ήλιος (6 άρθρα)

Οι μαύρες τελείες, συνιστούν στιγμιότυπα της διάβασης του μικρού πλανήτη Ερμή μπροστά από τον Ήλιο

Ένα σχετικά σπάνιο αστρονομικό φαινόμενο μπορούμε να παρακολουθήσουμε την Δευτέρα 11 Νοεμβρίου, καθώς ο Ερμής, ο μικρότερος πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος και ο πιο κοντινός στο καυτό άστρο μας, θα κινηθεί ανάμεσα στη Γη και τον Ήλιο και θα φαίνεται σαν να διασχίζει τον ηλιακό δίσκο.

Ένα μεγάλο μέρος του πλανήτη, μεταξύ των οποίων η Ευρώπη, θα μπορέσει να δει ολικά ή μερικά το φαινόμενο, μετά το οποίο, μάλιστα, θα ακολουθήσει την επόμενη ημέρα πανσέληνος (στις 12 Νοεμβρίου).

Η προηγούμενη φορά που η διάβαση του Ερμή είχε γίνει ορατή από την Ελλάδα ήταν το 2016.

Η επόμενη «διάβαση» του Ερμή μπροστά από τον Ήλιο θα συμβεί στις 13 Νοεμβρίου 2032 (θα είναι πάλι ορατή από τη χώρα μας), ενώ το φαινόμενο θα επαναληφθεί το 2039, το 2049 και το 2052.

Κατά μέσο όρο λαμβάνουν χώρα 13 έως 14 διαβάσεις του Ερμή ανά αιώνα. Την πρώτη διάβαση είχε παρατηρήσει το 1631, περίπου δύο δεκαετίες μετά την εφεύρεση του τηλεσκοπίου, ο Γάλλος αστρονόμος Πιέρ Γκασεντί.

Ο Ερμής και η Αφροδίτη είναι οι μόνοι πλανήτες που μπορούν να «διαβούν» μπροστά από τον Ήλιο, όπως αυτός φαίνεται από τη Γη, επειδή οι τροχιές τους περνούν ανάμεσα στον πλανήτη μας και στο άστρο μας. Η μέση απόσταση του Ερμή από τον Ήλιο είναι σχεδόν 58 εκατομμύρια χιλιόμετρα, μόνο το 30% της απόστασης Γης-Ήλιου.

Μόνο η μισή διάβαση της Δευτέρας 11 Νοεμβρίου, σύμφωνα με τους αστρονόμους, θα είναι ορατή από την Ελλάδα, συγκεκριμένα η είσοδος του Ερμή στον ηλιακό δίσκο και το πρώτο ήμισυ της διάβασης. Ο Ήλιος στη χώρα μας θα δύσει περίπου στο μέσο του φαινομένου και έτσι δεν θα είναι ορατή η σταδιακή έξοδος του Ερμή από τον ηλιακό δίσκο.

Η έναρξη του φαινομένου στη χώρα μας, με την είσοδο του Ερμή στον ηλιακό δίσκο, θα γίνει στις 14:35 ώρα Ελλάδας.

Συνολικά, η διάβαση θα διαρκέσει περίπου πεντέμισι ώρες (έως τις 20:04 ώρα Ελλάδας), αλλά στη χώρα μας θα είναι ορατή για σχεδόν τρεις ώρες, έως τις 17:20, λίγο πριν δύσει ο Ήλιος.

Ο ήλιος θα δύσει κοντά στο μέσο του φαινομένου και δε θα μπορέσουμε να παρατηρήσουμε την έξοδο του Ερμή από τον ηλιακό δίσκο.

Το χαρακτηριστικό της συγκεκριμένης διάβασης είναι πως είναι «βαθιά», δηλαδή ο Ερμής θα περάσει πολύ κοντά από το κέντρο του ήλιου, μόλις 75,9 δεύτερα λεπτά της μοίρας από αυτό. Παρά το ότι ο Ερμής είναι αρκετά φωτεινός πλανήτης, μέσα από το ηλιακό φίλτρο θα φαίνεται μαύρος στο φόντο ενός λαμπρού ήλιου.

