NASA (16 άρθρα)

Υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους επιστήμονες της NASA όταν εκείνη προσπαθούσε να κερδίσει την μάχη του Διαστήματος από την Σοβιετική Ένωση. Οι ελληνικές κυβερνήσεις μετά το τέλος της ακαδημαϊκής του καριέρας, αναγνωρίζοντας το κύρος του, του έδωσαν σημαντικά πόστα κυρίως στον ιατρικό κλάδο της χώρας, αλλά η αλήθεια είναι ότι το όνομά του δεν έλαβε ποτέ τουλάχιστον στην Ελλάδα την αναγνώριση που του άξιζε.

Ο γεννημένος το 1933 στην Αθήνα με καταγωγή από τον Πύργο της Σαντορίνης ο Αντώνης Κονταράτος σπούδασε στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο, στο φημισμένο ΜΙΤ (Τεχνολογικό Ινστιτούτο Μασαχουσέτης) και στο Τεχνολογικό Ίδρυμα της Καλιφόρνιας. Ο Αντώνης Κονταράτος ήταν ο μόνος Έλληνας στην μικρή ομάδα των στενών συνεργατών του Βέρνερ φον Μπράουν που σχεδίασαν και υλοποίησαν το πρόγραμμα Apollo για την αποστολή ανθρώπου στη Σελήνη. Επικεφαλής μιας ομάδας 16 διδακτόρων διαφόρων ειδικοτήτων –από βιοφυσικούς και ψυχολόγους μέχρι μαθηματικούς και χημικούς– είχε αναλάβει τον ρόλο του συμβούλου της NASA σχετικά με τα προβλήματα υγείας και ασφάλειας των αστροναυτών του προγράμματος Apollo και των διαπλανητικών επανδρωμένων πτήσεων που σχεδιάζονταν τότε. Από το 1965 μέχρι το 1976 διετέλεσε προϊστάμενος Διαστημικών Εφαρμογών και Διαστημικής Φυσιολογίας της εταιρείας Μπέλκομ (Bellcomm, Inc), αποκλειστικής Τεχνικής Συμβούλου της Διεύθυνσης Επανδρωμένων πτήσεων της NASA. H συμμετοχή του Αντώνη Κονταράτου ήταν κομβική σε μία από τις πιο δραματικές στιγμές του προγράμματος Apollo, και πιο συγκεκριμένα στην αποστολή Apollo 13, όπου καθώς το πλήρωμα πήγαινε στην Σελήνη για μία ακόμη προσπάθεια εξερεύνησης του φυσικού μας δορυφόρου, μία έκρηξη κατέστρεψε το διαστημόπλοιο και οι τρεις αστροναύτες για να σωθούν εισήλθαν στην μικρή άκατο του σκάφους, η οποία ήταν όμως σχεδιασμένη για να βρίσκονται δύο άτομα. Οι αστροναύτες θα πέθαιναν, γιατί παρουσιάστηκε πρόβλημα στο σύστημα δέσμευσης του διοξειδίου του άνθρακα, και το κέντρο ελέγχου έπρεπε να σκαρφιστεί επιτόπου μία λύση, την οποία έδωσε τελικά ο Κονταράτος με μία ανορθόδοξη αλλά πετυχημένη τελικά ιδέα που είχε.

Όσοι έχουν δει το έργο Apollo 13 με τον Τομ Χανκς, ας θυμηθούν τον τεχνικό που καλείται να σώσει τους αστροναύτες. Ο τεχνικός, παριστάνει τον Κονταράτο, ο οποίος βρήκε τρόπο να ταιριάξει έναν κύβο μέσα σε έναν κύλινδρο, σώζοντας έτσι την ζωή των αστροναυτών.


