ψυχολογία (16 άρθρα)

Η «πανδημία» της ψυχολογικής πίεσης

| 0 ΣΧΟΛΙΑ

Ταυτόχρονα με την πρωτόγνωρη πανδημία του κορωνοϊού, ολόκληρη η ανθρωπότητα βιώνει μια πρωτοφανή παγκόσμια ψυχολογική πίεση.

Είναι βέβαιο πως η σύγχρονη περίοδος θα απασχολήσει ιδιαίτερα τους ιστορικούς και πολλές ειδικότητες επιστημόνων και ιατρών στο μέλλον. Αλλωστε, ήδη καθημερινά γίνονται συζητήσεις για τη νόσο COVID-19 από ειδικούς και από μέλη του γενικού πληθυσμού, ακόμη και από τους αρνητές των επιστημονικών παρατηρήσεων, δηλαδή από εκείνους που αντιπροσωπεύουν την «ανοησία της αγέλης». Σύμφωνα με τον φιλόσοφο Χάρι Φράνκφουρτ, «η φιλοσοφική έννοια της σαχλαμάρας είναι η αδιαφορία για την πραγματικότητα, όχι το ψεύδος».

Η πραγματικότητα που αντιλαμβάνεται εμπειρικά ολόκληρη η ανθρωπότητα αυτή την περίοδο είναι ότι συνυπάρχουν δύο πανδημίες, μία συνειδητά γνωστή και μία εν πολλοίς άγνωστη. Ταυτόχρονα με την πρωτόγνωρη πανδημία του κορωνοϊού, ολόκληρη η ανθρωπότητα βιώνει μια πρωτοφανή παγκόσμια ψυχολογική πίεση. Η συνεχιζόμενη πολύμηνη απειλή υγείας έχει διαταράξει τη γνώριμη ροή της ζωής μας και προκαλεί ανασφάλεια, φοβίες και απόγνωση, ενεργοποιώντας τους βιολογικούς μηχανισμούς απόκρισης των ανθρώπων σε καταστάσεις στρες: πάλη, πάγωμα και φυγή, που αντιστοιχούν σε ακραίες συμπεριφορές οργής, κατάθλιψης και άγχους.

Στις ΗΠΑ οι ψυχολόγοι και οι ψυχίατροι έχουν καταγράψει ιδιαίτερα αυξημένα ποσοστά επιθετικότητας, κατάθλιψης και άγχους, ενώ οι οδοντίατροι έχουν παρατηρήσει εκτεταμένα προβλήματα της κροταφογναθικής διάρθρωσης, τα οποία σχετίζονται με το αυξημένο σφίξιμο των δοντιών λόγω στρες. Ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η παρατηρούμενη τεράστια ψυχολογική πίεση στους επαγγελματίες υγείας της πρώτης γραμμής στις χώρες με μεγάλη έξαρση των κρουσμάτων της πανδημίας του κορωνοϊού.

Μελέτες στις ΗΠΑ έχουν δείξει ότι έως και 70% των μάχιμων νοσοκομειακών ιατρών, νοσηλευτών και εργαστηριακών επιστημόνων εμφανίζουν ψυχολογικά προβλήματα, καθώς καθημερινά και συνεχώς αντιμετωπίζουν τον φόβο θανάτου, τον δικό τους και των ασθενών τους, σε τραγικά δύσκολες συνθήκες, λαμβάνοντας υπό πίεση αποφάσεις ζωής και θανάτου. Περίπου το 30% αυτών των επαγγελματιών υγείας καταρρέουν, εκδηλώνοντας βαριές ψυχικές καταστάσεις, που περιλαμβάνουν ακόμη και περιστατικά αυτοκτονιών.

Ηταν ήδη γνωστό στους ψυχολόγους, εδώ και μία δεκαετία, ότι τη μεγαλύτερη ψυχολογική πίεση βιώνουν λόγω επαγγέλματος οι πυροσβέστες, οι χειρουργοί και οι διευθυντές μεγάλων εταιρειών (CEO), που εκδηλώνουν και τα μεγαλύτερα ποσοστά ψυχικής κόπωσης και ψυχολογικών προβλημάτων. Ομως, σε αντίθεση με αυτούς τους επαγγελματίες που συνήθως έχουν διαλείμματα ξεκούρασης και ευχαρίστησης, οι επαγγελματίες υγείας της πρώτης γραμμής της μάχης με τον κορωνοϊό βίωσαν και βιώνουν ένα διαρκές, ισχυρό, χρόνιο στρες.

Αυτό το χρόνιο στρες, αυτή την πανδημία ψυχολογικής πίεσης, βιώνει εδώ και έξι μήνες η ανθρωπότητα σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Αρχικά, το ψυχολογικό σοκ της εμφάνισης της επιδημίας του κορωνοϊού ήταν μεγάλο πλήγμα για τους κάθε λογής εξωπραγματικούς ιδεαλιστές, που προσπάθησαν να το υποβαθμίσουν με ρητορικά επιχειρήματα. Εσφαλμένες απόψεις, όπως αποδείχθηκε από την εμπειρία, εξέφρασαν οι ηγέτες των ΗΠΑ, Βρετανίας και Βραζιλίας (του τύπου «είναι μια απλή γρίπη»), ο ηγέτης της Τουρκίας (του τύπου «το δικό μας DNA είναι ανθεκτικό»), καθώς και πολλοί θρησκευτικοί ηγέτες (του τύπου «ο δικός μας Θεός θα μας προστατέψει»). Ολες αυτές οι απόψεις κατέρρευσαν με πάταγο, με καταστροφικές συνέπειες και με οδυνηρό κόστος σε ανθρώπινες ζωές και ψυχολογική επιβάρυνση σε πολλές κοινωνίες, όπου ο πραγματικός κίνδυνος δεν αντιμετωπίστηκε από την αρχή ρεαλιστικά.

 

Ακόμη και σε χώρες όπως η δική μας, όπου η απειλή του κορωνοϊού αντιμετωπίστηκε επιτυχημένα με επιστημονικό πραγματισμό και ανθρωπισμό, και αναδείχθηκε η σημασία του κοινωνικού κράτους, της λαϊκής συναίνεσης, της προσωπικής ευθύνης και της αλληλεγγύης, είναι πλέον εμφανείς η ψυχολογική κόπωση και η διαδεδομένη ανασφάλεια. Αυξάνονται τα περιστατικά κατάθλιψης και βίαιης επιθετικότητας από τους εφήβους έως τους μεσηλίκους, ενώ ο υποκείμενος φόβος θανάτου εκδηλώνεται με απαισιόδοξες φοβίες για το μέλλον είτε για το πολυπόθητο εμβόλιο είτε για την οικονομική ανάκαμψη. Οι αρνητικές συνέπειες της χρόνιας ψυχολογικής πίεσης εξαπλώνονται στην κοινωνία, αφού είναι μεταδοτικές οι καταστάσεις δυστυχίας ή ευτυχίας, όπως έχει παρατηρήσει ο κοινωνιολόγος ιατρός Νίκολας Χρηστάκης.

Ειδικά στην ελληνική κοινωνία, αυτή η πρωτόγνωρη περίοδος της παρούσας πανδημίας ψυχολογικής πίεσης αναμένεται ότι θα έχει ιδιαίτερη μεγάλη ένταση τους επόμενους μήνες. Ο ελληνικός λαός είναι ιδιαίτερα ευάλωτος στο στρες, καθώς σύμφωνα με περσινή έρευνα του ΟΗΕ (Απρίλιος 2019) καταδείχθηκε ως ο πιο στρεσαρισμένος λαός του πλανήτη ανάμεσα σε 140 χώρες, μεταξύ των οποίων και περιοχές με εμφύλια σύρραξη (π.χ., Σομαλία, Συρία και Λιβύη).

Φαίνεται ότι οι Ελληνες αφενός αισθάνονται ψυχολογικό στρες, που οφείλεται περισσότερο σε υποκειμενικές αντιλήψεις και όχι τόσο σε αντικειμενικές δυσκολίες, και αφετέρου δεν γνωρίζουν πώς να το διαχειρίζονται. Κατά συνέπεια, εκτός της αντικειμενικά επιτυχημένης έως τώρα αντιμετώπισης της πανδημίας του κορωνοϊού από την Πολιτεία και τους ειδικούς με κοινωνική συναίνεση, φαίνεται ότι είναι αναγκαία στη χώρα μας μια άμεση και αποτελεσματική στρατηγική διαχείρισης του στρες, που να στηρίζεται στην εμπειρική γνώση για την ανθρώπινη φύση.

Αυτή η περίοδος κρίσης διδάσκει στην ανθρωπότητα τη σημασία του ρεαλισμού, της επιστήμης και του ανθρωπισμού. Η εμπειρία έχει δείξει ότι όλα τα προβλήματα των ανθρώπων μπορούν να αντιμετωπιστούν δραστικά μόνο με τον συνδυασμό επιστημονικού πραγματισμού, ανθρωπισμού και αλληλεγγύης, δηλαδή με την επιτυχημένη συνταγή που ακολούθησε η χώρα μας για την αντιμετώπιση της πρώτης φάσης της πανδημίας του κορωνοϊού.

Χρήστος Γιαπιτζάκης

***

Ο κ. Χρήστος Γιαπιτζάκης είναι αναπληρωτής καθηγητής Γενετικής στην Ιατρική Σχολή στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής του Εργαστηρίου Εφαρμοσμένης Φιλοσοφίας στη Φιλοσοφική Σχολή στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και διδάσκει  Φιλοσοφική Διαχείριση του Στρες στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Επιστήμη του Στρες και Προαγωγή Υγείας».

Πηγή: tovima.gr

Κατηγορίες:
Και κάτι άλλο...

Τι μου επιτρέπεται να ελπίζω; (Κορνήλιος Καστοριάδης)

| 0 ΣΧΟΛΙΑ

Ας πάρουμε τα τρία περίφημα καντιανά ερωτήματα σχετικά με τα ανθρώπινα ενδιαφέροντα: «Τι μπορώ να γνωρίσω; Τι πρέπει να κάνω; Τι μου επιτρέπεται να ελπίζω;».

Για τα δύο πρώτα δεν έχω έτοιμη απάντηση. Σας θυμίζω απλώς ότι η σχετική συζήτηση ξεκίνησε από τους Έλληνες. Στο τρίτο όμως ερώτημα έχω την απάντηση: τίποτα. Και ισχυρίζομαι πως η απάντηση αυτή βρίσκεται στη βάση της ελληνικής σύλληψης του κόσμου. Πρέπει βέβαια να διευκρινίσουμε τον όρο ελπίδα. Η ελπίδα ή προσδοκία έχει δύο έννοιες.