Η είσοδος του Ερμή θα γίνει στις 14:35 (ώρα Ελλάδας) με την «πρώτη επαφή» κατά την οποία θα δούμε τον Ερμή να εφάπτεται εξωτερικά του ήλιου. Δύο και κάτι λεπτά μετά θα έχει εισέλθει ολόκληρος και θα εφάπτεται εσωτερικά, σημείο που αναφέρεται ως η «δεύτερη επαφή». Για τις επόμενες 3 περίπου ώρες θα μπορέσουμε να παρατηρήσουμε τον Ερμή να διαβαίνει τον ηλιακό δίσκο και να φτάσει στο βαθύτερο σημείο στις 17:20, σχεδόν ταυτόχρονα με τη δύση του ήλιου. Παρακάτω αναγράφονται συνοπτικά οι σημαντικές ώρες του φαινομένου:

1η επαφή: 14:35
2η επαφή: 14:37
Μέγιστο διάβασης 17:20
Δύση ηλίου ~ 17:20 ανάλογα την περιοχή
3η επαφή: 20:02 (μη ορατή από Ελλάδα)
4η επαφή: 20:04 (μη ορατή από Ελλάδα)

Η παρατήρηση της διάβασης μπορεί να γίνει μόνο με ειδικά φίλτρα στα τηλεσκόπια ή τα κιάλια σύμφωνα με τις οδηγίες που θα βρείτε εδώ: http://www.astrovox.gr/forum/viewtopic.php?t=15712
Η παρατήρηση του ήλιου, ακόμα και στην ανατολή όταν είναι χαμηλά, χωρίς ειδικά φίλτρα είναι επικίνδυνη!
Η παρατήρηση της διάβασης του Ερμή δεν μπορεί να γίνει με τα γυαλιά της έκλειψης όπως γινόταν για τη διάβαση της Αφροδίτης καθώς η γωνιώδης διάμετρος του Ερμή είναι πολύ μικρότερη. Για τον ίδιο λόγο και στην παρατήρηση με τηλεσκόπιο ή κιάλια θα δίνει μικρότερο είδωλο του Ερμή και ενδεχομένως χρειαστεί μεγαλύτερη μεγέθυνση σε σχέση με τη διάβαση της Αφροδίτης.

Το φαινόμενο θα μεταδίδεται ζωντανά και από την τηλεόραση της NASA.

Ο Ερμής, που είναι λίγο μεγαλύτερος από τη Σελήνη, είναι ένας παράξενος πλανήτης, με την πιο εκκεντρική τροχιά στο ηλιακό μας σύστημα. Αν και ο πιο κοντινός πλανήτης στον Ήλιο δεν είναι ο πιο ζεστός (ο τίτλος ανήκει στην Αφροδίτη), εμφανίζοντας ακραίες διαφορές θερμοκρασίας μεταξύ ημέρας-νύχτας πάνω από 600 βαθμούς Κελσίου.

Το έτος του (η διάρκεια πλήρους περιφοράς του γύρω από τον Ήλιο) διαρκεί 88 γήινες ημέρες, ενώ, επειδή περιστρέφεται πολύ αργά γύρω από τον άξονα του, η μέρα του διαρκεί δύο χρόνια (με άλλα λόγια, ανάμεσα σε δύο ανατολές του Ήλιου μεσολαβούν περίπου 176 μέρες).

Τον Ερμή έχουν επισκεφθεί δύο σκάφη της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας (NASA), το Mariner 10 το 1974-75 και το Messenger, το οποίο τέθηκε σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη το 2011, έως ότου σκοπίμως συνετρίβη πάνω του το 2015. Το 2017 εκτοξεύθηκε η αποστολή BepiColombo του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA), που θα φθάσει στον Ερμή το 2024.

Πηγή: kathimerini.gr

Η Φυσική των διαστημικών ήχων

Πώς «ακούγονται» οι πλανήτες και τα λοιπά ουράνια σώματα;

Στην πραγματικότητα, οι πλανήτες δεν παράγουν ήχους που μπορεί κανείς να ακούσει όντας κοντά τους.

Εξάλλου, στο διάστημα δεν υπάρχει ατμόσφαιρα, πόσο, μάλλον, ατμόσφαιρα με επαρκή πυκνότητα για τη διάδοση του ήχου. Ο ήχος δεν μπορεί να διαδοθεί με τον τρόπο που διαδίδεται εντός της γήινης ατμόσφαιρας, δηλαδή με τη μορφή [ηχητικών] διαμηκών κυμάτων.

Εντούτοις, όλα τα ουράνια σώματα και, μεταξύ αυτών, και οι πλανήτες, εκπέμπουν ακτινοβολίες σε όλο το φάσμα δυνατών εκπομπών. Εξ αυτού, ένα μικρό μόνο τμήμα είναι ορατό στον άνθρωπο.
Με κατάλληλη επεξεργασία από τους επιστήμονες της όμως, η NASA αποκωδικοποίησε ένα άλλο, μικρό, τμήμα αυτών των εκπομπών,  καθιστώντας τες ακροάσιμες από τον άνθρωπο.

Πώς ακούγονται πλανήτες και άλλα ουράνια σώματα;

Στα βίντεο που ακολουθούν θα ακούσετε απόκοσμες δονήσεις από το Φεγγάρι, τον Ήλιο, τον Κρόνο, τον Ποσειδώνα, το Δία, τον Ουρανό αλλά και τη Γη!

