τείνει να «δωρίζει» κατιόντα υδρογόνου στον ωκεανό, μειώνοντας το pΗ του προς την κατεύθυνση της οξύτητας.
Αν και οι κλιματολόγοι δε καταγράφουν πτώση του pH ανώτερη των 0.1 μονάδων, η φύση αυτής της κλίμακας είναι λογαριθμική και δηλώνει οξίνιση αυξημένη κατά 30% σε σχέση με τα προ-βιομηχανικής εποχής επίπεδα.
Δυστυχώς, όλα τα σενάρια προβλέπουν περαιτέρω μείωση του pH από 0.3 έως 0.4 μονάδες, ισοδύναμες με αύξησης της οξύτητας κατά 250%! Το ωκεάνιο pH δεν άλλαξε ποτέ τόσο πολύ τα τελευταία 25 εκατομμύρια χρόνια, και είναι σχεδόν βέβαιο ότι η ραγδαία μεταβολή του είναι πρωτόγνωρη στη γεωλογική ιστορία του πλανήτη.
Ποιες συνέπειες αναμένονται για τη βιοποικιλότητα των ωκεάνιων οικοσυστημάτων;
Πρώτα και άμεσα επηρεάζονται τα είδη που βασίζονται στη διαδικασία της ασβεστοποίησης για τη δημιουργία του σκελετού ή των κελύφων τους, όπως το φυτο/ζωο-πλαγκτόν. Το πλαγκτόν συνιστά τη βάση των τροφικών αλυσίδων και επηρεάζει άμεσα την εύρυθμη λειτουργία όλων των βιότοπων, όπως οι κοραλλιογενείς ύφαλοι. Ο θάνατος των κοραλλιών ήδη προκαλεί αλυσιδωτές επιδράσεις σε άλλα είδη που “κατοικούσαν” εκεί, εκδιώκοντας τα ή καταδικάζοντας τα σε εξαφάνιση (σχεδόν το ~25% των θαλάσσιων ειδών). Δυστυχώς, το 19% των κοραλλιών έχει ήδη χαθεί, ενώ το 35% χαρακτηρίζεται επαπειλούμενο. Η ανατροπή της βάσης των τροφικών αλυσίδων είναι αναπόφευκτο ότι θα επιφέρει καταστροφικές επιπτώσεις και στα οικοσυστήματα της ξηράς, από τα οποία εξαρτώμαστε άμεσα ως είδος.
Πρώτα και άμεσα επηρεάζονται τα είδη που βασίζονται στη διαδικασία της ασβεστοποίησης για τη δημιουργία του σκελετού ή των κελύφων τους, όπως το φυτο/ζωο-πλαγκτόν που συνιστά τη βάση των τροφικών αλυσίδων και επηρεάζει άμεσα την εύρυθμη λειτουργία όλων των βιότοπων, όπως οι κοραλλιογενείς ύφαλοι.
Ποιες δράσεις οφείλουμε άμεσα να αναλάβουμε;
Οι δράσεις που επείγει να αναληφθούν για την αναστροφή της οξύτητας των ωκεανών δε διαφέρουν σε τίποτα από αυτές για την αναχαίτιση του φαινομένου του θερμοκηπίου, και εν γένει της κλιματικής αλλαγής. Η κυριότερη υπαίτια συνιστώσα παραμένει η ακατάσχετη έκλυση διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, και γι αυτό ευθύνεται η απαράδεκτη εξάρτηση της παγκόσμιας οικονομίας από την καύση ορυκτών πρώτων υλών.
Σαφώς, σημειώνεται καθημερινά πρόοδος στη μετάβαση των ενεργειακών συστημάτων προς ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με πρωτοπόρες τις χώρες της Βόρειας Ευρώπης, καθώς και τις ΗΠΑ. Ωστόσο, ο ρυθμός μετάβασης δεν επαρκεί και ήδη διαβαίνουμε σε αχαρτογράφητα ύδατα όσον αφορά στο παγκόσμιο κλίμα. Δε γνωρίζουμε κατά πόσον οι συνέπειες θα είναι αναστρέψιμες – πιθανότατα δε θα είναι. Η μοιρολατρία, ωστόσο, δεν είναι και καμιά σπουδαία λύση.
Το 2016, η διεθνής κοινότητα υπέγραψε τη ρηξικέλευθη «Συμφωνία των Παρισίων» με στόχο να ληφθούν επιθετικά μέτρα για τη μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου. Δυστυχώς, και προς απογοήτευση κάθε ευαισθητοποιημένου / οικολογικά σκεπτόμενου πνεύματος, ανέρχονται λαϊκιστικές ηγεσίες στην εξουσία, απειλώντας με αποχώρηση από τη συμφωνία. Οι ηγεσίες αυτές είτε δεν αποδέχονται την αλήθεια της κλιματικής αλλαγής, είτε δηλώνουν ξεκάθαρα ότι δεν ωφελείται η βραχυπρόθεσμη ανάπτυξη των οικονομιών τους. Να είμαστε τόσο κοντόφθαλμοι άραγε;
Καμία ολιγωρία/αμεριμνησία δε δικαιολογείται όσον αφορά στην άμεση υπεράσπιση των επαπειλούμενων οικοσυστημάτων. Ο πλανήτης Γη αποτελεί το μοναδικό μας σπίτι, και τον μοιραζόμαστε με μύρια άλλα είδη. Όσο κι αν ευαγγελίζονται τον αποικισμό κατοικήσιμων εξωπλανητών οι επιφανείς οραματιστές/φουτουριστές, οικοσύστημα φιλόξενο σαν κι αυτό δεν πρόκειται να ξαναβρούμε.
Πηγή: physics4u.gr