Αφενός, μια έννοια τρέχουσα, εμπειρική, που παραπέμπει στο γεγονός ότι στην καθημερινή μας ζωή έχουμε απέναντι στην πραγματικότητα ορισμένες καθορισμένες – περιορισμένες προσδοκίες σε σχέση με δραστηριότητες μας. Περιμένουμε την επόμενη να ανατείλει και πάλι ο ήλιος, να βρούμε ψάρια στη θάλασσα … Η ελπίδα αυτή παραπέμπει άλλωστε σε σειρά πολύ σημαντικών προβλημάτων κοσμολογικής και ταυτόχρονα ψυχολογικής τάξεως …

Αυτό που διακυβεύεται εδώ είναι η εικασία μιας κάποιας κανονικότητας των πραγμάτων και κυρίως των φαινομένων των οποίων η κανονικότητα τα καθιστά θετικά για τους ανθρώπους ή τουλάχιστον σχετικά «εύχρηστα». Αντιθέτως, κανένας δεν θα έλεγε ότι ελπίζουμε στο θάνατό μας, παρά το ότι το γεγονός είναι εξίσου πιθανό με την ανατολή του ήλιου … τουλάχιστον ως γεγονός.

Η προσδοκία ή η ελπίδα όμως έχουν όμως και μια άλλη έννοια, … «destinal» (της μοίρας) … : δηλαδή την ιδέα μια θεμελιακής, έσχατης συμφωνίας, πέραν όλων των δυνατών αντιθέσεων και αντιφάσεων, μεταξύ των βαθύτερων φιλοδοξιών μας και αυτού που θα συμβεί. Την ιδέα μιας κάποιας αρμονίας μεταξύ του κόσμου και της ύπαρξης μας, που περιλαμβάνει βέβαια, κατά προνομιακό τρόπο και αυτό που επιθυμούμε. Η ελπίδα αυτή συνεπάγεται, επομένως, ότι η τάξη του κόσμου … περιέχει την απάντηση στις δικές μας προσδοκίες. Μια τέτοια αναπαράσταση συναντάται σε πολλές αν όχι σε όλες τις κοινωνίες. Πρόκειται άλλωστε κατά τη γνώμη μου, για τη θεμελιακή θέση του μονοθεϊσμού. Ωστόσο, απουσιάζει παντελώς από την πρωταρχική ελληνική στάση, τουλάχιστον μέχρι τον 5ο αιώνα, πράγμα που φαίνεται στο μύθο της Πανδώρας στον Ησίοδο …

Γνωρίζετε ότι η Πανδώρα ήρθε στους ανθρώπους ως δώρο των θεών. Το δώρο όμως αυτό ήταν παγίδα και θα όφειλαν να το είχαν αποποιηθεί. Η Πανδώρα θα ανοίξει το περίφημο αγγείο από το οποίο θα ξεπηδήσουν όλα τα δεινά της ανθρωπότητας … Όταν θα το ξανακλείσει, θα κλείσει μέσα και την ελπίδα. Ιδού λοιπόν η ελληνική θεώρηση της ανθρώπινης ζωής: πληθώρα κάθε λογής κακών και απουσία ελπίδας – η ελπίδα κλείστηκε σ’ ένα κουτί που κανείς πλέον δεν μπορεί να ανοίξει.

_______________________

 ~  Κορνήλιος Καστοριάδης, Η ελληνική ιδιαιτερότητα: Από τον Όμηρο στον Ηράκλειτο,   (Εκδόσεις ΚΡΙΤΙΚΗ, 2007, σελ. 257-259)

Πηγή: axia-logou.blogspot.gr

Κατηγορίες:
Και κάτι άλλο...

Ζώντας με στρατηγική: 50 μαθήματα που μας διδάσκει το σκάκι για τη ζωή

| 0 ΣΧΟΛΙΑ

1. Στο σκάκι, κάθε κίνηση έχει έναν σκοπό. Η ζωή προφανώς δεν μπορεί να αποτελείται από έναν αδιάκοπο υπολογισμό, ούτε θα πρέπει να θέλουμε να τη ζήσουμε με αυτό τον τρόπο· αλλά υπάρχουν φορές που χρειάζεται να συμβαδίσουμε τις πράξεις μας με μια προκαθορισμένη στρατηγική, αντί για μια παρορμητική, αυθόρμητη κίνηση.

2. Παίξτε για το αβαντάζ, το πλεονέκτημα. Αν το έχετε ήδη, κρατήστε το. Αν δεν το έχετε, αδράξτε το.

3. Όλοι παίζουμε σε ένα παιχνίδι. Ορισμένες φορές είναι φιλικό, συχνά σοβαρότερο. Το πρόβλημα είναι ότι δεν γνωρίζουν όλοι ότι παίζουν- ακόμα και αφού έχουν κάνει την κίνησή τους.

4. Πάρτε την πρωτοβουλία. Αν περιμένετε κάποιος άλλος να πάρει την απόφαση για εσάς, θα το κάνει… αλλά πιθανώς να μην σας αρέσει καθόλου.

5. Μάθετε να εντοπίζετε τα μοτίβα. Συχνά υφίστανται ξεκάθαρα καθορισμένες γραμμές επιτυχίας που λειτουργούν. Μάθετε να τις αντιλαμβάνεστε όταν επαναλαμβάνονται και εκμεταλλευτείτε τις.

6. Μην κολλάτε σε μια συνταγή. Λίγη δημιουργική σκέψη και ευρηματικότητα θα σας φτάνουν σε νέα ύψη.

7. Συχνά απορροφούμαστε τόσο πολύ από τα δικά μας παιχνίδια και τις μηχανορραφίες, που αγνοούμε τι συμβαίνει γύρω μας. Προσέξτε τις απειλές που υπάρχουν και μείνετε σε εγρήγορση για ευκαιρίες.

8. Απλοποιήστε τα πράγματα.

9. Αν συνεχώς παίζετε σε ασφαλές, αρχάριο επίπεδο, δεν πρόκειται να βελτιωθείτε ποτέ- κυνηγήστε τις δύσκολες προκλήσεις και ακόμα κι αν χάσετε, θα έχετε σίγουρα μάθει κάτι καινούριο.

 

10. Σίγουρα θα χάσετε πιόνια στην πορεία του παιχνιδιού. Προσπαθήστε απλά να ελαχιστοποιήσετε τις απώλειές σας και προχωρήστε.

11.Παίξτε εστιάζοντας στο ταμπλό, όχι στον παίκτη. Οι κινήσεις σας δεν πρέπει να στοχεύουν στους ίδιους τους ανθρώπους, αλλά σε αυτά που λένε και κάνουν. Υπάρχει διαφορά.

12. Ορισμένες φορές, μένουμε κολλημένοι σε μια κατάσταση, γνωστή ως zugzwang στο σκάκι: όποια κίνηση κι αν κάνουμε, δεν είναι ικανοποιητική. Η ίδια κατάσταση ισχύει και στη ζωή. Αλλά δεν μπορούμε να μείνουμε στάσιμοι εξαιτίας αυτής.

13. Δεν υπάρχει τίποτα πιο ικανοποιητικό από μια νέα ανακάλυψη για επίθεση: η προσποίηση επίθεσης σε έναν στόχο, ενώ τελικά έχουμε κάποιον άλλο στο νου μας. Μάθετε να παίζετε και ζήστε λιγότερο φανερά και σε περισσότερα επίπεδα. Αυτό σας κάνει λιγότερο προβλέψιμους και πιο ενδιαφέροντες.

14. Να είστε προετοιμασμένοι να θυσιάσετε πιόνια για μια θέση. Ορισμένες φορές, ακόμα και η θυσία των σπουδαιότερων πιονιών μπορεί να σας ανταμείψει με μια σημαντικότατη θέση στο μέλλον.

15. Αν ξοδεύετε το χρόνο σας, κυνηγώντας λιγότερο σημαντικά πιόνια, ο εχθρός σας μπορεί να σας ξαφνιάσει νικώντας σας, καθώς εκείνος θα νοιάζεται λιγότερο για τις μικρές νίκες και περισσότερο για το τέλος του πολέμου.

16.Μια απειλή αντιμετωπίζεται καλύτερα με μια κίνηση που βελτιώνει τη θέση σας. Μην παγιδεύεστε σε απρόσεκτες ανταλλαγές και πιόνια πάνω στο θυμό σας. Ορισμένες φορές, η λύση είναι πιο απλή και εγκεφαλική.

17. Δεν χρειάζεται να είστε ένας ύπουλος παίκτης… αλλά απλά να είστε καλύτερος.

18. Όλοι κάνουμε λάθη. Αυτό δε σημαίνει ότι πρέπει να τα παρατάμε και να φεύγουμε. Πολλές φορές, αν και πιστεύετε ότι δεν υπάρχει λύση μετά από ένα άσχημο λάθος, υπάρχει πάντα ένα σωσίβιο για ώρα ανάγκης.

19. Όταν κάποιος κάνει μια κίνηση που δεν μπορείτε να κατανοήσετε, μην χάνετε περισσότερο χρόνο προσπαθώντας να την αποκωδικοποιήσετε. Γιατί πολύ απλά, οι άνθρωποι ορισμένες φορές κάνουν απλά ανόητες κινήσεις- και δεν υπάρχει τίποτε άλλο κρυμμένο εκεί.

20. Να έχετε ένα σχέδιο Β. Και ένα σχέδιο Γ. Αν κανένα από αυτά δε λειτουργήσει, είστε μάλλον καταδικασμένοι.

21.Παίξτε με μετριοφροσύνη. Μην κρατιέστε συνεχώς πίσω, αλλά και μην ανοίγεστε πολύ νωρίς. Η κατάλληλη ευκαιρία θα έρθει.

22. Τα πώς ξεκινάτε ένα παιχνίδι καθορίζει και το πώς το τελειώνετε. Παίξτε σοφά.

23. Αν μια ευκαιρία παρουσιαστεί, αδράξτε τη αμέσως.

24. Μην πανικοβάλλεστε και μην απογοητεύεστε. Όταν ένα σημαντικό πιόνι έχει κολλήσει κάπου πίσω από κάτι επουσιώδες, προσπαθήστε όσο περισσότερο μπορείτε να το βάλετε πάλι πίσω στο παιχνίδι.

25. Στο τελικό στάδιο, επιτεθείτε στον Βασιλιά, εστιάζοντας την προσοχή σας στους πιθανούς τρόπους διαφυγής του. Ακόμα και στις τελευταίες κινήσεις πριν τη νίκη, εκτιμήστε τι θα μπορούσε να πάει στραβά και σχεδιάστε ανάλογα.

26.Να είστε ευέλικτοι. Τα πράγματα σπάνια πάνε έτσι όπως τα έχετε ακριβώς σχεδιάσει- προσαρμοστείτε και συνεχίστε.