“Δεν καταστρέφεται ο ρομαντισμός του ηλιοβασιλέματος αν γνωρίζεις λίγα πράγματα γι ‘αυτό.” – Carl Sagan

Μάλιστα, ίσως ισχύει ακριβώς το αντίθετο: η ομορφιά του ηλιοβασιλέματος, σε όλες τις μορφές και παραλλαγές του, ενισχύεται όσο περισσότερα γνωρίζουμε γι ‘αυτό.

Την επόμενη φορά που θα δείτε τον ήλιο να κατεβαίνει μέσα από τον ουρανό και να κινείται προς τον ορίζοντα, μπορείτε να παρατηρήσετε ότι ο ήλιος διατηρεί το ίδιο μέγεθος σε όλη τη διαδρομή προς τα κάτω. Όμως συμβαίνουν κάποιες μικρές αλλαγές που αξίζει να γνωρίζουμε.

Η πρώτη και πιο προφανής είναι η αλλαγή στο χρώμα του ήλιου, καθώς και μια σημαντική μείωση στη φωτεινότητα του. Σε ένα περιβάλλον χωρίς αέρα, όπως στη Σελήνη, ο ήλιος δεν θα ήταν διαφορετικός κατά το ηλιοβασίλεμα. Όμως η ατμόσφαιρα της γης είναι που κάνει τόσο ξεχωριστό το ηλιοβασίλεμα.

Όταν ο ήλιος κατεβαίνει σταδιακά όλο και πιο χαμηλά στον ορίζοντα, οι ακτίνες  θα πρέπει να περάσουν μέσα από όλο και μεγαλύτερο μέρος της ατμόσφαιρα της γης, προκειμένου να φτάσουν στα μάτια μας. Δεν θα ήταν σωστό να υποθέσετε ότι η ατμόσφαιρα της γης λειτουργεί ως ένα πολύ καλό πρίσμα. Αλλά όταν χρειάζεται το φως να περάσει  μέσα από περίπου 1000 χιλιόμετρα ατμόσφαιρας, όπως συμβαίνει  λίγο πριν δύσει ο ήλιος, τότε είναι αναμενόμενο πως θα επηρεαστεί.

Λόγω σκέδασης του φωτός στα σωματίδια της ατμόσφαιρας και λόγω της μεγάλης διαδρομής που διανύει το φως στον αέρα, μειώνονται σταδιακά τα μήκη κύματος που αφορούν τα πιο γαλανά χρώματα , αφήνοντας να φτάσουν στα μάτια μας κυρίως τα μήκη κύματος που σχετίζονται με το κόκκινο.

Καθώς ο ήλιος βυθίζεται, χάνει σταδιακά το βιολετί και μπλε χρώμα, στη συνέχεια το πράσινο και  κίτρινο, και τελικά χάνει ακόμη και το πορτοκαλί, αφήνοντας μόνο το κόκκινο.

Ίσως να μην το συνειδητοποιείτε, αλλά με την πάροδο του χρόνου θα βλέπατε ένα ηλιοβασίλεμα όπως η παραπάνω εικόνα,  λόγω του γεγονότος ότι η ατμόσφαιρα κάμπτει το φως που βλέπουμε.

Γι ‘αυτό, αν χρονομετρήσετε ένα ηλιοβασίλεμα, θα διαπιστώσετε ότι διαρκεί περισσότερο χρόνο από ό, τι τα 120 δευτερόλεπτα που θα έπρεπε να διαρκεί από τη στιγμή που αγγίζει τον ορίζοντα μέχρι τη στιγμή που βυθίζεται κάτω. Αυτό συμβαίνει ακόμη και κατά τη διάρκεια της ισημερίας στον ισημερινό. Ο ήλιος φαίνεται να καθυστερεί λόγω της διάθλασης της ατμόσφαιρας της γης.

Επίσης, παρά τη κόκκινη εμφάνιση του,  εξακολουθεί να υπάρχει μπλε και  πράσινο φως που προέρχεται από τον ήλιο. Αλλά αυτά τα μικρότερα (δηλαδή τα πιο μπλε) μήκη κύματος διαθλώνται ελαφρώς περισσότερο από ό, τι τα χαμηλότερης συχνότητας, πράγμα που σημαίνει ότι τα κόκκινα φτάνουν σε μια διαφορετική γωνία από ότι τα πράσινα και τα μπλε χρώματα, που φτάνουν με μια ελαφρώς πιο απότομη γωνία.

Εφόσον υπάρχει καθαρός ορίζοντας – όπως πάνω από τον ωκεανό -,  τότε υπάρχει μια μικρή περιοχή, ακριβώς  πάνω από το κοκκίνισμα του ήλιου, όπου είναι ορατό μόνο το μικρότερου μήκους κύμα φωτός  !

