Η δύναμη του placebo (πλασίμπο), του «εικονικού χαπιού»

| 0 ΣΧΟΛΙΑ

Η ετυμολογία. Placebo είναι μέλλοντας του λατινικού ρήματος placere, που σημαίνει “δίνω ευχαρίστηση ή αρέσω” και έγινε γνωστή στις χώρες της Δύσης από έναν ψαλμό της Βουλγάτα [λατινική μετάφραση της Βίβλου]: placebo Domino in regione vivorum [θα ευχαριστήσω τον Κύριο στο βασίλειο των ζωντανών]

Ο ψαλμός λεγόταν από επαγγελματίες μοιρολογητές που είχαν προσληφθεί από τους αγαπημένους του νεκρού και αμείβονταν αδρά προσποιούμενοι λύπηση. Οι μοιρολογητές ενδιαφέρονταν μόνο για τα λεφτά κι έτσι με τα χρόνια η λέξη placebo απέκτησε αρνητική σημασία υποδηλώνοντας κάτι το ψεύτικο.

Στο ιατρικό λεξιλόγιο εισήλθε περί τα τέλη του 18ου αιώνα, πρώτα στις Ηνωμένες Πολιτείες και μετά στην Βρετανία, και κατέληξε να σημαίνει το εικονικό σκεύασμα που έδινε ο γιατρός στον ασθενή του (όταν δεν είχε κάτι άλλο να προτείνει), όχι για να τον θεραπεύσει αλλά μόνον για να τον ευχαριστήσει και να τον καθησυχάσει. Σταδιακά όμως οι γιατροί θα συνειδητοποιήσουν ότι το πλασέμπο μπορεί να έχει πραγματικά και μετρήσιμα θεραπευτικά αποτελέσματα. (φαινόμενο πλασέμπο)

Τι είναι;

Placebo, ψευδοφάρμακο, εικονικό φάρμακο. Είναι μια ανενεργός ουσία που χορηγείται στον ασθενή για να ικανοποιήσει την απαίτηση του για κάποιο φάρμακο. Ένα μη ειδικό, αδρανές φάρμακο (εικονικό φάρμακο) που χρησιμοποιείται ως μέσο ελέγχου στη δοκιμασία μιας θεραπείας, για την οποία υπάρχει η υπόνοια ότι είναι χρήσιμη για μια συγκεκριμένη νόσο ή κατάσταση. Το εικονικό φάρμακο χορηγείται σε μια ομάδα ασθενών και το φάρμακο που δοκιμάζεται χορηγείται σε μια άλλη όμοια ομάδα. Στην συνέχεια συγκρίνονται τα αποτελέσματα που λαμβάνονται από τις δύο ομάδες. Αν και το εικονικό φάρμακο θεωρείται ότι δεν έχει κάποια ειδική δράση, φαίνεται συχνά ότι η χορήγησή του προκαλεί μια θετική αντίδραση στον ασθενή. Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι υπεύθυνες για το αποτέλεσμα αυτό είναι οι ψυχολογικές επιδράσεις των προσδοκιών του ασθενούς για κάποιο όφελος.

Ιστορικά

Η ιστoρία του placebo ξεκινάει πιθανώς από την Αρχαία Ελλάδα. O μεγάλoς Έλληνας ιατρός των ελληνιστικών χρόνων, o Γαληνός, ήταν o πρώτoς παρασκευαστής φαρμακoτεχνικών μoρφών. O Γαληνός, λoιπόν, παρατήρησε ότι τα φάρμακα πoυ χoρηγoύσε πρoκαλoύσαν ίαση της νόσoυ συχνότερα σε εκείνoυς τoυς ασθενείς πoυ τoν εμπιστεύoνταν, σε σχέση με εκείνoυς πoυ δεν τoν εμπιστεύoνταν. Την παρατήρηση αυτή τoυ Γαληνoύ, φαίνεται ότι τη γνώριζε o Παράκελσoς, o ιδρυτής της Ιατρoχημείας, πoυ τoν 16o αιώνα μ.Χ. έλεγε:

«Θα πρέπει να γνωρίζετε ότι η θέληση είναι ένα ισχυρό βoήθημα (powerful adjuvant) των φαρμάκων».