27. Αν νιώθετε περιορισμένοι, προσπαθήστε να απελευθερωθείτε.

28. Όπου είναι δυνατό, ανταλλάξτε κατώτερες θέσεις και πιόνια με καλύτερα.

29. Τα μικρά αυτά πιόνια είναι με το μέρος σας. Φροντίστε τα.

30. Συσσωρεύστε μικρά πλεονεκτήματα, που αργότερα θα λειτουργήσουν υπέρ σας.

31. Δεν υπάρχουν προκαθορισμένα αποτελέσματα στη ζωή και στο σκάκι.

32. Αγνοήστε τις ανούσιες, ασήμαντες απειλές. Αλλά αντιμετωπίστε τις επικίνδυνες άμεσα.

33. Ποτέ μην αναπαύεστε στις δάφνες σας. Να σκέφτεστε συνέχεια, να αναζητάτε νέες ευκαιρίες και να προσπαθείτε να παράγετε νέες ιδέες.

34. Μην εντυπωσιάζεστε και παρασύρεστε από τα μεγάλα λόγια ή τους τίτλους.

35. Μείνετε ήρεμοι και κινηθείτε με αργά βήματα.

36. Αντικαταστήστε τη σοφή σκέψη με τη δράση.

37. Αν χάσετε, κάντε το με αξιοπρέπεια και προσπαθήστε να πάρετε από την ήττα σας τουλάχιστον ένα μάθημα.

38. Μερικές φορές, η ισοπαλία είναι το ίδιο καλή με την νίκη. Και πάντα καλύτερη από μια ήττα βέβαια.

39. Αφήστε ανοιχτές επιλογές και να έχετε πάντα ένα σχέδιο διαφυγής.

40. Εκπλήξτε και εντυπωσιάστε τους άλλους με αντισυμβατικές κινήσεις. Η δημιουργικότητα έχει πάντα έναν σκοπό- γι’ αυτό και οι τρελές και απροσδόκητες μερικές φορές πράξεις, απλά για διασκέδαση, έχουν τη δική τους αξία. Σπάστε τους κανόνες, μόνο αν είναι για καλό σκοπό.

41. Εκτιμήστε τη θέση σας με ειλικρίνεια. Αν είναι άσχημη, κάντε κάτι γι’ αυτό, αν είναι καλή, απολαύστε τη, αλλά προσπαθήστε και να καταφέρετε κάτι καλύτερο.

42. Μην παρασύρεστε από περισπασμούς.

43. Περιορίστε πρώτα τις επιλογές σας και ύστερα αποφασίστε. Πάρτε τον χρόνο σας, αλλά εμμείνετε σε ένα σχέδιο δράσης.

44. Μερικές φορές χρειάζεται να θυσιάσουμε κάτι , ώστε να επιτύχουμε την πρόοδο και την εξέλιξη.

45. Πάντα να λαμβάνετε υπόψη σας όλο το ταμπλό, πριν αποφασίσετε την επόμενη κίνησή σας.

46. Συνδέστε τα πιόνια σας έξυπνα. Συνεργασία και αμοιβαία βοήθεια αποτελούν βασικά χαρακτηριστικά της επιτυχίας.

47. Κοιτάξτε πέρα από το προφανές.

48. Απολαύστε το παιχνίδι!

49. Το βαθύ και ουσιώδες είναι πάντα καλύτερο από το επιφανειακά όμορφο.

50. Αν όλα τα υπόλοιπα αποτύχουν… υποκριθείτε.

_______________________

Πηγή: enallaktikidrasi.com , seanhamptoncole.wordpress.com

Κατηγορίες:
Και κάτι άλλο...

4 τρόποι να σταματήσετε να φοβάστε την κρίση των άλλων.

| 0 ΣΧΟΛΙΑ

Αντί να αποφεύγετε να μιλάτε για τις προτιμήσεις σας και να προσπαθείτε υπερβολικά να διαμορφώσετε μία εικόνα προς τους άλλους έτσι ώστε να μην σας κρίνουν, μπορείτε αντί αυτού να προσπαθήσετε να αποδεχτείτε αυτή τη διαδικασία.

Αντί να προσπαθούμε να είμαστε αρεστοί σε όλους, κάτι που δεν γίνεται, μπορούμε να κατανοήσουμε τι σημαίνει η κρίση των άλλων για εμάς.

Οι άνθρωποι, ανεξαρτήτως ηλικίας, καταβάλουν αυτοκαταστροφικές προσπάθειες για να ξεφύγουν από τις αρνητικές κρίσεις των άλλων: αποφεύγουν να λένε αυτό που θέλουν να πουν, δεν εκφράζουν τη γνώμη τους σε μία σχολική τάξη ή σε μία εργασιακή συνάντηση, αποφεύγουν να λένε στο σύντροφό τους τις αληθινές επιθυμίες τους, δεν ζητούν αύξηση κ.α. Αυτός ο φόβος της κρίσης από τους άλλους, συνδέεται με την επιθυμία μας να είμαστε αρεστοί σε όλους, ανά πάσα στιγμή. Όμως επειδή αυτό είναι αδύνατο, παίζουμε ένα χαμένο παιχνίδι που μας κρατά μακριά από το να βιώσουμε και να εκφράσουμε ανεπιφύλακτα τον αληθινό εαυτό μας.

Ας κάνουμε ένα βήμα πίσω και ας το παραδεχτούμε: οι άνθρωποι πάντα θα κρίνουν τους άλλους με καλές, κακές, συμπαθητικές, αντιπαθητικές ή ενδιάμεσες εντυπώσεις και καθώς νέες πληροφορίες έρχονται συνέχεια στο φως, το ανθρώπινο μυαλό τις επανεκτιμά: Είναι μια συνεχής διαδικασία. Αντί να αποφεύγετε να μιλάτε για τις προτιμήσεις σας και να προσπαθείτε υπερβολικά να διαμορφώσετε μία εικόνα προς τους άλλους έτσι ώστε να μην σας κρίνουν, μπορείτε αντί αυτού να προσπαθήσετε να αποδεχτείτε αυτή τη διαδικασία.

Παρακάτω θα βρείτε τέσσερις κατευθύνσεις για να σταματήσετε να ζείτε με το φόβο της κρίσης:

1. Τίποτα δεν διαρκεί για πάντα

Η πραγματικότητα είναι ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει περιορισμένα αποθεματικά δεδομένα. Παρ’ όλο που μπορεί να κάνει κρίσεις, αυτές δεν είναι αρκετά σημαντικές για να κερδίσουν μια θέση στις τράπεζες της μνήμης μας για πάντα. Έτσι, όταν κάποιος σας κρίνει, οι πιθανότητες είναι ότι λίγες ώρες ή ημέρες αργότερα, η εν λόγω κρίση θα έχει απομακρυνθεί από τη συνειδητή επίγνωση του. Κατανοούμε τους ανθρώπους όχι για τα μικρά λάθη ή τις αποτυχίες που παρατηρούμε, αλλά δημιουργώντας ένα νοητικό σχήμα βασισμένο στα σημαντικά πράγματα που κάνουν και λένε, στους τρόπους αλληλεπίδρασης με εμάς και στο πώς μας κάνουν να νιώθουμε με την πάροδο του χρόνου.

2. Η κρίση είναι αναπόφευκτη

Σταματήστε να προσπαθείτε να ελέγξετε τις κρίσεις των άλλων. Έχει γίνει συνήθεια των καιρών να απαιτούμε από τους άλλους να μην μας κρίνουν. Σκεφτείτε διάφορους τίτλους που διαβάζετε ή φράσεις που ακούτε όπως: «Μην Κρίνετε» και «Εδώ που είμαστε, δεν κρίνουμε τους άλλους». Τίποτα από αυτά δεν βοηθά πραγματικά: Δεν μπορείτε να ελέγξετε τι σκέφτονται οι άλλοι. Ίσως να μην εκφράσουν την κρίση τους, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μπορούν να σταματήσουν μια φυσιολογική διαδικασία του εγκεφάλου. Αντιθέτως, προσπαθείστε να εξηγήσετε τι αισθάνεστε έτσι ώστε εκείνοι στους οποίους ανοίγεστε, να σας κατανοήσουν και να έρθουν στη θέση σας. Η συμπόνια διαλύει το άγχος της επίκρισης. Όταν είναι παρούσα, οι κρίσεις χάνουν τη σημασία τους, επειδή οι άνθρωποι μπορούν να αισθανθούν τι νιώθουν οι άλλοι απέναντί τους.

 

3. Αφήστε τους να κρίνουν

Μπορεί να είναι απελευθερωτικό σε μια οικεία σχέση να επιτρέπετε τις κρίσεις. Αντί να εμποδίζετε τον εαυτό σας από το να είναι ανοικτός ή ευάλωτος ή να μοιράζεται κάτι αρνητικό αλλά σημαντικό, κάντε το έτσι κι αλλιώς. Αν παρατηρήσετε τον εαυτό σας να κρύβεται πίσω από το φόβο της κρίσης, αναρωτηθείτε αρχικά: «Τι φοβάμαι στην κρίση των άλλων όταν φανερώσω τα συναισθήματά μου;»και «Τι είναι αυτό φοβάμαι ότι θα συμβεί αν κάνουν αυτή τη συγκεκριμένη κρίση για μένα;».
Μόλις εντοπίσετε το φόβο, προσπαθήστε να καθησυχάσετε τον εαυτό σας ή να βρείτε έναν τρόπο που θα μπορούσατε να διαχειριστείτε το φόβο, αν εμφανιστεί. Υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι οι στενές και φιλικές σχέσεις εμβαθύνονται όταν οι ανθρώποι ρισκάρουν και κριτικάρουν. Αν αυτό το άνοιγμα δεν συμβεί, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι έχετε κάνει κάτι λάθος, αλλά αυτό μπορεί να σημαίνει ότι το πρόσωπο με το οποίο προσπαθείτε να συνδεθείτε δεν έχει τη δυνατότητα για μια συναισθηματικά οικεία σχέση.