Η αποστολή Apollo 13 είχε στόχο την τρίτη επανδρωμένη προσεδάφιση ανθρώπων στη Σελήνη όχι μόνο δεν ολοκληρώθηκε όπως περίμεναν οι σχεδιαστές της αλλά έθεσε σε μεγάλο κίνδυνο τη ζωή των αστροναυτών της [James Lovell (42) – Jack Swiggert (39) – Fred Haise (36)]. Την δεύτερη μέρα της αποστολή και σε απόσταση 322.000 χιλιομέτρων από την Γη μια δεξαμενή υγρού οξυγόνου εξερράγη μέσα στον θάλαμο υπηρεσίας αχρηστεύοντάς τον. Αμέσως διατάχθηκε η επιστροφή στην Γη αφού πρώτα το διαστημόπλοιο έκανε μία τροχιά γύρω από τη Σελήνη. Για τις επόμενες 95 ώρες οι τρεις αστροναύτες χρησιμοποίησαν την σεληνάκατο “Aquarius” ως ναυαγοσωστική λέμβο στη διάρκεια του ταξιδιού επιστροφής. Η θερμοκρασία μέσα στην σεληνάκατο περιορίστηκε στους 2 βαθμούς Κελσίου κάτω από το μηδέν. Ευτυχώς, όλα πήγαν κατ’ ευχήν. Ένα ηράκλειο πράγματι κατόρθωμα εάν αναλογιστεί κανείς την κούραση και καταπόνηση, σωματική και ψυχολογική, των τριών αστροναυτών σε ένα θαλαμίσκο σχεδιασμένο για δύο επί τρεις ολόκληρες ημέρες σε θερμοκρασίες ψύχους και με επικίνδυνα αυξημένα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα. Το τελευταίο πρόβλημα μάλιστα λύθηκε χάρη σε μια Ελληνική “πατέντα” που πρότεινε ο αείμνηστος καθηγητής Αντώνης Κονταράτος! Ο Κονταράτος ήταν τότε επικεφαλής μιας ομάδας 16 διδακτόρων διαφόρων ειδικοτήτων -βιοφυσικών, ψυχολόγων, μαθηματικών, χημικών κ.α.- που είχε αναλάβει το ρόλο συμβούλου της NASA σχετικά με τα προβλήματα υγείας και ασφάλειας των αστροναυτών του προγράμματος Apollo. Εάν θα θέλατε να δείτε τις λεπτομερείς οδηγίες κατασκευής του νέου φίλτρου κοιτάξτε εδώ: This is the actual hack that saved the astronauts of the Apollo XIII.

Tου είχαν απονεμηθεί από τους Αμερικανούς πολλά βραβεία, μεταξύ των οποίων το βραβείο επιτεύγματος για το πρόγραμμα «Άνθρωπος στο Φεγγάρι», που οδήγησε στο πρώτο βήμα του ανθρώπου στην Σελήνη. Το βραβείο αυτό του το απένειμε η NASA για «Σημαίνουσα συνεισφορά προς το αμερικανικό έθνος». Επίσης, το 1971 βραβεύτηκε με ειδική μνεία για την προσφορά του στις επανδρωμένες πτήσεις στο Διάστημα.

https://en.wikipedia.org/wiki/Dorsum_Thera

Όταν τo 1976, ο Αντώνης Κονταράτος, αποφάσισε να εγκαταλείψει τη λαμπρή καριέρα του στις ΗΠΑ και να επανέλθει στην Ελλάδα, η NASA του επεφύλαξε ένα σπάνιο αποχαιρετιστήριο δώρο. Η αμερικανική διαστημική υπηρεσία πρότεινε να δοθεί το όνομά του σε μία κρημνώδη κορυφογραμμή (Dorsum) της Σελήνης. Ο Κονταράτος όμως αρνήθηκε, και αντί για αυτό, ζήτησε να ονομαστεί το νεο-χαρτογραφημένο σημείο “Dorsum Thera” από την ιδιαίτερη πατρίδα του. Ίσως γιατί η μορφολογία του σημείου, θύμιζε αυτήν της Σαντορίνης. Η επιθυμία του έγινε σεβαστή. Το Dorsum Thera έχει μήκος 7 χιλιόμετρα με σεληνιακές συντεταγμένες: 24.4N και 31.4W.

Το 1976 o Αντώνης Κονταράτος εξελέγη Τακτικός Καθηγητής Διοίκησης της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών μέχρι και το 1984. Μεταξύ 1979 και 1982 διετέλεσε παράλληλα και Σύμβουλος του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Μεταξύ 1985 και 1990 διετέλεσε Αντιπρόεδρος Επιχειρησιακής Στρατηγικής της Εταιρείας Biotech Research Laboratories στις HΠΑ και παράλληλα Καθηγητής στη Μεταπτυχιακή Σχολή Διοίκησης του Πανεπιστημίου George Washington στις ΗΠΑ. Τον Μάρτιο του 1991 διορίστηκε Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Θεραπευτηρίου «Ευαγγελισμός» και τον Οκτώβριο του 1992 εξελέγη Πρώτος Γενικός Διευθυντής στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, όπου και υπηρέτησε μέχρι και τον Φεβρουάριο του 1997. Τον Μάρτιο του 1997 ανέλαβε Γενικός Διευθυντής της Golden Filter S.A., Ανώνυμης Εταιρείας Έρευνας και Εκμετάλλευσης Ευρεσιτεχνιών, η οποία διαχειρίζεται το πρωτοποριακό βιολογικό φίλτρο τσιγάρων «biofilter». Τέλος, τον Απρίλιο του 1999 ανέλαβε Γενικός Διευθυντής του Νοσηλευτικού Ιδρύματος «Ερρίκος Ντυνάν» μέχρι το 2000. Από το 2002 ήταν Πρόεδρος της Golden Filter και από το 2008 Διοικητής του Ευαγγελισμού. Ο Αντώνης Κονταράτος έφυγε από την ζωή το 2009.