Ας προχωρήσουμε όμως γρήγορα στην σύγχρονη εποχή, παραλείποντας πολλά κι ενδιαφέροντα ιστορικά στοιχεία, για να μην μακρηγορούμε, φτάνοντας σ έναν ιδιαίτερο σταθμό.

Το πρώτο ιατρικό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας που εκδόθηκε σύμφωνα με το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών, απονεμήθηκε το 1796 στον γιατρό Ελάισα Πέρκινς, ο οποίος είχε εφεύρει ένα ζεύγος μεταλλικών ράβδων που, κατά τους ισχυρισμούς του, μπορούσε να εξαλείψει τον πόνο των ασθενών.

Αυτοί οι ελκυστήρες (tractor), όπως τους ονόμασε, δεν εισάγονταν στο σώμα του ασθενούς, απλώς τρίβονταν πάνω από την περιοχή του πόνου για αρκετά λεπτά, περίοδο κατά την οποία «απομάκρυναν το επιβλαβές ηλεκτρικό υγρό που βρίσκεται στη ρίζα του πόνου». Ο Λουίτζι Γκαλβάνι είχε προσφάτως δείξει ότι τα νεύρα των ζωντανών οργανισμών αποκρίνονταν στον «ζωικό ηλεκτρισμό», συνεπώς, οι ελκυστήρες του Πέρκινς βρήκαν τη θέση τους στην ολοένα επεκτεινόμενη μόδα για ιατρική περίθαλψη βασισμένη στις αρχές του ηλεκτρισμού.

Caricature of a quack, treating a patient with Perkins tractors

Ο Πέρκινς ισχυρίστηκε πως οι ελκυστήρες του, πέρα από τις ηλεκτροθεραπευτικές αγωγές για κάθε είδος πόνου, μπορούσαν επίσης να αντιμετωπίσουν τους ρευματισμούς, την ουρική αρθρίτιδα, το μούδιασμα και τη μυϊκή υποτονία. Σύντομα καυχιόταν για τους 5.000 ικανοποιημένους ασθενείς του και η φήμη του ενισχύθηκε από αρκετές ιατρικές σχολές και επωνύμους, όπως ο Τζορτζ Ουάσινγκτον, ο οποίος μάλιστα είχε αγοράσει ένα ζευγάρι ελκυστήρων. Η ιδέα έφτασε αργότερα στην Ευρώπη όταν ο γιος του Πέρκινς, Μπέντζαμιν, μετανάστευσε στο Λονδίνο, όπου δημοσίευσε ένα βιβλίο με τίτλο Η επίδραση των μεταλλικών ελκυστήρων στο ανθρώπινο σώμα. Τόσο ο πατέρας όσο και ο γιος, πλούτισαν από τις συσκευές τους – πέρα από το υψηλό κόστος των συνεδριών θεραπείας με ελκυστήρες, πουλούσαν επίσης ελκυστήρες σε άλλους γιατρούς για 5 γκινέες τον καθένα. Υποστήριζαν ότι οι ελκυστήρες ήταν τόσο ακριβοί επειδή για την κατασκευή τους χρησιμοποιούσαν ένα εξωτικό μεταλλικό κράμα, το οποίο υποτίθεται ότι είχε κεντρική σημασία για τη θεραπευτική ικανότητα της συσκευής.

Ωστόσο, ένας συνταξιοδοτημένος Βρετανός γιατρός, ο Τζον Χειγκαρθ, διατηρούσε επιφυλάξεις σχετικά με τις θαυμαστές δυνάμεις του ελκυστήρα. Ο Χέιγκαρθ ζούσε στο Μπαθ, θέρετρο στο οποίο κατέφευγαν τότε μέλη της αριστοκρατίας για να αναρρώσουν, και άκουγε συνεχώς για θεραπείες που αποδίδονταν στους εξαιρετικά δημοφιλείς ελκυστήρες του Πέρκινς. Αποδεχόταν πως οι, ασθενείς που χρησιμοποιούσαν τους ελκυστήρες του Πέρκινς αισθάνονταν όντως καλύτερα, αλλά ισχυρίστηκε ότι οι συσκευές ήταν μια απάτη και ότι ουσιαστικά επιδρούσαν στον νου και όχι στο σώμα. Με άλλα λόγια, υποστήριζε πως οι εύπιστοι ασθενείς έπειθαν απλώς τον εαυτό τους ότι αισθάνονταν καλύτερα, επειδή πίστευαν αρκετά στους πολυδιαφημισμένους και πανάκριβους ελκυστήρες του Πέρκινς. Για να ελέγξει τη θεωρία του, έκανε μια πρόταση σε μια επιστολή προς έναν συνάδελφό του:

