(Ας) διανύσουμε για μια ακόμα φορά την συλλογιστική αλυσίδα που οδηγεί από το «μυστήριο της ατομικής σταθερότητας» στη θεμελιώδη πιθανοκρατία της κβαντομηχανικής και την συνακόλουθη αρχή της κατάρρευσης σε μια μέτρηση:
1. Σταθερότητα 
2. Κβάντωση
3. Κύμα + Σωματίδιο
4. Κύμα πιθανότητας
Το κρίσιμο βήμα είναι το πρώτο: να καταλάβουμε την ενοιολογική εξίσωση:
Κβάντωση=Σταθερότητα
ότι δηλαδή η κβάντωση της ενέργειας στα άτομα – ακριβώς επειδή δεν επιτρέπει τις μικρές βαθμιαίες αλλαγές στην κατάστασή τους, παρά μόνο τα προβλεπόμενα κβαντικά άλματα – είναι ο κατ’ εξοχήν φυσιολογικός μηχανισμός που μπορεί να εξηγήσει το μυστήριο της ατομικής σταθερότητας.
Παρά τη σφοδρότητα των συγκρούσεών τους, τα άτομα αναδύονται από αυτές τελείως αμετάβλητα, διότι οι θερμικές ενέργειες που ανταλλάσσουν – της τάξης του 1/40 του eV σε θερμοκρασία δωματίου – είναι κατά πολύ μικρότερες από την ενεργειακή διαφορά μεταξύ της θεμελιώδους και της πρώτης διεγερμένης κατάστασης του ατόμου, που είναι της τάξης των μερικών eV.
Κι απ’ ό,τι φαίνεται, ο μηχανισμός της κβάντωσης είναι ο μόνος που έχει επινοηθεί μέχρι τώρα για να εξηγήσει το μυστήριο της ατομικής σταθερότητας έναντι κρούσεων. Αν όμως σκεφτεί κανείς ότι η κβάντωση της συχνότητας είναι σύμφυτη με τα κλασικά στάσιμα κύματα – σκεφτόμαστε πάντα το παράδειγμα της χορδής, όπου οι παραγόμενες συχνότητες είναι μόνο ακέραια πολλαπλάσια της θεμελιώδους -, τότε η ιδέα του κυματοσωματιδιακού δυϊσμού αναδύεται εξίσου φυσιολογικά. Αφού είναι Ε=hf και η συχνότητα κβαντώνεται σ’ ένα κλασικό στάσιμο κύμα, το ίδιο θα συμβαίνει και με την ενέργεια των σωματιδίων – ας πούμε των ατομικών ηλεκτρονίων – που βρίσκονται κάπου παγιδευμένα κι επομένως το αντίστοιχο υλικό κύμα είναι κι αυτό στάσιμο. Νά, λοιπόν, και το δεύτερο βήμα στην παραπάνω συλλογιστική αλυσίδα.
Η κβάντωση οδηγεί αβίαστα στον κυματοσωματιδιακό δυϊσμό της ύλης. Ο κυματοσωματιδιακός δυϊσμός είναι η μόνη φυσιολογική εξήγηση της κβάντωσης, και η κβάντωση με τη σειρά της εξηγεί με τον πιο αβίαστο τρόπο το μυστήριο της ατομικής σταθερότητας. Όμως το κρίσιμο βήμα είναι το τρίτο.
Αφού τα σωματίδια – ας πούμε, τα ηλεκτρόνια- ανιχνεύονται πάντα σαν ακέραιες και αδιαίρετες μονάδες, δηλαδή σαν συμπαγείς και αδιαίρετοι κόκκοι ύλης , πως είναι δυνατόν να είναι ταυτόχρονα και κύματα; Πως γίνεται να συνυπάρχουν αυτές οι λογικά αντιφατικές ιδιότητες στην ίδια φυσική οντότητα;
Δεν γίνεται, είναι η απάντηση, παρά μόνο αν εγκαταλείψουμε την ιδέα ότι τα υλικά κύματα είναι φυσικά κύματα και τα αναγνωρίσουμε ως κύματα πιθανότητας. Νά, λοιπόν, και το κρίσιμο τρίτο βήμα στη συλλογιστική μας αλυσίδα: Κύμα + Σωμάτιο
Το τέταρτο βήμα (Κύμα πιθανότητας
Το δίλημμα μπροστά μπροστά στο οποίο μας έβαλε το μυστήριο της ατομικής σταθερότητας ήταν τούτο: Πιθανοκρατική φυσική ή καθόλου φυσική!
(… Βλέπουμε λοιπόν ότι) μια θεωρία που έχει εγκατεστημένη την τυχαιότητα στα ίδια της τα θεμέλια, να κάνει τόσο ακριβείς προβλέψεις ώστε όχι μόνο να εξηγεί τον κόσμο γύρω μας, αλλά και να μας επιτρέπει εκείνον τον υπέρλεπτο έλεγχο πάνω στην ύλη, χάρη στον οποίο μια ολόκληρη τεχνολογία απίστευτης ακρίβειας να έχει οικοδομηθεί; Σκέψου μόνο τις φυσικές και χημικές ιδιότητες των ατόμων, των μορίων και των στερεών. Έργα ιοντισμού, φάσματα, γεωμετρικά σχήματα, σθένη, ενέργειες διάσπασης, μαγνητικές ιδιότητες, οπτικές ιδιότητες, αγωγιμότητες, ηχητικές ταχύτητες κ.λπ. κ.λπ. Όλα αυτά και αναρίθμητα άλλα εμπειρικά δεδομένα προβλέπονται από την πιθανοκρατούμενη κβαντομηχανική χωρίς καμιά απροσδιοριστία! Με απόλυτη βεβαιότητα! Δεν είναι τρελό αυτό; Από την αβεβαιότητα να γεννιέται η βεβαιότητα!
αποσπάσματα από το βιβλίο του Στέφανου Τραχανά: «Οι ερμηνείες της κβαντομηχανικής», Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