Πηγή: https://www.eef.edu.gr/el/nea/antonis-kontaratos/ – https://www.facebook.com/Dionysios-Simopoulos-544119439081811/?nr

ΚΕΙΜΕΝΟ: Αλέξης Δεληβοριάς
Με την ολοκλήρωση της αποστολής του Apollo 17 τον Δεκέμβριο του 1972, ο αγώνας για την κατάκτηση της Σελήνης τέλειωσε οριστικά. Παρ’ όλο που δεν ξεκίνησε με τις αγνότερες προθέσεις, τα επιστημονικά επιτεύγματα των επανδρωμένων και μη διαστημικών αποστολών που σχεδίασαν Αμερικανοί και Σοβιετικοί άλλαξαν δραματικά τα όσα μέχρι τότε γνωρίζαμε για την μορφολογία, την χημική σύσταση και την προέλευση της Σελήνης[1].

Πολλοί ρωτούν: κατά πόσο δικαιούμαστε να εξάγουμε συμπεράσματα για την σύνθεση και την μορφολογία της Σελήνης όταν τα διαθέσιμα σεληνιακά δείγματα προέρχονται από ελάχιστες μόνο τοποθεσίες της; Ακριβώς γι’ αυτό, πρέπει να επισημάνουμε από την αρχή ότι, για την αποκρυπτογράφηση των μυστικών της Σελήνης, οι επιστήμονες δεν βασίστηκαν μόνο στην ανάλυση των σεληνιακών δειγμάτων, αλλά και σε μια ολόκληρη σειρά πειραμάτων, φωτογραφήσεων, ανάλυσης δεδομένων και θεωρητικών μελετών, ο συνδυασμός των οποίων μπόρεσε να τους αφηγηθεί κομμάτι-κομμάτι την ιστορία του φυσικού μας δορυφόρου.

Επιπλέον, επειδή γνωρίζουμε την συγκεκριμένη περιοχή στην οποία εντοπίστηκε το κάθε δείγμα, μπορούμε να εξάγουμε ορισμένα συμπεράσματα όσον αφορά στην προέλευση, την ιστορία και το σχηματισμό της συγκεκριμένης περιοχής, αλλά και συνειρμικά να εξάγουμε αντίστοιχα συμπεράσματα για παρόμοιες περιοχές της Σελήνης, που δεν έχουμε ακόμη επισκεφθεί. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι σκοτεινές περιοχές, οι επονομαζόμενες θάλασσες στην επιφάνεια της Σελήνης. Δεν έχουμε πάει σε όλες. Όσες όμως έχουμε μελετήσει με την ανάλυση των δειγμάτων που μετέφεραν οι διαστημικές αποστολές Apollo και Luna μάς επιτρέπουν να εξαγάγουμε συμπεράσματα για την προέλευση και την μορφολογία και των υπολοίπων. Μπορεί κάπου να κάνουμε λάθος και σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι γνωρίζουμε τα πάντα για την Σελήνη. Κι όμως, τα σεληνιακά δείγματα έχουν ήδη αρχίσει να αφηγούνται την ιστορία τους και να μας προσφέρουν γνώσεις, τις οποίες, θα ήταν αδύνατο να ανακαλύψουμε χωρίς τη βοήθειά τους. Ας την ακούσουμε λοιπόν, έχοντας πάντα κατά νου ότι, με την επανέναρξη των επανδρωμένων διαστημικών αποστολών στην Σελήνη μπορεί να αναθεωρήσουμε στο μέλλον κάποια από τα συμπεράσματά μας.

Η πρώτη εικόνα από την επιφάνεια της Σελήνης από το Luna 9 στις 3 Φεβρουαρίου 1966.

Ορισμένα από τα πρώτα σεληνιακά δείγματα «σεληνόσκονης» και πετρωμάτων που μελέτησαν οι επιστήμονες στο εργαστήριο μεταφέρθηκαν από τους αστροναύτες του Apollo 11. Αυτή η σεληνόσκονη, που ονομάζεται ρεγόλιθος, καλύπτει, όπως αποδείχτηκε αργότερα, ολόκληρη τη σεληνιακή επιφάνεια και σχηματίστηκε από τον ανελέητο βομβαρδισμό της Σελήνης από μικρούς και μεγάλους αστεροειδείς, οι οποίοι με τη πάροδο των αιώνων συνέτριψαν τα επιφανειακά της πετρώματα, δίνοντας τους εντέλει την υφή λεπτής σκόνης.