Άσε τα πλεονεκτήματα τους να διερευνηθούν αμερόληπτα, ώστε να υποστηριχτεί η φήμη τους αν είναι καλά θεμελιωμένη, ή να διορθωθεί η κοινή γνώμη, αν απλώς στηρίζονται σε μια πλάνη… Προετοίμασε ένα ζεύγος ψευδών Ελκυστήρων, πανομοιότυπων με τους πραγματικούς. Το μυστικό να κρατηθεί απαράβατο, όχι μόνο από τον ασθενή, αλλά επίσης και από οποιονδήποτε άλλον. Να υποβάλεις σε αμερόληπτο έλεγχο την αποτελεσματικότητά τους και άσε τις αναφορές των επιδράσεων των πραγματικών και των ψευδών ελκυστήρων να δοθούν εξ ολοκλήρου με τα λόγια των ασθενών.

Ο εγκέφαλος μπορεί να μάθει να συνδέει τη λήψη ενός χαπιού με την ανακούφιση και να παράγει τις ίδιες χημικές ουσίες του εγκεφάλου όταν το φάρμακο αντικατασταθεί από ένα εικονικό φάρμακο.

Η ανακάλυψη ότι τα placebo μπορούν να έχουν πραγματικό αποτέλεσμα έγινε από τον Henry Beecher, έναν αναισθησιολόγο του αμερικανικού στρατού. Ο Beecher ανακάλυψε τη δύναμη του placebo στη διάρκεια του 2ου παγκόσμιου πολέμου, όπου πολλές φορές η ιατρική μονάδα του ξέμενε από μορφίνη, μια ουσία που ανακουφίζει από τον πόνο.

Σε μια περίπτωση όπου ενας στρατιώτης σφάδαζε από τα τραύματά του αλλά δεν υπήρχε μορφίνη να του χορηγηθεί, ο Beecher είδε προς έκπληξή του μια νοσοκόμα να του κάνει ένεση με αλατόνερο.  Αυτό δεν ήταν ασυνήθιστη πρακτική ειδικά στη Βρετανία την δεκαετία του 1930. Όταν οι ασθενείς ανησυχούσαν τη νύχτα, οι νοσοκόμες τους έκαναν ενέσεις με αλατόνερο για να τους ηρεμήσουν.  Η έκπληξή του Beecher έγινε ακόμα μεγαλύτερη όταν είδε ότι ο στρατιώτης ηρέμησε σαν να είχε πάρει μορφίνη και τελικά εγχειρίστηκε νιώθοντας μια μέτρια ενόχληση.

Εντυπωσιάστηκε με το περιστατικό και όταν τελείωσε ο πόλεμος συγκέντρωσε μια ιατρική ομάδα στο πανεπιστήμιο του Harvard για να μελετήσει το φαινόμενο. Τo αποτέλεσμα της έρευνας ήταν ένα φημισμένο άρθρο με τίτλο «Το παντοδύναμο Placebo» που δημοσιεύτηκε το 1955.  Ο Beecher και οι συνεργάτες του επιθεώρησαν 15 μελέτες και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το 35% των ασθενών μπορεί να αντιδράσει θετικά στα placebo (σήμερα είναι γνωστό ότι όλοι οι άνθρωποι μπορούν να αντιδράσουν θετικά, αρκεί να βρεθούν στις κατάλληλες συνθήκες).

Η δημοσίευση του Beecher συνέβαλε σε μια μεγάλη αλλαγή που έγινε στη διεξαγωγή των κλινικών ερευνών: όταν τεστάρεται oποιοδήποτε νέο φάρμακο πρέπει οπωσδήποτε να συγκριθεί με ένα placebo.  Οι ιατρικοί ερευνητές δίνουν σε μια ομάδα ασθενών το υπό δοκιμή φάρμακο και σε μια άλλη ομάδα ένα placebo. To φάρμακο θα εγκριθεί μόνο αν έχει αρκετά καλύτερα αποτέλεσμα από το placebo.  Με αυτόν τον τρόπο, η Ιατρική επιστήμη παραδέχτηκε πρακτικά τη δύναμη του placebo ωστόσο μόνο μετά το 1990 καταβλήθηκαν σοβαρές προσπάθειες να εξηγήσουν το φαινόμενο.