4. Παρατηρήστε τις δικές σας κρίσεις

Δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να νοιάζεστε λιγότερο για τις κρίσεις των άλλων από το να κρίνετε λιγότερο τον εαυτό σας και τους άλλους. Φυσικά η κρίση είναι αναπόφευκτη, αλλά προσπαθήστε να παρατηρήσετε τη γλώσσα που χρησιμοποιείτε στο μυαλό σας για τους ανθρώπους και τα γεγονότα στη ζωή σας. Αλλάξτε την εστίαση των αποφάσεων σας: Αντί να πείτε «αυτή είναι χάλια» ή «αυτός είναι ένας χαμένος», ρωτήστε τον εαυτό σας τι συναισθήματα σας προκαλεί αυτός ο άνθρωπος και θέλετε να αποφύγετε ή να γνωρίσετε στο μέλλον. Για παράδειγμα, «Ποτέ δεν εκπληρώνει τις δεσμεύσεις της απέναντί μου» ή «Εκείνος μου λέει ότι προσπαθεί, αλλά πάντα καταλήγω απογοητευμένος». Απομακρυνθείτε από τους απλούς χαρακτηρισμούς (π.χ. καλός/κακός) των άλλων στη ζωή σας και αντικαταστήστε τους με εκείνους που είναι υγιείς ή όχι για εσάς.
_______________________

Πηγή: psychologytoday.com , fylikanea.gr

Κατηγορίες:
Και κάτι άλλο...

Η δικτατορία της υποχρεωτικής ευτυχίας

| 0 ΣΧΟΛΙΑ

Η διαρκής αναζήτηση της προσωπικής ευτυχίας υπονομεύει τη σταθερότητα των ανθρώπινων και κοινωνικών δικτύων αφού οι άνθρωποι παύουμε να βλέπουμε και να υπολογίζουμε και να συναισθανόμαστε τους συνανθρώπους μας – οι επισημάνσεις δύο έγκριτων κοινωνιολόγων-ψυχολόγων.
Πλέον ζούμε υπό ένα άτυπο δικτατορικό καθεστώς ευτυχίας. Η επιδίωξη της διαρκούς ικανοποίησης διέπει κάθε πτυχή της καθημερινής ζωής εκατομμυρίων ανθρώπων, οι οποίοι καταλήγουν να νιώθουν αναγκασμένοι να αισθάνονται και να σκέφτονται αποκλειστικά θετικά. Τα τελευταία χρόνια η ευτυχία δεν αποτελεί μόνον δικαίωμα όλων των ανθρώπων αλλά και υποχρέωσή τους. Η αποτυχία και η δυστυχία δεν αντιμετωπίζονται ως ενδεχόμενα, έτσι είμαστε όλοι καταδικασμένοι να είμαστε επιτυχημένοι και πάντα ευτυχισμένοι.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1990 έκανε την εμφάνισή της στις ΗΠΑ και μια νέα «επιστήμη της ευτυχίας», βάση της οποίας αποτελεί η αποκαλούμενη θετική ψυχολογία. Σήμερα, πολλά χρόνια μετά, γιατροί και σύμβουλοι προσωπικής ανάπτυξης (life coaching), διασημότητες τύπου Οπρα Γουίνφρεϊ και πάσης φύσεως ειδικοί είναι έτοιμοι να μας διδάξουν πώς να είμαστε ευτυχισμένοι. Σύμφωνα, ωστόσο, με τη διακεκριμένη κοινωνιολόγο Εβα Ιλούζ, καθηγήτρια στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ, και τον ισπανό ψυχολόγο Εντγκαρ Καμπάνας, συγγραφείς του δοκιμίου «Happycratie. Comment l’industrie du bonheur a pris le contrôle de nos vies» (Ευτυχιοκρατία – Πώς η βιομηχανία της ευτυχίας ελέγχει τις ζωές μας), το διαρκές κυνήγι της ευτυχίας επιφέρει πλήθος επιπτώσεων –πολιτικών, ιδεολογικών, επιστημονικών και οικονομικών–, κυρίως επειδή η διαρκώς αναπτυσσόμενη βιομηχανία της υποχρεωτικής ευτυχίας συνέβαλε στη μετατόπιση πολλών ευθυνών από την κοινωνία στους ανθρώπους.

«Το κίνημα της θετικής ψυχολογίας υποστηρίζει πως η ευτυχία αποτελεί αποκλειστικά ζήτημα προσωπικών επιλογών, ότι ο καθένας μπορεί, με την αρωγή των ειδικών και την επεξεργασία των σκέψεων και των συναισθημάτων του, να γίνει ευτυχισμένος και πως μια φυσιολογική ζωή δεν εξαρτάται από την απουσία δυσκολιών και από το πώς αισθάνεται ο καθένας, αλλά από τη διαρκή επιδίωξη να αισθανόμαστε διαρκώς ολοένα πιο ευτυχισμένοι» σημείωσαν οι ίδιοι, μιλώντας στη La Repubblica, με αφορμή την έκδοση του βιβλίου τους στην Ιταλία (στην Ελλάδα αναμένεται να κυκλοφορήσει από τις Εκδόσεις Πόλις). Υπογράμμισαν επίσης πως οι υποθέσεις πάνω στις οποίες οικοδομήθηκε η θετική ψυχολογία είναι περισσότερο ιδεολογικές παρά επιστημονικές. Αυτό, ωστόσο, δεν εμπόδισε να μετατραπεί η αναζήτηση της ευτυχίας σε βιομηχανία.

Σημαντικό ρόλο στην περαιτέρω ανάπτυξη της θετικής ψυχολογίας διαδραμάτισε η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, γιατί έπειτα από περισσότερα από δέκα χρόνια από την εκδήλωσή της, πολλές από τις αρνητικές συνέπειες κατέληξαν να είναι χρόνιες. «Η αίσθηση ανασφάλειας, η απουσία δυνατοτήτων, η αγωνία για το μέλλον έθεσαν τις βάσεις ενώ οι συνθήκες ήταν κατάλληλες ώστε η προτροπή για απόσυρση στον εαυτό μας να κυριαρχήσει στα μυαλά των ανθρώπων. Οπότε η αυξανόμενη ζήτηση και προσφορά θεραπειών, υπηρεσιών και προϊόντων της ευτυχίας θα πρέπει να εκλαμβάνεται ως αιτία και συγχρόνως σύμπτωμα μιας πολιτισμικής τάσης να αναζητάμε εντός μας τα ψυχολογικά κλειδιά και την απαραίτητη θέληση με στόχο να ξεπεράσουμε τις ανασφάλειες» εξήγησαν οι δύο επιστήμονες.

Σε αυτήν την τάση ανήκει και πρακτική της ενσυνειδητότητας (mindfulness) σύμφωνα με την οποία η εσωτερίκευση των προτεραιοτήτων μας αποτελεί τον πιο αποτελεσματικό τρόπο ώστε να κερδίσουμε την ευημερία και να εδραιώσουμε τους εαυτούς μας στη φρενήρη πραγματικότητα. Αλλά «όπως συμβαίνει και με πολλά άλλα προϊόντα που κυκλοφορούν στην αγορά και προβάλλονται από τους ειδικούς της ευτυχίας, η πρακτική της ενσυνειδητότητας αντλεί τη δύναμή της από την υπόσχεση ότι αποτελεί πανάκεια για όλα τα ενδημικά προβλήματα του νεοφιλελευθερισμού. Και επιμένει πως οι ρίζες των προβλημάτων πρέπει να αναζητηθούν στους ανθρώπους και όχι στην κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα».

Ποιος είναι, όμως, ο αντίκτυπος της διαρκούς επιδίωξης της ευτυχίας; Στους χώρους εργασίας «κατέληξε να αποτελεί μια χρήσιμη στρατηγική για την αιτιολόγηση κεκαλυμμένων οργανωτικών ιεραρχιών και την υποταγή των εργαζόμενων στην επιχειρηματική κουλτούρα». Μέσω της επίκλησης της ευτυχίας οι επιχειρήσεις μπόρεσαν να μεταθέσουν τις όποιες ευθύνες στους εργαζομένους τους, καταλογίζοντάς τους ακόμα περισσότερες για τις όποιες αποτυχίες, όχι μόνον τις προσωπικές αλλά και της επιχείρησής τους. Μπορεί να έγιναν πιο αποδοτικοί αλλά «ό,τι καθιστά ευτυχισμένες τις επιχειρήσεις δεν καθιστά απαραίτητα ευτυχισμένους και τους εργαζομένους».

 

Σε ψυχολογικό επίπεδο, η διαρκής αναζήτηση της ευτυχίας επέφερε τη δημιουργία μιας νέας τυπολογίας ανθρώπων, των «κυνηγών» ή «υποχόνδριων» της ευτυχίας, σύμφωνα με τους δύο συγγραφείς. Πρόκειται για ανθρώπους που καταλήγουν να έχουν εμμονή με τον εαυτό τους και να επιθυμούν να ακυρώσουν πάση θυσία κάθε μελανό στοιχείο της ζωής τους.

Αλλά η δικτατορία της ευτυχίας υπονομεύει και τη σταθερότητα των ανθρώπινων και κοινωνικών δικτύων καθώς, αναζητώντας διαρκώς την προσωπική μας ευτυχία, οι άνθρωποι παύουμε να βλέπουμε και να υπολογίζουμε και να συναισθανόμαστε τους συνανθρώπους μας. Γιατί η προσωπική ευτυχία «είναι μια ατομιστική έννοια και η αναζήτησή της δημιουργεί ένα εμμονικό πλαίσιο διαβίωσης, εντός του οποίου η μοναδική μας έγνοια είναι η ψυχική μας ζωή».

Και αυτό αποτελεί μια άσχημη είδηση και για την ψυχική μας υγεία και για την κοινωνία, προειδοποιούν η Εύα Ιλούζ και ο Εντγκαρ Καμπάνας και εξηγούν τους λόγους. «Στην πρώτη περίπτωση γιατί ο εσωτερικός κόσμος δεν αποτελεί έναν τόπο όπου θα θέλουμε να ζούμε διαρκώς. Μελέτες έχουν αποδείξει πως η υπερβολική προσήλωση στον εαυτό μας σχετίζεται με υψηλά επίπεδα άγχους, κατάθλιψης, δυσαρέσκειας, ανησυχίας και ναρκισσισμού».

Σε ό,τι αφορά την κοινωνία, «ο εσωτερικός κόσμος δεν αποτελεί το μέρος όπου μπορούν να επιτευχθούν σημαντικές κοινωνικές αλλαγές. Η ευτυχία δεν είναι μόνον κομφορμιστική καθώς προωθεί επίσης την επικίνδυνη αντίληψη πως όταν οι περιστάσεις είναι δύσκολες, ο καθένας θα πρέπει να ανησυχεί μόνον για τον εαυτό του και ότι ο καθένας παθαίνει ότι του αξίζει. Η ευτυχία μάς καθιστά υπεύθυνους για την ύπαρξή μας, κάνοντας μας να πιστεύουμε πως αποτελεί επιλογή, αλλά η πεποίθηση αυτή εμπεριέχει μια αρνητική πλευρά. Εάν η ευτυχία αποτελεί επιλογή, αυτό συνεπάγεται πως επιλογή αποτελεί και η δυστυχία. Εάν οι καταθλιπτικοί, οι αποτυχημένοι, οι ναρκομανείς, οι άνεργοι δεν είναι ευτυχισμένοι, αυτό οφείλεται στο ότι δεν προσπάθησαν αρκετά».