Η χημική ανάλυση αυτών των δειγμάτων κατέδειξε δύο τύπους πετρωμάτων, οι οποίοι κυριαρχούν στην περιοχή προσσελήνωσης του Apollo 11: τους βασάλτες και τα λατυποπαγή πετρώματα. Οι ηφαιστειακής προέλευσης βασάλτες είναι βράχοι στερεοποιημένης λάβας και τα δείγματα από αυτήν τη τοποθεσία εμπεριέχουν αρκετά υψηλότερες συγκεντρώσεις τιτανίου από αυτές που συνήθως συναντάμε στη Γη, ενώ η ηλικία τους υπολογίστηκε στα 3,6-3,9 δισ. έτη. Τα λατυποπαγή πετρώματα, από την άλλη, είναι πετρώματα ακόμα μεγαλύτερης ηλικίας, τα οποία σχηματίστηκαν όταν, κατά τον βομβαρδισμό της Σελήνης από μετεωρίτες, τα πετρώματα της επιφάνειας συνετρίβησαν σε μικρότερα κομμάτια και στην συνέχεια συντήχθηκαν και πάλι σε μεγαλύτερα, εξαιτίας των μεγάλων θερμοκρασιών και πιέσεων που αναπτύσσονται σε αυτές τις προσκρούσεις. Το υλικό από το οποίο αποτελούνται τα υψίπεδα της Σελήνης είναι κυρίως πετρώματα ανοιχτότερου χρώματος, γνωστά ως ανορθωσίτες. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, το στρώμα ανορθωσίτη που καλύπτει τα υψίπεδα της Σελήνης σχηματίστηκε πριν από δισεκατομμύρια χρόνια, όταν ο φλοιός της ήταν ακόμη ρευστός. Επειδή ο ανορθωσίτης έχει μικρότερη σχετικά πυκνότητα, επέπλεε στην επιφάνεια αυτού του ρευστού ωκεανού λάβας, περίπου όπως τα παγόβουνα επιπλέουν στους ωκεανούς της Γης.

Η περιοχή προσσελήνωσης του Apollo 12, αντιθέτως, εμφανίζει σχετικά μικρότερη συγκέντρωση κρατήρων πρόσκρουσης. Επίσης, σε αντίθεση με τη περιοχή προσσελήνωσης του Apollo 11, σχεδόν όλα τα δείγματα αποδείχτηκαν ότι ήταν βασάλτες, νεότερης όμως ηλικίας από αυτούς που συνέλλεξαν οι αστροναύτες του Apollo 11, αλλά και με μικρότερη περιεκτικότητα σε τιτάνιο. Το πιο παράξενο είδος πετρώματος που ανακαλύφθηκε εδώ αποτελούνταν από κάλιο, σπάνιες γαίες και φώσφορο, γνωστό με τα αρχικά KREEP.

Η σεληνάκατος του Apollo 14 προσεδαφίστηκε σε μια περιοχή, σπαρμένη από υλικά που εκτοξεύτηκαν κατά την γιγάντια πρόσκρουση που σχημάτισε την Θάλασσα των Βροχών. Γι’ αυτό και δεν προκάλεσε έκπληξη όταν η χημική ανάλυση των σεληνιακών πετρωμάτων απέδειξε ότι τα περισσότερα από αυτά ήταν λατυποπαγή. Παρόλ’ αυτά, οι αστροναύτες του Apollo 14 έφεραν μαζί τους και ορισμένα δείγματα βασάλτη, τα οποία υπολογίστηκε ότι σχηματίστηκαν πριν από 4-4,3 δισ. χρόνια.

Το Apollo 15 προσσεληνώθηκε στο νοτιοανατολικό άκρο της Θάλασσας των Βροχών, κοντά στα Σεληνιακά Απέννινα Όρη. Σύμφωνα με τις αναλύσεις των σχετικών δειγμάτων, τα επιφανειακά πετρώματα της περιοχής αποτελούνται από βασάλτες, που σχηματίστηκαν πριν από περίπου 3,3 δισ. χρόνια. Οι αστροναύτες του Apollo 15 συνέλλεξαν και δείγματα από πυροκλαστικό γυαλί, το οποίο σχηματίζεται κατά την διάρκεια ηφαιστειακών εκρήξεων, όταν διάπυρη ύλη εκτοξεύεται σε σχετικά μεγάλο ύψος και ψύχεται γρήγορα, καθώς επιστρέφει στην επιφάνεια της Σελήνης.