H δύναμη της υποβολής

Το 1993, ο ογκολόγος Robert Buckman καθηγητής στο University of Toronto και ο συνεργάτης του Karl Sabbagh δημοσίευσαν το βιβλίο τους «Μαγεία ή Ιατρική;», στο οποίο υποστήριξαν ότι η θεραπεία ενός φαρμάκου μπορεί να οφείλεται, όχι σ’ αυτή καθε αυτή την φαρμακευτική ουσία, αλλά στις προσδοκίες του ασθενούς.

Ο Buckman είχε κάνει ένα εντυπωσιακό πείραμα. Αρκετές γυναίκες κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης πάσχουν από ζαλάδες και τάση για εμετό. Έδωσε σε μια ομάδα εγκύων γυναικών ένα φάρμακο λέγοντάς τους ότι ήταν αντι-εμετικό και θα μείωνε τα συμπτώματά τους.

Πράγματι, παίρνοντας το φάρμακο, οι γυναίκες άρχισαν να νιώθουν λιγότερες ζαλάδες και οι εμετοί τους μειώθηκαν. Όμως στην πραγματικότητα το φάρμακο δεν ήταν αντι-εμετικό αλλά εμετικό. Η φαρμακευτική ουσία εκπλήρωσε τις θετικές προσδοκίες που είχαν δημιουργηθεί στο μυαλό των γυναικών, έστω κι αν το φάρμακο είχε στην πραγματικότητα αντίθετη δράση.

Το 1994, ο αμερικανός χειρουργός Bruce Moseley είχε στο πρόγραμμά του 10 εγχειρήσεις για να ανακουφίσει τον πόνο στα γόνατα των ασθενών του που έπασχαν από αρθρίτιδα. Οι ασθενείς ήταν μεσόκοποι άνδρες, πρώην στρατιωτικοί που δεν ήθελαν με κανένα τρόπο να καθηλωθούν σε αναπηρική πολυθρόνα.  Όλοι αναισθητοποιήθηκαν αλλά πραγματική εγχείριση έγινε μόνο στους πέντε από τους 10. Στους άλλους πέντε, ο Moseley χτύπησε με ένα χειρουργικό ξέστρο μερικές φορές τα γόνατά τους έτσι ώστε να υπάρξει τομή και να δημιουργηθεί ουλή, αλλά έκανε μόνο αυτό.

Μετά από έξι μήνες όλοι οι ασθενείς ανέφεραν ότι πονούσαν λιγότερο και κανείς δεν ήταν δυσαρεστημένος με την εγχείριση. Η placebo εγχείριση λειτούργησε σαν να ήταν πραγματική και ο Moseley αποφάσισε να κάνει μια μεγαλύτερη μελέτη στην οποία συμμετείχαν 165 άτομα.  Το αποτέλεσμα της μεγαλύτερης μελέτης δημοσιεύτηκε το 2002 και έδειξε ότι οι εγχειρήσεις στα γόνατα των ασθενών που έπασχαν από αρθρίτιδα είχαν το ίδιο αποτέλεσμα με τις placebo εγχειρήσεις.  Tο πείραμα κρίθηκε τόσο σημαντικό που ορισμένοι πρότειναν ότι οι πραγματικές εγχειρήσεις πρέπει να συγκρίνονται με εικονικές εγχειρίσεις πριν αποφασιστεί ότι έχουν όφελος για τον ασθενή, όπως συμβαίνει με τα φάρμακα.

Η δυνατότητα του εικονικού φαρμάκου να προκαλεί παρενέργειες ονομάζεται nocebo που στα λατινικά σημαίνει «θα δυσαρεστήσω».  Το nocebo είναι ο κακός δίδυμος αδελφός του placebo και εισήχθη ως όρος στη βιβλιογραφία το 1961 από έναν ερευνητή ονόματι Walter Κennedy ο οποίος είπε ότι το αποτέλεσμα της θεραπείας βρίσκεται περισσότερο στο μυαλό του ασθενούς παρά στο φάρμακο.