Και όταν συμβαίνει αυτό, εκτός από την αναμενόμενη απόχρωση που βλέπουμε σε ένα ηλιοβασίλεμα, μπορούμε επίσης να παρατηρήσουμε μια μικρή, ξεχωριστή περιοχή πάνω από το περίγραμμα του ήλιου, που φαίνεται κίτρινη, πράσινη, ή ακόμη και μπλε!

Αυτό το οπτικό φαινόμενo, γνωστό ως πράσινη λάμψη,  είναι πιο ευδιάκριτο πάνω από μια επίπεδη περιοχή χωρίς ρύπανση. Συμβαίνει σε πολλά διαφορετικά στάδια, αλλά διαρκεί μόλις λίγα δευτερόλεπτα και μοιάζει σαν φλας.

Πηγή: antikleidi.com

Ασφαλώς δεν μπορούμε να βάλουμε τον γαλαξία μας σε μια ζυγαριά, αλλά οι επιστήμονες έκαναν μια νέα βελτιωμένη εκτίμηση για τη μάζα του και υπολόγισαν ότι αντιστοιχεί στη μάζα περίπου ενάμισι τρισεκατομμυρίων ήλιων.

Η νέα αυτή εκτίμηση τοποθετεί τον γαλαξία μας μάλλον κάπου στη μέση της κοσμικής κλίμακας, όσον αφορά τις μάζες των γαλαξιών. Οι πιο ελαφριοί ζυγίζουν περίπου ένα δισεκατομμύριο ηλιακές μάζες, ενώ οι πιο βαριοί 30 τρισεκατομμύρια ηλιακές μάζες ή 30.000 φορές περισσότερο σε σχέση με τους ελαφρύτερους.

Η μάζα του γαλαξία μας θεωρείται φυσιολογική για ένα γαλαξία της δικής του φωτεινότητας.

Παρόλο που η μάζα του γαλαξία μας είναι μια από τις πιο σημαντικές μετρήσεις, μετά από δεκαετίες σχετικών προσπαθειών οι έως τώρα εκτιμήσεις των επιστημόνων εμφάνιζαν εξίσου σημαντικές διαφορές, από 500 εκατομμύρια ως τρία τρισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από τη μάζα του Ήλιου. Η μεγάλη αυτή απόκλιση οφείλεται κυρίως στις διαφορετικές μεθόδους εκτίμησης της σκοτεινής ύλης στο γαλαξία μας, η οποία αποτελεί περίπου το 90% της συνολικής μάζας του.

Μόνο ένα μικρό ποσοστό της μάζας του γαλαξία μας αποτελείται από την ορατή κοινή ύλη, που είναι κατανεμημένη στα περίπου 200 δισεκατομμύρια άστρα του, μεταξύ των οποίων και ο Ήλιος μας, ενώ μόνο η τεράστια κεντρική μαύρα του γαλαξία μας ζυγίζει περίπου τέσσερα εκατομμύρια ηλιακές μάζες. Το μεγαλύτερο μέρος της μάζας του γαλαξία μας είναι με τη μορφή της μυστηριώδους και αόρατης σκοτεινής ύλης.

«Δεν μπορούμε να ανιχνεύσουμε άμεσα τη σκοτεινή ύλη και αυτό οδηγεί στην τωρινή αβεβαιότητα για τη μάζα του γαλαξία μας, καθώς δεν μπορούμε να μετρήσουμε αυτό που δεν μπορούμε να δούμε», δήλωσε η Λόρα Γουάτκινς του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου (ESO).

Αυτή τη φορά όμως, συνδυάζοντας παρατηρήσεις από τα δορυφορικά τηλεσκόπια Hubble της NASA και Gaia της ESA και χρησιμοποιώντας μια νέα μέθοδο έμμεσης εκτίμησης, οι αστρονόμοι πιστεύουν ότι κατέληξαν σε μια πιο αξιόπιστη εκτίμηση. Όπως ανέφερε η διεθνής επιστημονική ομάδα, με επικεφαλής τη Γουάτκινς, η οποία θα κάνει τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό αστροφυσικής Astrophysical Journal, ο γαλαξίας μας «ζυγίζει» περίπου 1,5 τρισεκατομμύρια ηλιακές μάζες μέσα σε μια ακτίνα 129.000 ετών φωτός από το γαλαξιακό κέντρο.

Πηγή: kathimerini.gr

Δείτε ένα εντυπωσιακό βίντεο για την υπεριώδη ακτινοβολία. Για να φυλαγόμαστε το καλοκαίρι. Προσέξτε πως όταν κάποιοι βάλουν κρέμα ότι η υπεριώδης δεν επιδρά όπως και στα γυαλιά ηλίου.

Αν νομίζετε ότι ο Ήλιος είναι μεγάλο αστέρι δείτε αυτό το βίντεο.