Η επιδίωξη της ευτυχίας αλλά και η κυριαρχία των social media συχνά οδηγεί και στην παραποίηση της πραγματικότητας αλλά και της απώλειας του εαυτού μας, φαινόμενο που πλέον παρατηρείται σε όλον τον κόσμο και ειδικά μεταξύ της νεολαίας. «Για τους έφηβους η ευτυχία κατέληξε να αποτελεί υποχρέωση. Πρέπει με κάθε κόστος να δείχνουν ευτυχισμένοι και αυτό ξεπερνά κάθε πολιτισμικό, κοινωνικό και φυλετικό πλαίσιο. Αφορά αδιακρίτως όλες τις νέες γενιές. Υφίσταται ένα καταπιεστικό αίτημα για τη δημιουργία και την κοινοποίηση στη συνέχεια, μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, μιας αποκλειστικά θετικής εκδοχής του εαυτού».

Οσον αφορά την ποινικοποίηση των αρνητικών συναισθημάτων, «η επιστήμη της ευτυχίας προώθησε την ιδέα σύμφωνα με την οποία τα συναισθήματα μπορούν να χωριστούν σε θετικά (καλά) και σε αρνητικά (κακά). Αυτός είναι ένας αυστηρός διαχωρισμός ο οποίος παραβλέπει πως σε ό,τι αφορά τα συναισθήματα, εάν θέλουμε να τα κατανοήσουμε πραγματικά δεν μπορούμε να τα διαχωρίζουμε. Η οργή μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφικές επιλογές και να επιφέρει ταπεινώσεις, αλλά καθιστά δυνατή την εναντίωση στην εξουσία και ενισχύει τις διαπροσωπικές σχέσεις ενώπιον συλλογικών αδικιών και απειλών. Οι επιστήμονες της ευτυχίας παρουσιάζουν την απογοήτευση, τη δυσαρέσκεια και το μίσος ως αποτυχίες κατά το σχηματισμό της ψυχής. Αποτελούν, ωστόσο, θεμελιώδη συναισθήματα για τη δημιουργία κοινωνικών δυναμικών όπως τα συλλογικά κινήματα και η συνοχή των ομάδων. Η ιδεολογία της θετικότητας καταλήγει έτσι να αποτελεί ένα συντηρητικό πολιτικό εργαλείο», υπογράμμισαν, ολοκληρώνοντας τη συνέντευξή τους οι δύο ακαδημαϊκοί.
_______________________

Πηγή: protagon.gr

Κατηγορίες:
Και κάτι άλλο...

Πειράματα με τον εγκέφαλο: το πείραμα του Έρικ Κάντελ με το θαλάσσιο σαλιγκάρι

| 0 ΣΧΟΛΙΑ

OΕρικ Κάντελ, ο οποίος πραγματοποίησε μια σειρά πειραμάτων που έδωσαν νέα ώθηση στις από καιρό ξεπερασμένες έννοιες τον Φρόιντ. Αρχικά, ο Κάντελ φιλοδοξούσε να γίνει ψυχαναλυτής’ ακόμα θυμάται τη χρυσή εποχή των πνευματικών ζυμώσεων, αλλά τελικά ερωτεύτηκε τη βιολογία του εγκεφάλου. Ο Κάντελ ξεκίνησε ένα ταξίδι ανακάλυψης σχετική με την πραγματική λειτουργία της μνήμης και των περίπλοκων μηχανισμών των κυττάρων της.

Ο εβδομηντατριάχρονος Κάντελ διακρίνεται για τη νεανικότητα τον τρόπου με τον οποίο λειτουργεί. Οι τεχνικές του και τα πεδία των αναζητήσεών του είναι καθοριστικά για το μέλλον του γνωστικού του αντικειμένου, ενώ προσανατολίζονται αναμφίβολα προς μια ριζικά απλουστευμένη προσέγγιση του ανθρώπινου νου.

Μέρος Πρώτο

Ήταν 1953. Τη μέρα της εγχείρησης, έκανε ζέστη, επικρατούσε γαλήνη κι ο γαλανός ουρανός έλαμπε πάνω από το Χάρτφορντ. Ο νεαρός Χένρι έπασχε από επιληψία βαριάς μορφής, και οι κρίσεις ήταν τόσο συχνές που η ζωή του είχε σχεδόν καταστραφεί. Προτού εμφανιστεί η επιληψία, ο Χένρι περνούσε τον καιρό του απολαμβάνοντας τη ζωή του και κάνοντας όνειρα, τότε που το χέρι του ήταν αρκετά σταθερό και μπορούσε να ρίχνει με την καραμπίνα του στα δάση. Ο πατέρας του είχε συγκλονιστεί από την ασθένεια του γιού του. Κάθε φορά που ο Χένρι άφριζε μανιασμένα, η μητέρα του προσπαθούσε να τον συγκροτήσει. Τα φάρμακα δεν είχαν αποτέλεσμα. Η άσκηση δεν βοηθούσε. Η προσευχή δεν έκανε τίποτα. Και τότε, ο Δρ. Σκόβιλ απ’ το νοσοκομείο του Χάρτφορντ, έδωσε στους γονείς του Χένρι τη δυνατότητα μιας πειραματικής θεραπείας. Κι εκείνοι δέχτηκαν.

Ο Χένρι και η οικογένειά του δεν γνώριζαν τον Δρ. Σκόβιλ. Δεν ήξεραν λόγου χάρη ότι ο Δρ. Σκόβιλ είχε αδυναμία στις λοβοτομές– πως είχε ήδη πραγματοποιήσει πάνω από 300 λοβοτομές κι ότι περιφερόταν με το χειροκίνητο τρυπάνι του σε νοσοκομεία ψυχικών νοσημάτων από ασθενή σε ασθενή, μέχρι που άνοιγε τα κεφάλια όλων. Ο Σκόβιλ ήταν ασυνήθιστα γοητευτικός -όλοι το έβλεπαν-, και η οικογένεια του Χένρι ίσως διαισθάνθηκε ότι ο γιατρός προερχόταν από την ανώτερη κοινωνική τάξη. Σίγουρα όμως οι γονείς του παιδιού δεν γνώριζαν ότι ορισμένοι θεωρούσαν πως αυτός που θα χειρουργούσε το γιο τους ήταν παράτολμος.

Στον Σκόβιλ άρεσε να περνάει τον ελεύθερο χρόνο του τρέχοντας με κόκκινες Τζάγκουαρ στις ανοιχτές εθνικές οδούς του Κονέκτικατ και να τον καταδιώκει η αστυνομία. Του άρεσε να ξοδεύει χρήματα, ενώ η γυναίκα του λέει πως, στην προσπάθειά του να την κερδίσει, πήδησε στο μαρσπιέ μιας εν κινήσει Σεβρολέτ. «Είναι καινοτόμος και δεν είναι ποτέ πρόθυμος ν’ αποδεχτεί το κατεστημένο. Πίσω απ’ την επίφαση μιας άοκνης δραστηριότητας που ωθείται από ένα ανικανοποίητο εγώ, αναζητάει τον καλύτερο τρόπο για να κάνει αυτό που θέλει», έγραψε για τον Σκόβιλ ένας συνάδελφός του στην επιστημονική επιθεώρηση Journal of  Surgical Neurology.

Σ’ αυτό τον άνδρα λοιπόν εμπιστευόταν το κεφάλι του ο Χένρι. Δεν είχε ιδέα βέβαια. Ο Δρ. Σκόβιλ όμως είχε κάποια ιδέα’ υποψιαζόταν πως οι κρίσεις του Χένρι ίσως ξεκινούσαν δειλά δειλά από την υγρή περιοχή των κροταφικών λοβών, όταν μια μικρή σπίθα φουντώνει γρήγορα και γίνεται φωτιά μέσα σ’ ένα παραγκωνισμένο υποτίθεται τμήμα του εγκεφάλου: τον ιππόκαμπο.

 

Ο Σκόβιλ σκόπευε να κάνει εκτομή στον ιππόκαμπο του Χένρι. Είχε πραγματοποιήσει την ίδια επέμβαση κι άλλες φορές στο παρελθόν σε αρκετούς επιληπτικούς ασθενείς και φαινόταν πως είχαν θεραπευτεί. Ενημέρωσε σχετικά το Χένρι. Αυτό που δεν του είπε ήταν πως όλοι οι προηγούμενοι ασθενείς πριν από την εγχείρηση έπασχαν από βαριάς μορφής ψυχώσεις κι ότι συνεπώς δεν υπήρχε τρόπος να υπολογιστεί πόση βλάβη μπορεί να τους προκάλεσε η συγκεκριμένη χειρουργική διαδικασία.

Εκείνο τον καιρό δεν γνωρίζαμε πολλά πράγματα για τη βιολογία του εγκεφάλου. Κάποιος ψυχίατρος παρατήρησε πως ένας ψυχωσικός ασθενής του έμοιαζε να ηρεμεί όταν βρισκόταν πάνω σε σιδηροδρομικό συρμό που έτρεχε’ από ’κεί κι έπειτα, η θεραπεία γι’ αυτόν το δύστυχο άνθρωπο ήταν να τον ταρακουνούν για όλο και μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα. Άλλοι γιατροί πίστευαν πως η ελονοσία μπορούσε να θεραπεύσει τη σχιζοφρένεια. Επιστήμονες που είχαν βασιστεί σε πειράματα του Καρλ Λάσλεϊ * πίστευαν πως δεν υπήρχαν συγκεκριμένα σημεία που συνδέονταν με τη μνήμη του εγκεφάλου.

Το 1929, ο Λάσλεϊ αφαίρεσε διαφορετικά τμήματα του εγκεφάλου ζωντανών αρουραίων και είδε ότι κανένα απ’ τα τμήματα που είχαν αφαιρεθεί δεν είχε κάποια επίδραση στη μνήμη. Ο Λάσλεϊ συμπέρανε -όπως άλλωστε πίστευε κι ο Σκόβιλ- ότι η μνήμη ήταν διάσπαρτη, ότι δεν βρισκόταν σε κάποιο συγκεκριμένο σημείο, ότι ήταν σκορπισμένη σε όλο το φλοιό του εγκεφάλου, όπως ακριβώς σκορπίζονται παντού οι σπόροι της σποράς.