Σήμερα είναι σαφές ότι το αποτέλεσμα της θεραπείας συνδέεται ως ένα βαθμό με την εμπιστοσύνη που εμπνέει ο γιατρός στον ασθενή. Αν ο γιατρός διαβεβαιώσει με πειστικό τρόπο τον ασθενή ότι αυτό που του δίνει θα τον κάνει καλά, αυξάνονται οι πιθανότητες ενός θετικού αποτελέσματος.

Έτσι, αν το φαινόμενο πλασέμπο στους ανθρώπους είναι επίσης μια εξαρτημένη απόκριση, τότε η αποτελεσματικότητά του θα μπορούσε να εξηγηθεί από το γεγονός ότι ο ασθενής απλώς συσχετίζει τη βελτίωση της υγείας του με τη θέα, λόγου χάρη, του γιατρού, ή με τη λήψη ενός χαπιού. Εξάλλου, ήδη από τα παιδικά μας χρόνια αισθανόμαστε συνήθως καλύτερα μετά από μια επίσκεψη στον γιατρό, ή όταν πάρουμε ένα χάπι. Αν, λοιπόν, ένας γιατρός συνταγογραφήσει ένα χάπι που δεν περιέχει κανένα ενεργό συστατικό —το αποκαλούμενο χάπι ζάχαρης— τότε ο ασθενής μπορεί και πάλι να βιώσει κάποια οφέλη, λόγω εξαρτημένης απόκρισης.

Μια άλλη εξήγηση για το φαινόμενο πλασέμπο, ονομάζεται θεωρία προσδοκίας. Σύμφωνα με αυτήν, αν αναμένουμε να ωφεληθούμε από μια θεραπεία, τότε μάλλον τελικά θα ωφεληθούμε. Ενώ η εξαρτημένη απόκριση προκαλεί το φαινόμενο πλασέμπο μέσω του ασυνείδητου νου, η θεωρία προσδοκίας υποβάλλει την ιδέα ότι και ο συνειδητός νους μας μπορεί να παίζει, επίσης, ρόλο. Η θεωρία, αν και στηρίζεται σε πλήθος δεδομένων από πολλές ερευνητικές πηγές, δεν έχει γίνει ακόμη πλήρως κατανοητή. Ενδεχομένως, οι προσδοκίες μας αλληλεπιδρούν με κάποιον τρόπο με την αποκαλούμενη αντίδραση οξείας φάσης (acute phase repo use) που εκδηλώνει το σώμα μας.

Το 1998, μια άλλη μελέτη για τα placebo ήταν για πολλούς πραγματικά σοκαριστική. Ο καθηγητής ψυχολογίας Irving Kirsch και ο συνάδελφός του Guy Sapirstein συγκέντρωσαν 19 μελέτες που είχαν γίνει για τα αντικαταθλιπτικά χάπια και αναλύοντας τα στοιχεία κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι αποτελεσματικότητά τους οφειλόταν κατά 75% στην επίδραση που έχει το placebo. Το συμπέρασμα προκάλεσε διαμάχες καθώς έθιγε τα συμφέροντα των φαρμακευτικών εταιρειών αλλά το 2002 ο Kirsch επανήλθε με μια μεγαλύτερη ανάλυση που αυτή τη φορά περιελάμβανε 47 μελέτες για έξι αντικαταθλιπτικά χάπια νέας γενιάς.

Το συμπέρασμα ήταν και πάλι το ίδιο. Ο Kirsch βρήκε ότι το Prozac και τα ξαδέρφια του οφείλουν την αποτελεσματικότητά τους κατά 80% στην ενέργεια του placebo και δήλωσε ότι τα αγαπημένα χάπια των Αμερικανών «ίσως δεν έχουν κανένα απολύτως φαρμακευτικό αποτέλεσμα».