Ο αστροναύτης David R. Scott, ο αρχηγός της αποστολής Απόλλων 15

Αξίζει να σημειώσουμε εδώ, ότι, σε αντίθεση με τη Γη, οι οροσειρές στη Σελήνη δεν δημιουργήθηκαν από την τεκτονική δραστηριότητα και τις συγκρούσεις τεκτονικών πλακών, αλλά από τις προσκρούσεις γιγάντιων αστεροειδών, εξαιτίας των οποίων υλικό από το εσωτερικό της Σελήνης «σπρώχνεται» βίαια προς τα πάνω. Γι’ αυτό και η συλλογή πετρωμάτων από τις παρυφές της οροσειράς των Απεννίνων ήταν ζωτικής σημασίας, καθώς υπήρχε η ελπίδα ότι κάποια από αυτά θα ήταν πετρώματα προερχόμενα βαθιά από τον Σεληνιακό φλοιό. Η μελέτη των σχετικών δειγμάτων καταδεικνύει ότι η γιγάντια πρόσκρουση που σχημάτισε την θάλασσα των Βροχών συνέβη πριν από 3,85 δισ. χρόνια. Εδώ, τέλος, οι αστροναύτες του Apollo 15 ανακάλυψαν και ένα κομμάτι ανορθωσίτη ηλικίας περίπου 4 δισ. ετών, ο οποίος είναι γνωστός ως ο Βράχος της Γένεσης, αν και η αποστολή του Apollo 16 εντόπισε ανορθωσίτη ακόμα μεγαλύτερης ηλικίας.

Η μελέτη των σεληνιακών δειγμάτων που συνέλεξαν οι αστροναύτες της αποστολής του Apollo 16, κατέδειξε ότι τα περισσότερα απ’ αυτά ήταν λατυποπαγούς προέλευσης. Εικάζεται ότι τα δείγματα αυτά προέρχονται από τις προσκρούσεις των αστεροειδών που σχημάτισαν τις λεκάνες πρόσκρουσης Nectaris και Imbrium, οι οποίες εκτόξευσαν τα θραύσματά τους μέχρι την περιοχή προσσελήνωσης, παρόλο που απέχουν τουλάχιστον 200 και 1000 km αντίστοιχα. Δείγματα, μάλιστα, που εικάζεται ότι προέρχονται από την πρόσκρουση που σχημάτισε την θάλασσα Nectaris προσδιορίζουν την ηλικία της στα 3,92 δισ. χρόνια περίπου. Η χρονολόγηση των δύο δειγμάτων ανορθωσίτη που εντοπίστηκαν στην διάρκεια της αποστολής του Apollo 16 ανάγει την ηλικία τους στα 4,44-4,51 δισ. έτη.

Τέλος, το πλήρωμα του Apollo 17, της τελευταίας μέχρι στιγμής επανδρωμένης αποστολής στην Σελήνη, συνέλλεξε 111 kg δειγμάτων, περιλαμβανομένης και μιας παράξενης πορτοκαλί σκόνης, η ανάλυση της οποίας έδειξε ότι αποτελείται από μικροσκοπικά σφαιρίδια ηφαιστειακού γυαλιού, το οποίο σχηματίστηκε πριν από τουλάχιστον 3,64 δισ. χρόνια.

Το όχημα της αποστολής Απόλλων 17

Συνοψίζοντας, η ανάλυση δειγμάτων από τις θάλασσες της Σελήνης μας αποκάλυψε ότι αυτές αποτελούνται κυρίως από βασάλτη, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου σχηματίστηκε πριν από 3,8–3,1 δισ. έτη, ενώ το αρχαιότερο δείγμα βασάλτη που έχει αναλυθεί υπολογίζεται ότι είναι ηλικίας 4,2 δισ. ετών. Οι θάλασσες της Σελήνης σχηματίστηκαν από, το οποίο αναδύθηκε από το εσωτερικό του φυσικού μας δορυφόρου προς την επιφάνεια και στην συνέχεια στερεοποιήθηκε. Η χημική ανάλυση των σεληνιακών πετρωμάτων βασάλτη ανέδειξε σημαντικές διαφορές από τα αντίστοιχα βασαλτικά πετρώματα της Γης, ως προς τις χημικές τους ιδιότητες και ως προς τα φυσικά τους χαρακτηριστικά, με κυριότερη ίσως την σχεδόν παντελή απουσία νερού στο εσωτερικό τους. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την ηλικία τους, συνέβαλε στην απόρριψη μιας από τις πρώτες θεωρίες σχηματισμού της Σελήνης, σύμφωνα με την οποία η Σελήνη αποτελούσε τμήμα της αρχέγονης Γης, το οποίο αποκολλήθηκε, σχηματίζοντας την λεκάνη του Ειρηνικού Ωκεανού.

Το δεύτερο σημαντικό χαρακτηριστικό της επιφάνειας της Σελήνης είναι, όπως είπαμε, οι «ορεινές» της περιοχές. Οι κρατήρες και οι λεκάνες που έχουν παρατηρηθεί σε αυτές τις περιοχές, όπως επίσης και οι οροσειρές που ορθώνονται στην περιφέρειά τους, σχηματίστηκαν από γιγάντιες προσκρούσεις αστεροειδών και όχι από τεκτονική δραστηριότητα, σαν κι’ αυτή που παρατηρούμε στη Γη. Κατά κανόνα η ηλικία των ορεινών περιοχών της Σελήνης είναι μεγαλύτερη από αυτή των θαλασσών, γεγονός που ενισχύεται και από τον πολύ μεγαλύτερο αριθμό κρατήρων που περιέχουν.

Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, ο φυσικός μας δορυφόρος σχηματίστηκε πριν από περίπου 4,5 δισ. χρόνια, ενώ αρχικά πρέπει να καλυπτόταν από έναν ωκεανό ρευστού μάγματος, το οποίο σταδιακά πάγωσε. Σε αυτόν τον ωκεανό των λειωμένων πετρωμάτων, τα ελαφρύτερα ορυκτά, εκείνα δηλαδή με την μικρότερη πυκνότητα, όπως ο ανορθωσίτης, αναδύθηκαν προς την επιφάνεια ενώ τα βαρύτερα βυθίστηκαν, σχηματίζοντας τον φλοιό και τον μανδύα της Σελήνης αντίστοιχα. Μετά την στερεοποίηση του φλοιού, ακολούθησε μια περίοδος κατακλυσμιαίου βομβαρδισμού της Σελήνης από αναρίθμητους αστεροειδείς που σχημάτισαν τις λεκάνες και τους κρατήρες που καλύπτουν την επιφάνειά της, ο οποίος πιθανότατα σταμάτησε πριν από περίπου 3 δισ. χρόνια. Εκτός από τον αδιάκοπο βομβαρδισμό της επιφάνειας της Σελήνης από μικρομετεωρίτες που συνέβαλαν, ώστε να θρυμματίσουν τα επιφανειακά της πετρώματα στην σκόνη που την καλύπτει, λίγες προσκρούσεις μεγάλων αστεροειδών παρατηρήθηκαν έκτοτε.

Πώς λοιπόν σχηματίστηκε η Σελήνη; Την θεωρία της αποκόλλησης από το σώμα της Γης οι επιστήμονες την έχουν ήδη αποκλείσει. Σύμφωνα με μια άλλη θεωρία, η Σελήνη θα μπορούσε να είχε σχηματιστεί την ίδια περίοδο και στην ίδια περίπου περιοχή με την Γη από τον αρχέγονο δίσκο σκόνης και αερίων από τον οποίο σχηματίστηκε και το υπόλοιπο Ηλιακό Σύστημα. Σύμφωνα με κάποιους άλλους επιστήμονες, η Σελήνη θα μπορούσε να έχει ήδη δημιουργηθεί σε κάποια άλλη περιοχή του Διαστήματος και, περνώντας από την δική μας διαστημική γειτονιά, να αιχμαλωτίστηκε βαρυτικά από τον πλανήτη μας. Όλες αυτές οι θεωρίες έχουν πλέον αποκλειστεί και οι περισσότεροι επιστήμονες πιστεύουν σήμερα ότι η Σελήνη δημιουργήθηκε, όταν η Γη συγκρούστηκε με ένα ουράνιο σώμα στο μέγεθος του πλανήτη Άρη. Η πρόσκρουση εκτίναξε χιλιάδες τόνους διάπυρης ύλης στο Διάστημα, όπου με την πάροδο των αιώνων και καθώς περιφέρονταν γύρω από το πλανήτη μας συσσωρεύτηκαν σε σχήμα σφαιρικό και στερεοποιήθηκαν σχηματίζοντας τη Σελήνη. Πρόκειται για την «υπόθεση της γιγάντιας πρόσκρουσης».

O αστροναύτης Harrison Schmitt του Apollo 17 στο χείλος του κρατήρα Shorty

^{[1] Το άρθρο αυτό είναι περίληψη του ομώνυμου κεφαλαίου από το βιβλίο Από την Γη στην Σελήνη, με συγγραφείς τους Διονύση Σιμόπουλο και Αλέξη Δεληβοριά. Η δημοσίευση του άρθρου γίνεται με αφορμή την 50ή επέτειο στις 16 Ιουλίου της εκτόξευσης του Apollo 11, της θρυλικής διαστημικής αποστολής που μετέφερε τους πρώτους αστροναύτες στην Σελήνη. Το Νέο Ψηφιακό Πλανητάριο γιορτάζει και τιμά το σπουδαίο αυτό επίτευγμα, διοργανώνοντας στις 20 Ιουλίου μία πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση, περισσότερα στοιχεία για την οποία θα δοθούν στο επόμενο άρθρο.}

Πηγή: https://www.eef.edu.gr

Η Αμερικανική Διαστημική Υπηρεσία (NASA) ξεκαθάρισε τους νέους πιο «επιθετικούς» στόχους της για τις μελλοντικές επανδρωμένες αποστολές: να στείλει αστροναύτες στη Σελήνη το 2024 και, στη συνέχεια, να κάνει το ίδιο στον ‘Αρη το 2033.