Ο Σκόβιλ στηρίχτηκε σ’ αυτήν την τελευταία εικασία και δεν δίστασε ν’ αφαιρέσει τον ιππόκαμπο του Χένρι. Στην αίθουσα του χειρουργείου είχε δροσιά. Ο Χένρι ήταν ξύπνιος και ξαπλωμένος πάνω στο σιδερένιο χειρουργικό κρεβάτι. Επειδή ο εγκέφαλος δεν έχει νεύρα, αυτές οι εγχειρήσεις πραγματοποιούνται ενώ ο ασθενής διατηρεί τις αισθήσεις του και ναρκώνεται τοπικά μόνο το δέρμα του κρανίου. Μια ένεση δοκαίνης και λίγο αργότερα ο Χένρι πρέπει να είδε τον Σκόβιλ να τον πλησιάζει το χειροκίνητο τρυπάνι του και ν’ ανοίγει μια τρύπα πάνω απ’ τ’ ανοιχτά του μάτια. Μέσα σ’ αυτές τις τρύπες, ο Σκόβιλ έβαλε μια μικρή σπάτουλα κι ανασήκωσε τους πρόσθιους λοβούς του εγκεφάλου του Χένρι.

Στο χειρουργείο επικρατούσε ησυχία. Αδελφή, δώσε μου το ετούτο. Αδελφή, δώσε μου εκείνο. Κατά τα άλλα, ούτε κιχ. Ο Σκόβιλ κοιτούσε μέσα στο κεφάλι του Χένρι. Κοιτούσε κάτω από το καπάκι του εγκεφάλου του Χένρι και πόσο όμορφα ήταν κάτω απ’ το φλοιό που έμοιαζε με κοραλλιογενή ύφαλο, μέσα στις εσωτερικές κάψες του εγκεφάλου- εκεί που τα πυραμιδοειδή κύτταρα έχουν το σχήμα του υάκινθου και μοιάζουν με περίπλοκους κώνους- εκεί που οι νευρώνες είναι μικροσκοπικοί αλλά πυκνοί.

Σ’ αυτή τη σκοτεινή περιοχή, ο Σκόβιλ εισάγει τώρα ένα ασημένιο καλαμάκι. Το πέρασε βαθιά μέσα απ’ το ζωντανό εγκέφαλο του Χένρι κι ύστερα, εκεί, απορρόφησε κι απ’ τις δύο πλευρές όλο τον ροδόγκριζο ιππόκαμπο του με το χαρακτηριστικό του σχήμα. Μέσα στο κεφάλι του Χένρι δημιουργήθηκε ένα μεγάλο κενό, μια ακανόνιστη τρύπα όπου κάποτε υπήρχε κάτι ζωντανό.

Τι να αισθάνθηκε ο Χένρι όταν ο Σκόβιλ «ρούφηξε» το ιππόκαμπο του. Εξάλλου, ήταν ξύπνιος, σε απόλυτη εγρήγορση κι ο ιππόκαμπος, μολονότι κανείς δεν το γνώριζε τότε, είναι η έδρα πολλών αναμνήσεών μας. Μήπως ένα και μόνο ρούφηγμα έκανε τον Χένρι να αισθανθεί ότι τον εγκατέλειπε το παρελθόν του; Να αισθάνθηκε άραγε την είσοδο της λήθης σαν το ζύγωμα μιας ψυχρής αίσθησης ή μήπως αυτό που αισθάνθηκε έμοιαζε περισσότερο με την αίσθηση ότι γλιστράει κάπου; Ότι δηλαδή τα πάντα, ο ερωτικός σου σύντροφος, οι δισταγμοί σου, οι γάτες που τα καλοκαίρια φωνάζουν κάτω απ’ τη βεράντα περιέρχονται στην ανυπαρξία;

Στις μέρες που ακολούθησαν μετά την εγχείρηση έγινε φανερό πως ο Χένρι είχε λιγότερες κρίσεις. Ήταν επίσης ολοφάνερο ότι είχε χάσει την ικανότητα να διαμορφώνει αναμνήσεις. Κάποια νοσοκόμα τού συστήθηκε, μετά έφυγε και πέντε λεπτά αργότερα ο Χένρι δεν είχε την παραμικρή ιδέα ποια ήταν. Αναγνώρισε τη μητέρα του, αλλά δεν μπορούσε να συγκροτήσει ποιους συναντούσε ή οτιδήποτε μάθαινε απ’ τη μέρα που έκανε την εγχείρηση κι έπειτα. Πέρασαν πενήντα χρόνια κι ο Χένρι είναι ακόμα σ’ αυτήν την κατάσταση. Τώρα, πολύ ηλικιωμένος πια, ζει σε μια ιδιωτική κλινική κοντά στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ). Η μητέρα του πέθανε τη δεκαετία του 1960 και, κάθε φορά που το ακούει, ο Χένρι βάζει τα κλάματα αφού νομίζει πως το ακούει για πρώτη φορά. Πιστεύει πως Πρόεδρος των είναι ακόμα ο Τρούμαν. Στην κλινική όπου βρίσκεται δεν μπορεί να δημιουργήσει νέες σχέσεις, αφού δεν μπορεί να συγκροτήσει πρόσωπα ή φωνές: φωνή και πρόσωπο, δηλαδή τα βασικά στοιχεία ανακούφισης της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο Χένρι, γνωστός πλέον στην ιατρική βιβλιογραφία με τα αρχικά «Χ.Μ.», δεν βρίσκει ανακούφιση.

Μερικές εβδομάδες μετά την εγχείρηση του Χένρι, όταν η νοητική του σύγχυση δεν έλεγε να ξεκαθαρίσει, ο Δρ. Σκόβιλ συνειδητοποίησε ότι, άθελά του, είχε ακρωτηριάσει το μηχανισμό της μνήμης του Χένρι, καθώς και το γενεσιουργό αίτιο των κρίσεών του. Ο γιατρός μπορεί να φοβήθηκε τότε. Μπορεί να αισθάνθηκε άσχημα. Αυτό όμως που, κατά πάσα πιθανότητα, τον εντυπώσιασε περισσότερο ήταν η επιστημονική σημασία της ιδιότυπης εγχείρησής του, επειδή απέδειξε ότι ο Καρλ Λάσλεϊ είχε κάνει λάθος.

Λάθος! Η μνήμη δεν ήταν διάσπαρτη, δεν ήταν αδύνατο να εντοπιστεί, όπως είχε γράψει ο Λάσλεϊ και έκτοτε τον είχαν πιστέψει όλοι οι επιστήμονες εκείνης της εποχής.Ήταν προφανές ότι ο ιππόκαμπος ήταν ο βασιλικός θώκος της ενθύμησης’ χωρίς αυτόν, ο Χένρι ήταν παραδομένος στην περιοχή του πλέον ισχνού παρόντος. Ο Σκόβιλ δημοσίευσε τα ευρήματά του απ’ αυτό το μεγαλειώδες αλλά αδέξιο πείραμα. Είχε αγγίξει τον ιστό της μνήμης, και δεν υπήρχε τίποτα το υπερφυσικό ή μυθικό στην ιδιοσυστασία της.

Η μνήμη ήταν σάρκα. Μπορούσες να τη δείξεις, όπως δείχνεις μια χώρα πάνω στο χάρτη. Εκεί. Εκεί ζει το παρελθόν σου. Εκεί ζει το μέλλον σου. Στον ιππόκαμπο, στο αλογάκι της θάλασσας. Κάτω απ’ τον κοραλλιογενή ύφαλο του φλοιού. Μέσα σ’ ένα ασημένιο καλαμάκι κάποιου γιατρού.

***

* Καρλ Σπένσερ Λάσλεϊ (1890-1950): Αμερικανός συμπεριφοριστής τον οποίον το όνομα συνδέθηκε περισσότερο με τις έρευνες τον για τη μάθηση και τη μνήμη. Έχοντας αποτύχει να εντοπίσει, σε βιολογικό επίπεδο, τη μνήμη σε κάποιο σημείο του εγκεφάλου, οδηγήθηκε στην υπόθεση ότι αυτή δεν βρίσκεται σε κάποιο συγκεκριμένο τμήμα τον εγκεφάλου αλλά ότι απλώνεται σε ολόκληρο του φλοιό τον.

 Lauren Slater – Το κουτί της ψυχής. Εκδόσεις Οξύ.

Πηγή: antikleidi.com

Κατηγορίες:
Και κάτι άλλο...

Ίρβιν Γιάλομ: «Όσο αναζητούμε σκόπιμα το νόημα της ζωής, τόσο λιγότερο πιθανό είναι να το βρούμε»

| 0 ΣΧΟΛΙΑ

Η αβεβαιότητα και η αναζήτηση για νόημα: Ο διάσημος ψυχίατρος Ίρβιν Γιάλομ γράφει για το πώς πρέπει να αναζητάμε το νόημα στη ζωή μας.

Η αναζήτηση για νόημα, όπως και η αναζήτηση για την απόλαυση, πρέπει να γίνεται έμμεσα. Το νόημα προέρχεται από μια δραστηριότητα που έχει νόημα: όσο προσπαθούμε να το επιδιώξουμε με προμελετημένο τρόπο, τόσο λιγότερο πιθανό είναι να το βρούμε.

Ο μοναδικός σκοπός της ανθρώπινης ύπαρξης, έγραφε ο Carl Jung στα σημειωματάρια του, είναι να ανάψει ένα φως στο σκοτάδι της ίδιας της ύπαρξης. Σε ένα σύμπαν που δεν έχει σκοπό με την ανθρώπινη έννοια, όπου δεν είμαστε παρά ένα κοσμικό ατύχημα, το σκοτάδι της ίδιας της ύπαρξης, μπορεί εύκολα να μας κατακλύσει και όμως συνεχίζουμε να αγωνιζόμαστε για νόημα. Όσο απέραντο και να είναι το σκοτάδι, συμπλήρωσε ο Στάνλεϋ Κιούμπρικ σε μια συνέντευξη του 1968, πρέπει να φέρουμε το δικό μας φως.

Ο τρόπος με τον οποίο φέρνουμε στην επιφάνεια αυτό το φως, διερευνάται από τον μεγάλο υπαρξιακό ψυχίατρο Ίρβιν Γιάλομ στο απολύτως διαφωτιστικό κλασικό βιβλίο του 1989, «Ο Δήμιος του Έρωτα και άλλες Ψυχοθεραπευτικές Ιστορίες».

Ο Γιάλομ έχει κάνει για την ψυχοθεραπεία ό,τι έκανε ο Oliver Sacks για τη νευρολογία, χρησιμοποιώντας αφηγήσεις από περιστατικά συνεδριών του, προκειμένου να εξετάσει μερικά από τα μεγαλύτερα και πολυετή ανθρώπινα ερωτήματα. Μέσα από τις ιστορίες δέκα θεραπευόμενων, εξετάζει ποιες είναι οι τέσσερις κύριες πτυχές της ψυχοθεραπείας – το αναπόφευκτο του θανάτου, η ελευθερία να διαμορφώσουμε τη ζωή μας, η απόλυτη μοναξιά μας και η απουσία οποιουδήποτε προφανούς νοήματος ή λογικής στη ζωή.