Αυτές οι μελέτες, αλλά και άλλες, δείχνουν ότι η προσδοκία είναι μια σύνθετη πνευματική δραστηριότητα που έχει επίδραση στο αποτέλεσμα της θεραπείας. Φαίνεται ότι οι αισιόδοξοι ασθενείς τα πάνε καλύτερα από τους απαισιόδοξους, έστω κι αν η θεραπεία είναι ακριβώς η ίδια.  Το πιο περίεργο απ’ όλα είναι ότι τα placebo μπορεί να έχουν και παρενέργειες, όπως συμβαίνει και με τα πραγματικά φάρμακα.

Η αντίδραση οξείας φάσης αναφέρεται σε ένα εύρος σωματικών αντιδράσεων, όπως ο πόνος, το οίδημα, ο πυρετός, ο λήθαργο», και η απώλεια όρεξης. Με λίγα λόγια, η αντίδραση οξείας φάσης είναι ένας όρος-ομπρέλα που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τους έκτακτους και έμφυτους μηχανισμούς άμυνας του σώματος μετά από έναν τραυματισμό ή μια λοίμωξη. Νιώθουμε πόνο επειδή το σώμα μας μάς λέει ότι έχουμε υποστεί τραυματισμό και πρέπει να προστατέψουμε και να περιθάλψουμε το τραυματισμένο σημείο. Ευεργετικά λειτουργεί, επίσης, η εμπειρία του οιδήματος, επειδή υποδηλώνει αυξημένη ροή αίματος στην τραυματισμένη περιοχή, η οποία επιταχύνει τη θεραπεία. Η αυξημένη θερμοκρασία σώματος που εκφράζεται με τον πυρετό, βοηθά στην εξόντωση των εισβολέων-βακτηρίων και δημιουργεί ιδανικές συνθήκες για τα κύτταρα του ανοσοποιητικού μας συστήματος. Παρομοίως, ο λήθαργος επιταχύνει την ανάρρωση προσφέροντάς μας την ακρως απαραίτητη ανάπαυση, ενώ η απώλεια όρεξης οδηγεί σε ακόμη μεγαλύτερη ξεκούραση καταστέλλοντας την ανάγκη για αναζήτηση τροφής. Αξίζει να σημειώσουμε ότι το φαινόμενο πλασέμπο αποδεικνύεται ιδιαιτέρως αποτελεσματικό στην αντιμετώπιση προβλημάτων όπως ο πόνος, το οίδημα, ο πυρετός, ο λήθαργος και η απώλεια όρεξης, επομένως, ίσως εν μέρει οφείλεται or μια έμφυτη ικανότητα να μπλοκάρει την αντίδραση οξείας φάσης, πιθανώς με τη δύναμη της προσδοκίας.

Συνεπώς, το φαινόμενο πλασέμπο σχετίζεται είτε με την εξαρτημένη απόκριση, είτε με την προσδοκία, ή και με τα δύο ίσως, μάλιστα, υπάρχουν και άλλοι, πιο σημαντικοί μηχανισμοί, που δεν έχουν ακόμη ταυτοποιηθεί ή εκτιμηθεί πλήρως. Κι ενώ οι επιστήμονες εργάζονται για να θεμελιώσουν επιστημονικά το φαινόμενο πλασέμπο, έχουν ήδη καταφέρει, στηριζόμενοι στο αρχικό έργο του Χέιγκαρθ, να εξακριβώσουν πώς μπορούν να το μεγιστοποιήσουν.

Το φαινόμενο placebo δεν είναι κάποιος μυστήριος μηχανισμός που θεραπεύει, αλλά ένα περίπλοκο πλέγμα ψυχολογικών μηχανισμών που αναπτύσσονται γύρω από μια ιατρική θεραπεία, είτε αυτή βασίζεται σε φαρμακευτικά προϊόντα που λειτουργούν, είτε βασίζεται σε αδρανείς ουσίες ή διαδικασίες. Ενώ το placebo μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να δράσει θεραπευτικά, σε άλλες περιπτώσεις αυτό που συμβαίνει είναι ότι αλλάζει τη συναισθηματική προσέγγιση του ασθενούς, ας πούμε προς τον πόνο. Δεν είναι ότι ο πόνος παύει να υφίσταται,. Εκείνο που αλλάζει είναι η πρόσληψή του, η οποία γίνεται ηπιότερη.