Ο διοικητής της NASA Τζιμ Μπριντεστάιν δήλωσε ότι το διαστημικό πρόγραμμα της για επάνοδο στο φεγγάρι επιταχύνεται και θα είναι ζωτικό για το επόμενο βήμα, που θα είναι ο «κόκκινος» πλανήτης.

«Θέλουμε να πετύχουμε μια προσεδάφιση στον ‘Αρη το 2033. Μπορούμε να επιταχύνουμε την προσεδάφιση στον ‘Αρη, αν επιταχύνουμε την προσελήνωση», δήλωσε σε ακρόαση της επιτροπής επιστήμης-διαστήματος-τεχνολογίας του Κογκρέσου o Ρεπουμπλικανός που επελέγη από τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ για να ηγηθεί του αμερικανικού διαστημικού προγράμματος.

Ο πρόεδρος της επιτροπής επιστήμης-διαστήματος-τεχνολογίας του Κογκρέσου Δημοκρατικός Έντι Μπέρνι Τζόνσον ζήτησε από τον Μπριντενστάιν να προσδιορίσει το κόστος του νέου διπλού στόχου, κάτι που ο επικεφαλής της NASA είπε ότι θα γίνει έως τις 15 Απριλίου, σύμφωνα με το Γαλλικό Πρακτορείο.

Η επιτάχυνση της επιστροφής στη Σελήνη το 2024 (αντί για το 2028 όπως ήταν ο αρχικός στόχος) πιθανώς υποκρύπτει και πολιτικές σκοπιμότητες, καθώς τότε θα είναι το τελευταίο έτος της δεύτερης θητείας του Τραμπ, αν επανεκλεγεί πρόεδρος. Όμως αρκετοί ειδικοί και μέλη του Κογκρέσου είναι επιφυλακτικοί κατά πόσο όντως η NASA είναι σε θέση να στείλει ξανά ανθρώπους στο φεγγάρι σε πέντε χρόνια, δεδομένης -μεταξύ άλλων- της καθυστέρησης στην ανάπτυξη του νέου πυραύλου «βαρέων βαρών» Space Launch System (SLS).

Ενώ ένα ταξίδι στη Σελήνη θα διαρκέσει μόνο τρεις μέρες, στον ‘Αρη θα πάρει τουλάχιστον έξι μήνες. Για να είναι εφικτό ένα ταξίδι μετ’ επιστροφής, που μπορεί να συνολικά να διαρκέσει έως δύο χρόνια, η αναχώρηση πρέπει να γίνει όταν οι τροχιές του ‘Αρη και της Γης θα έχουν φέρει πιο κοντά τους δύο πλανήτες, κάτι που συμβαίνει κάθε περίπου 26 μήνες (αυτό θα συμβεί το 2031, το 2033 κ.ο.κ.).

Πηγή: in.gr

Λοιπόν η NASA πήρε την ακτινοβολία που εκπέμπουν τα διάφορα ουράνια σώματα και την αντιστοίχισε σε συχνότητες που ακούει ο άνθρωπος. Ιδού το αποτέλεσμα.

Οι εξερευνήσεις μας στο διάστημα συνεχίζονται...

Λος Άντζελες, Καλιφόρνια

Το ταξίδι του σκάφους Dawn στη Ζώνη των Αστεροειδών, ανάμεσα στις τροχιές του Άρη και του Δία, συνεχίζεται με επόμενο σταθμό τη Δήμητρα, έναν πλανήτη νάνο στο μέγεθος της Ελλάδας που δεν έχει δεχθεί επισκέψεις μέχρι σήμερα.

Τους τελευταίους μήνες το Dawn βρισκόταν στην αντίθετη πλευρά του Ήλιου σε σχέση με τη Γη, μια θέση που εμπόδιζε την επικοινωνία με τη NASA. Τώρα που η επικοινωνία αποκαταστάθηκε, οι υπεύθυνοι της αποστολής έδωσαν εντολή για τις μανούβρες που απαιτούνται ενόψει του ραντεβού με τη Δήμητρα το Μάρτιο του 2015.

Το σκάφος, το οποίο χρησιμοποιεί έναν πρωτοποριακό κινητήρα ιόντων, βρίσκεται τώρα σε απόσταση 640.000 χιλιομέτρων από το στόχο του (περίπου δύο φορές η απόσταση Γης - Σελήνης), και πλησιάζει με ταχύτητα 725 χιλιομέτρων την ώρα.

Με την άφιξη στη Δήμητρα, το Dawn θα γίνει η πρώτη αποστολή που τίθεται σε τροχιά γύρω από δύο σώματα του Ηλιακού Συστήματος. Το 2011 είχε επισκεφθεί τον αστεροειδή Εστία, το δεύτερο μεγαλύτερο αντικείμενο της Ζώνης των Αστεροειδών μετά τη Δήμητρα.