Το τελευταίο από τα τέσσερα, το οποίο ο Γιάλομ θεωρεί το υπαρξιακό ανθρώπινο δίλημμα ενός όντος που ψάχνει για νόημα και βεβαιότητα σε ένα σύμπαν που δεν έχει κανένα από τα δύο, είναι ταυτόχρονα το πιο άπιαστο όσο και το πιο γόνιμο, γιατί ενσωματωμένα σε αυτό, βρίσκονται τα άλλα τρία. Ο Γιάλομ γράφει:

 

Αν ο θάνατος είναι αναπόφευκτος, αν όλα τα επιτεύγματά μας και ολόκληρο το ηλιακό μας σύστημα καταστραφούν μία ημέρα, αν ο κόσμος μας είναι σχετικός (δηλαδή, όλα θα μπορούσαν να ήταν διαφορετικά), αν τα ανθρώπινα όντα πρέπει να κατασκευάσουν τον κόσμο και την ανθρώπινη πρόθεση μέσα σε αυτόν τον κόσμο, τότε ποιο διαρκές νόημα μπορεί να υπάρχει στη ζωή;

Είμαστε πλάσματα που αναζητούν νόημα. Βιολογικά, τα νευρικά μας συστήματα είναι οργανωμένα με τέτοιο τρόπο ώστε ο εγκέφαλος να συγκεντρώνει αυτόματα τα εισερχόμενα ερεθίσματα σε παραμέτρους. Το νόημα παρέχει επίσης την αίσθηση της κυριαρχίας: αν νιώθουμε αβοήθητοι και μπερδεμένοι εν όψει τυχαίων, αδιευκρίνιστων γεγονότων, επιδιώκουμε να τα βάλουμε σε μία τάξη και, με τον τρόπο αυτό, να αποκτήσουμε μια αίσθηση ελέγχου πάνω τους. Ακόμη πιο σημαντικό είναι ότι το νόημα γεννά αξίες και, ως εκ τούτου, τον κώδικα συμπεριφοράς: έτσι η απάντηση στις «ερωτήσεις του γιατί» (Γιατί ζω;) παρέχει μια απάντηση στις «ερωτήσεις του πώς» (Πώς μπορώ να ζήσω;).

Πράγματι, ολόκληρη η ιστορία της ανθρωπότητας σχετικά με το πώς να ζήσει βασίζεται σε αυτήν την αναζήτηση του νοήματος. Και όμως ο Γιάλομ υποστηρίζει ότι μπορούμε να αναζητήσουμε το νόημα μόνο με έμμεσο τρόπο. Με μια αίσθηση που θυμίζει την Βιρτζίνια Γούλφ για το παράδοξο της γραφής για την ψυχή, ισχυρίζεται:

Η αναζήτηση για νόημα, όπως και η αναζήτηση της ευχαρίστησης, πρέπει να γίνεται έμμεσα. Το νόημα προέρχεται από μια δραστηριότητα που μας κάνει νόημα: όσο περισσότερο σκοπεύουμε να το ακολουθήσουμε εσκεμμένα, τόσο λιγότερο πιθανό είναι να το βρούμε. Τα ορθολογικά ερωτήματα που μπορεί κανείς να θέσει για το νόημα, ξεπερνούν τις απαντήσεις. Στη θεραπεία, όπως και στη ζωή, η ύπαρξη νοήματος είναι ένα υποπροϊόν της αφοσίωσης και της δέσμευσης και εκεί είναι όπου οι θεραπευτές πρέπει να κατευθύνουν τις προσπάθειές τους – όχι ότι η δέσμευση παρέχει την ορθολογική απάντηση στις ερωτήσεις για το νόημα, αλλά μετατρέπει αυτά τα ερωτήματα σε μη σημαντικά.

Τόσο στη θεραπεία όσο και στη ζωή, αυτή η παράλληλη λάμψη του νοήματος, απαιτεί την καλλιέργεια ενός επιπέδου άνεσης με την αβεβαιότητα και να αναρωτιόμαστε συνεχώς αυτό που η Hannah Arendt όρισε τόσο αξιοσημείωτα: τα «αναπάντητα ερωτήματα» που μας κάνουν ανθρώπους. Στη συνέχεια ζητά, για να παραφράσουμε τα αθάνατα λόγια του Rilke, να βιώνουμε αυτά τα ερωτήματα. Ο Γιάλομ γράφει:

Η ικανότητα να ανεχθούμε την αβεβαιότητα είναι προαπαιτούμενη… Ο ισχυρός πειρασμός να αποκτήσουμε την βεβαιότητα με την αποδοχή μίας ιδεολογικής σχολής και ενός αυστηρού θεραπευτικού συστήματος είναι επικίνδυνος: μια τέτοια πεποίθηση μπορεί να εμποδίσει την αβέβαιη και αυθόρμητη συνάντηση, που είναι απαραίτητη για την αποτελεσματική θεραπεία.

Πρέπει να υποθέσω ότι το να γνωρίζουμε, είναι καλύτερο από το να μην γνωρίζουμε, το να τολμούμε να εξερευνούμε από το να μην τολμούμε και ότι η μαγεία και η ψευδαίσθηση, όσο πλούσιες, όσο γοητευτικές και να είναι, αποδυναμώνουν τελικά το ανθρώπινο πνεύμα.

_______________________

Πηγή: brainpickings.com , psychologynow.gr

Κατηγορίες:
Και κάτι άλλο...

Ψυχολογία και Τέχνη «συναντιούνται» σε 15 διάσημα έργα

| 0 ΣΧΟΛΙΑ

Metamorphosis of Narcissus 1937 Salvador Dali (1904-1989)

Διάσημοι πίνακες σπουδαίων καλλιτεχνών που απαθανατίζουν σημαντικές ιδέες της ψυχολογίας.

Υπάρχουν σπουδαία έργα τέχνης που εδώ και αιώνες έχουν τεράστια απήχηση, επειδή μας μιλούν σε βαθύ, συναισθηματικό επίπεδο.

Πολλά από τα αριστουργήματα της τέχνης μας είναι ελκυστικά ακριβώς επειδή καταπιάνονται με καθολικά ανθρώπινα θέματα όπως η αγάπη, ο θάνατος, η γέννηση, η ευτυχία, η απελπισία και μία ποικιλία εμπειριών που έχουν να κάνουν με μεταβαλλόμενες καταστάσεις συνείδησης ή την κατανόηση της πραγματικότητας.

Ο Εαυτός (η εικόνα του Εαυτού)

Ρενέ Μαγκρίτ (1898-1967), The False Mirror, 1928

Πρόκειται για μια ισχυρή εικόνα ενός ματιού που κοιτάζει τον θεατή, με σύννεφα να διέρχονται από την ίριδα του ματιού. Θεωρούμε τα μάτια ως τα παράθυρα της ψυχής ή ότι μας παρέχουν πληροφορίες για την προσωπικότητα κάποιου. Η σουρεαλιστική εικόνα της εμφάνισης των σύννεφων αντί της ίριδας, μπορεί να σημαίνει ότι κοιτάζουμε τον εαυτό μας ή κοιτάζοντας προς τα έξω διερευνώντας το μάτι και το μυαλό κάποιου άλλου. Εναλλακτικά, αυτός ο πίνακας θα μπορούσε να είναι ένα ωραίο, εναλλακτικό ξεκίνημα σε μια διάλεξη ψυχολογίας σχετικά με την εικόνα του εαυτού. Και στις δύο περιπτώσεις, η εικόνα είναι μια συναρπαστική εικόνα που παίζει με την επιθυμία μας να κατανοήσουμε τους άλλους, αν όχι τους εαυτούς μας, κοιτάζοντας τα μάτια τους.

~~~~~

H ψυχική ασθένεια και ο εγκλεισμός σε ίδρυμα

Βίνσεντ βαν Γκογκ (1853-1890), Corridor in the Asylum, 1889

Οι εμπειρίες του Βαν Γκογκ κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του μοιάζουν να προωθούν μια προφανή σύνδεση ανάμεσα στην ψυχολογία και την τέχνη. Οι τελευταίοι πίνακες του Βαν Γκογκ φαίνεται να πληρούν τις προϋποθέσεις για την απεικόνιση των θεμάτων της «παραφροσύνης» και της δημιουργικότητας. Αυτός ο συγκεκριμένος πίνακας, που δείχνει ένα μακρύ διάδρομο που ξεθωριάζει, αιχμαλωτίζει τη μοναξιά και την αποδιοργάνωση της ζωής σε ένα ίδρυμα στα τέλη του 19ου αιώνα.

~~~~~

H θεωρία της προσκόλλησης

Μπερτ Μοριζό (1841-1895), The Craddle, 1872

Η μητέρα που κοιτάζει με αγάπη το μωρό της που κοιμάται στην κούνια του, θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένα γλυκανάλατο έργο, αλλά ο πίνακας αυτός (από μία από τις λίγες γυναίκες ιμπρεσιονίστριες ζωγράφους) επικεντρώνεται στο περιποιητικό πρόσωπο της μητέρας και όχι στο χαριτωμένο μωρό στην κούνια. Την βλέπουμε να κοιτάζει επιμελώς το παιδί, έχοντας ένα ελαφρύ χαμόγελο στο πρόσωπό της. Η θεωρία της προσκόλλησης στην ψυχολογία περιγράφει τη σύνδεση του παιδιού με τον γονέα, αλλά αυτός ο πίνακας δείχνει το αντίστροφο, δηλαδή, το δέσιμο που βιώνει και η μητέρα.

~~~~~

Όνειρα

Μαρκ Σαγκάλ (1887-1985), The Flying Carriage, 1913

Αυτός ο περίτεχνος πίνακας που απεικονίζει έναν άνδρα με ένα άλογο να απογειώνονται από το έδαφος δίπλα σε ένα μικρό σπίτι, όπως και πολλά από τα έργα του, έχει μια ονειρική ποιότητα τόσο στις αέρινες πινελιές του όσο και στο αντικείμενο που παρουσιάζει. Ο πίνακας Ο Βιολιστής του Σαγκάλ, ομοίως, που απεικονίζει το Βιολιστή στη Στέγη που ενσαρκώνει το ομώνυμο μιούζικαλ, αναδεικνύει επίσης μια εξέχουσα αλληλουχία ονείρων. Ο Σαγκάλ, αποτυπώνοντας στον καμβά εικόνες από τη νιότη του, μας περνάει μέσα από τις πρώτες αναμνήσεις του, οι οποίες μπορεί να συνέθεσαν και πολλά από τα όνειρά του.