Πόσο στα σοβαρά, όμως, μπορούμε να πάρουμε το placebo effect; Μπορεί να υπάρξει βελτίωση του ασθενούς με μόνη την προσδοκία ότι θα θεραπευτεί από κάποιο φάρμακο, για το οποίο όμως δεν γνωρίζει ότι είναι τζούφιο;

Εδώ οι απόψεις διίστανται, διότι η αποτίμηση της κατάστασης του ασθενούς βασίζεται εν πολλοίς σε υποκειμενικές εκτιμήσεις, κυρίως του ασθενούς του ίδιου. Σε αυτές τις περιπτώσεις το placebo δείχνει να δουλεύει, ενώ όπου η κατάσταση του ασθενούς αποτιμάται με αντικειμενικές εργαστηριακές μεθόδους, δεν σημειώνεται καμιά διαφορά. Τα placebos δεν λειτουργούν σε ασθενείς που κοιμούνται ή είναι αναίσθητοι, και δεν φέρνουν μεταβολή στην αρτηριακή πίεση, στην περιεκτικότητα του αίματος σε ζάχαρο, χοληστερίνη κ.λ.π. Έχουν αποτέλεσμα μόνο σε συμπτώματα που δεν μπορούν να αξιολογηθούν μετρώντας τα, όπως πονοκέφαλος, δυσφορία, κατάθλιψη, φαγούρα κ.λ.π.

Ξέρουμε, για παράδειγμα, ότι ένα φάρμακο που χορηγείται με ένεση ασκεί ισχυρότερη εικονική επίδραση απ ό,τι το ίδιο φάρμακο όταν λαμβάνεται υπό μορφή χαπιού, και πως η λήψη δύο χαπιών προκαλεί ισχυρότερη εικονική επίδραση από τη λήψη ενός μόνο χαπιού. Αυτό που ίσως εκπλήσσει είναι ότι η λήψη χαπιών πράσινου χρώματος προκαλεί ισχυρότερο φαινόμενο πλασέμπο στην ανακούφιση του άγχους, ενώ τα κίτρινα χάπια αποδεικνύονται αποτελεσματικότερα στην κατάθλιψη. Επιπλέον, το φαινόμενο πλασέμπο που οφείλεται σε χάπι ενισχύεται αν το χάπι χορηγείται από γιατρό που φοράει τ-σερτ, ενώ είναι λιγότερο ισχυρό αν χορηγείται από νοσηλεύτρια. Τα μεγαλύτερα δισκία προκαλούν ισχυρότερο φαινόμενο από τα μικρά. .. αλλά όχι από τα πάρα πολύ μικρά. Και, διόλου παράξενο, τα δισκία σε όμορφες συσκευασίες προκαλούν ισχυρότερο φαινόμενο πλασέμπο από τις απλές συσκευασίες.

Φυσικά, όλες οι παραπάνω παρατηρήσεις αναφέρονται στον μέσο ασθενή, επειδή το πραγματικό φαινόμενο πλασέμπο για έναν συγκεκριμένο ασθενή εξαρτάται εξ ολοκλήρου από τις πεποιθήσεις και τις προσωπικές εμπειρίες του ατόμου. Αυτή η διαφοροποίηση του φαινομένου από ασθενή σε ασθενή και η δυνητικά ισχυρή επίδρασή του στην ανάρρωση, συνεπάγεται ότι το φαινόμενο μπορεί να λειτουργήσει εντελώς παραπλανητικά ως προς την εκτίμηση για την πραγματική αποτελεσματικότητα μιας θεραπείας. Ουσιαστικά, το φαινόμενο πλασέμπο είναι τόσο απρόβλεπτο ώστε εύκολα θα μπορούσε να διαστρεβλώσει τα αποτελέσματα μιας κλινικής δοκιμής. Επομένως, για να ελεγχθεί η πραγματική αξία του βελονισμού (και των φαρμάκων, γενικότερα), οι ερευνητές έπρεπε να λάβουν με κάποιον τρόπο υπόψη τους την ασταθή, ανώμαλη και ορισμένες φορές ισχυρή επίδραση του φαινομένου πλασέμπο. Και μάλλον θα το καταφέρουν, αν αναπτύξουν μια σχεδόν αλάνθαστη μορφή της κλινικής δοκιμής.

Πηγή: antikleidi.com

Κατηγορίες:
Και κάτι άλλο...
web design by