Η μυστηριώδης Δήμητρα

«Η Δήμητρα παραμένει ένα μυστήριο για μας» σχολίασε ο Κρίστοφερ Ράσελ του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Λος Άντζελες, επιστημονικός υπεύθυνος της αποστολής.

Το μόνο που είναι γνωστό για τον πλανήτη-νάνο είναι ότι καλύπτεται από ένα παχύ στρώμα πάγου, στον οποίο ανακαλύφθηκαν πρόσφατα πίδακες υδρατμών. Αυτό υποδηλώνει ότι κάτω από το παγωμένο κάλυμμα μπορεί να κρύβεται ένας ωκεανός.

Η Εστία επίσης περιέχει νερό, σε μικρότερες όμως ποσότητες. Τα δύο σώματα εκτιμάται ότι διαφέρουν επειδή η Εστία δημιουργήθηκε νωρίτερα, όταν υπήρχε αφθονία ραδιενεργών υλικών, τα οποία εκπέμπουν θερμότητα και μπορεί να στέγνωσαν τον αστεροειδή.

Η Εστία, με μέση διάμετρο 525 χιλιόμετρα, είναι ο μεγαλύτερος αστεροειδής στο Ηλιακό Σύστημα, τίτλος που κάποτε ανήκε στη Δήμητρα, η οποία είναι αρκετά μεγαλύτερη με μέση διάμετρο 950 χιλιόμετρα.

Τελικά, όμως, η Δήμητρα πέρασε στη σχετικά νέα κατηγορία των πλανητών νάνων, η οποία περιλαμβάνει τέσσερα ακόμα σώματα, όλα τους πέρα από την Τροχιά του Ποσειδώνα: Πλούτωνας, Έριδα, Χαουμέα και Μακεμάκε.

Οι πλανήτες-νάνοι έχουν σχεδόν σφαιρικό σχήμα όπως οι κανονικοί πλανήτες και κινούνται σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο. Γενικά όμως έχουν μικρό μέγεθος και δεν έχουν ενσωματώσει άλλα σώματα που κινούνται στην ίδια τροχιά.

Κινητήρας ιόντων

Η διπλή αποστολή του Dawn είναι εφικτή χάρη στον πρωτοποριακό κινητήρα ιόντων, ένα σύστημα που εκπέμπει έναν πίδακα ιόντων του αερίου ξένου. Η ωστική δύναμη που προσφέρει είναι πολύ μικρή, μπορεί όμως να παραμένει σε λειτουργία για πολλούς μήνες συνεχόμενα, επιτρέποντας στο σκάφος να αναπτύσσει υψηλές τελικές ταχύτητας με οικονομία καυσίμου.

Σε αντίθεση με τους πυραυλοκινητήρες, οι οποίοι προσφέρουν μεγάλη προωστική ισχύ αλλά λειτουργούν για μικρό χρονικό διάστημα, οι κινητήρες ιόντων λειτουργούν για πολλούς μήνες συνεχόμενα και εκπέμπουν έναν σταθερό αλλά αδύναμο πίδακα φορτισμένων ατόμων.

Με άλλα λόγια, οι κινητήρες ιόντων προσφέρουν μικρή επιτάχυνση για μεγάλο χρονικό διάστημα, αντί για μεγάλη επιτάχυνση που διαρκεί μόνο λίγα λεπτά. Δεδομένου ότι καταναλώνουν μικρές ποσότητες αερίου και παραμένουν σε λειτουργία για χιλιάδες ώρες, η τελική ταχύτητα του σκάφους μπορεί να είναι πραγματικά μεγάλη.

Και η απόδοση του κινητήρα αυξάνεται περισσότερο αν η ενέργεια που απαιτείται για τον ιονισμό του ξένου προέρχεται από τους ηλιακούς συλλέκτες του σκάφους.

Ο κινητήρας του Dawn έχει ήδη συμπληρώσει πέντε χρόνια συνεχούς λειτουργίας. Όπως επισήμανε ο Μαρκ Ρέιμαν, αρχιμηχανικός της αποστολής στο Εργαστήριο Αεριώθησης (JPL) της NASA, «το να τεθούμε σε τροχιά και γύρω από την Εστία και γύρω από τη Δήμητρα θα ήταν αδύνατο με συμβατικά συστήματα προώθησης».

Παρατηρείστε την τροχιά του Διεθνή Διαστημικού Σταθμού. Αν θέλετε μπορείτε να μπείτε στην ιστοσελίδα της NASA και αφού εγγραφείτε σε μια συγκεκριμένη υπηρεσία θα σας στέλνουν πότε είναι ορατός από την Αθήνα, ποια ώρα και με ποιον προσανατολισμό. Αν δεν έχει νέφωση είναι ορατός με γυμνό μάτι. Προσοχή: μοιάζει με αεροπλάνο, αλλά δεν είναι! Αν ξέρεις που και πότε να κοιτάξεις είναι εντυπωσιακό!