~~~~~

Η γνωστική λειτουργία

Σαλβαδόρ Νταλί (1904-1989), The Persistence of Memory, 1931

Ο πίνακας αυτός του Νταλί που απεικονίζει μία έρημο γεμάτη με ρολόγια που λιώνουν, έχει αναφερθεί για τους συμβολισμούς του σε διάφορα βιβλία ψυχολογίας, όπως αναφορικά με την αδυναμία της ανθρώπινης μνήμης. Το γεγονός ότι ο Νταλί αναφέρθηκε απευθείας σε αυτή την ανθρώπινη αδυναμία στον τίτλο του έργου του, δείχνει ότι ήθελε να συλλογιστούμε την ειρωνεία ότι τα μυαλά μας δεν είναι σαν τα μηχανήματα και ότι χαλάνε όλο και περισσότερο όσο περνάει ο καιρός.

 

~~~~~

Το συναίσθημα

Έντβαρτ Μουνκ (1863-1944), The Scream, 1895

Η εικόνα ενός ανθρώπου που κρατάει το πρόσωπό του, καθώς κραυγάζει από αγωνία είναι η τέλεια εικόνα της νεύρωσης. Ο Μουνκ, του οποίου η δουλειά προηγήθηκε του εξπρεσιονιστικού κινήματος, απεικονίζει το συναίσθημα της αγωνίας ή του άγχους σε αυτόν τον πίνακα. Όσο και αν προσπαθούν οι ψυχολόγοι να περιγράψουν και να κατανοήσουν τα συναισθήματα με θεωρίες και δεδομένα, αυτός ο άνθρωπος που κραυγάζει, αιχμαλωτίζει την εμπειρία του με τρόπους που ούτε οι λέξεις ούτε οι αριθμοί δεν μπορούν να αποδώσουν.

~~~~~

Η νευροεπιστήμη

Μιχαήλ Άγγελος (1475-1564), The Creation of Adam, (στην οροφή της Καπέλλα Σιστίνα), 1508-1512

Παρόλο που αυτή η σκηνή της δημιουργίας του Αδάμ με το δάκτυλό του να δείχνει στο Θεό, συνήθως ερμηνεύεται με θρησκευτικούς όρους, από ψυχολογική άποψη υπάρχει και μια μεταφορά για τη«σύναψη». Οι νευρώνες επικοινωνούν μεταξύ τους μέσα σε ένα κενό, δεν είναι άμεσα συνδεδεμένοι. Σε αυτό το κενό, πολλά μπορεί να πάνε στραβά. Μπορεί να υπάρχουν αρκετοί νευροδιαβιβαστές ή πολύ λίγοι. Ομοίως, στην περίπτωση του Θεού και του Αδάμ, εάν ο Θεός είχε δημιουργήσει κυριολεκτικά έναν κλώνο του, τότε ο Αδάμ θα ήταν «τέλειος». Στην περίπτωση της δημιουργίας και της συνάψεως, το κενό δημιουργεί μια σειρά από ενδιαφέρουσες δυνατότητες.

~~~~~

Η γήρανση

Ρέμπραντ (1606-1669),

Αυτοπροσωπογραφία με μπερέ (1630)

Αυτοπροσωπογραφία σε γεροντική ηλικία (1669)

Ανάμεσα σε πολλές από τις αριστουργηματικές δημιουργίες του Ρέμπραντ βρίσκεται μια σειρά αυτοπροσωπογραφιών που καταγράφουν τις αλλαγές καθ’ όλη τη διάρκεια της ενήλικης ζωής του. Συγκρίνοντας την αρχή και το τέλος της ζωής, αυτοί οι δύο πίνακες δείχνουν την εξέλιξη του Ρέμπραντ από την δροσερή, γεμάτη αυτοπεποίθηση νιότη στονθαμπό και υποτονικό ηλικωμένο άνθρωπο. Η εναλλαγή των πινελιών από εξαιρετικά λεπτομερείς σε πιο ιμπρεσιονιστικές, θεωρείται από ορισμένους ψυχολόγους ως παράδειγμα «του στυλ μεγαλύτερης ηλικίας», όπου οι μεγαλύτερης ηλικίας καλλιτέχνες ενδιαφέρονται περισσότερο να απεικονίζουν τα συναισθήματα και τη διάθεση, παρά ακριβείς αναπαραστάσεις του αντικειμένου τους.

~~~~~

Η αντίληψη

Μαουρίτς Κορνέλις Έσερ (1898-1972)

Ascending and Descending, 1960

Οι άκρως δημοφιλείς πίνακες που ο Έσερ δημιούργησε, «παίζουν» με τις διαδικασίες της αντίληψης μας «από την κορυφή προς τα κάτω», όπου αναμένουμε ότι ο τρισδιάστατος κόσμος θα έχει μία συγκεκριμένη όψη. Μόλις αρχίσετε να ακολουθείτε τις σκάλες και τα μπαλκόνια, ωστόσο, συνειδητοποιείτε ότι οι προσδοκίες σας έχουν πλέον διαψευσθεί. Τα παραπλανητικά σημάδια παρέχουν πληροφορίες για τους παράγοντες που συνήθως σας καθοδηγούν για να δείτε το βάθος και που στην πορεία γίνονται διασκεδαστικά.

~~~~~

Η αίσθηση

Τζόρτζια Ο'Κιφ (1887-1986) Shell # 1, 1928

Σε αυτόν τον πίνακα ενός κελύφους σαλιγκαριού να γεμίζει τον καμβά, η Τζόρτζια Ο' Κιφ επικεντρώνει την προσοχή μας στις μικρές λεπτομέρειες ενός αντικειμένου που στην πραγματικότητα είναι πολύ μικρό. Αυτό το παιχνίδι με το μέγεθος είναι πληροφοριακό από μόνο του, αλλά το κέλυφος έχει το ίδιο σχήμα με τον κοχλία και επομένως αυτό παρέχει μια ωραία απεικόνιση της δομής που παίζει κρίσιμο ρόλο στην ακοή.

~~~~~

Η σεξουαλικότητα

Γκούσταφ Κλιμτ (1862-1918) The Kiss, 1907-08

Η οικειότητα αυτού του ζευγαριού αποτελεί το επίκεντρο αυτού του πολυτελή πίνακα με τις εντυπωσιακές αποχρώσεις του χρυσού, οι οποίες, στην πραγματικότητα, διακοσμούνται με φύλλα χρυσού. Εμφανίζονται συναισθηματικά καθώς και σωματικά τυλιγμένοι μεταξύ τους. Κλεισμένοι μέσα σε έναν κύκλο, αντιπροσωπεύουν την άποψη της οικειότητας ως μία μορφή συναισθηματικής σύνδεσης. Ο πίνακας δείχνει επίσης τη σωματική τους οικειότητα, αν και το συναισθηματικό κομμάτι σχεδόν εξουδετερώνει τη σωματική σύνδεση.

~~~~~

Το στρες

Πητ Μοντριάν (1872-1944), Broadway Boogie Woogie, 1942-43

Οι κίτρινες γραμμές που υπογραμμίζονται με μαύρες και κόκκινες κουκίδες δίνουν την εντύπωση ενός πολυσύχναστου δικτύου κυκλοφορίας της Νέας Υόρκης. Η ζωγραφική εμπνεύστηκε από την τζαζ μουσική (εξ ου και η ονομασία «boogie woogie») αλλά δείχνει επίσης την πίεση της σύγχρονης ζωής. Αντίθετα από ένα ειδυλλιακό τοπίο, αυτή η εικόνα όχι μόνο αντιπροσωπεύει, αλλά μπορεί να προκαλέσει, συναισθήματα στρες στον θεατή.

Κοινωνική Ψυχολογία 1 (Η πειθώ)

Άντι Γουόρχολ (1930-1987) 100 Cans, 1962

Οι εικονικές κονσέρβες σούπας Campbell που φαίνονται σε αυτόν τον πίνακα είναι πολύ τυπικά του ποπ-καλλιτεχνικού κινήματος της δεκαετίας του '60. Στην πραγματικότητα, ο Γουόρχολ βοήθησε στην εφεύρεση αυτού του κινήματος. Η ετικέτα της σούπας μπορεί να προκαλεί θετικά συναισθήματα, επειδή συνδέεται με ένα από τα φαγητά που ξυπνούν ευχάριστες αναμνήσεις. Το γεγονός ότι η εταιρεία Campbell εκμεταλλεύεται αναμφισβήτητα αυτή τη σύνδεση, την καθιστά ένα καλό παράδειγμα τακτικής στη διαφήμιση.

~~~~~

Κοινωνική Ψυχολογία 2 (Επιθετικότητα)

Πάμπλο Πικάσο (1881-1973) Guernica, 1937

Το βασικό θέμα αυτής της αφηρημένης απεικόνισης μιας ένοπλης σύγκρουσης είναι αυτό της επιθετικότητας και της ομαδικής ψυχολογίας. Παρόλο που ο Picasso ζωγράφισε αυτόν τον πίνακα από μία πολιτικά πλεονεκτική θέση, ο πίνακας προκαλεί έντονα συναισθήματα και μας κάνει να σκεφτούμε αν είμαστε έμφυτα επιθετικοί ή αν θα μπορούσαμε ποτέ να υπερνικήσουμε αυτές τις δυνατές παρορμήσεις μας για να βλάψουμε τους συνανθρώπους μας.

~~~~~

Το κίνητρο

Κλωντ Μονέ (1840-1926) Water Lilies, 1915-1926

Στο άλλο άκρο του φάσματος, τα νούφαρα του Μονέ απεικονίζουν αιώνια ομορφιά και ηρεμία. Όμως, όσο όμορφα και αν είναι, η προσπάθεια που αντιπροσωπεύει αυτός ο πίνακας μπορεί να αποτελέσει έμπνευση. Στα χρόνια που ακολούθησαν, ο Μονέ ανέπτυξε καταρράκτη που παρεμπόδισε την ικανότητά του να βλέπει αποχρώσεις του μπλε και του πράσινου. Υποβλήθηκε σε μία επιτυχημένη χειρουργική επέμβαση καταρράκτη και όταν δημιούργησε αυτόν και άλλους πίνακες του, η έγχρωμη όρασή του είχε αποκατασταθεί. Για έναν άνθρωπο ηλικίας 80 ετών που έπρεπε να υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση καταρράκτη, μια τεχνική που περιλάμβανε σημαντικά μεγαλύτερο κίνδυνο και δυσφορία σε σχέση με σήμερα, απαιτούσε αξιοσημείωτα υψηλά επίπεδα κινήτρων.

__________

   Πηγή: psychologytoday.com

Κατηγορίες:
Και κάτι άλλο...

Μήπως συνηθίζετε να αγνοείτε τα συναισθήματά σας;

| 0 ΣΧΟΛΙΑ
 

emotiondepressionΚανείς δεν ξέρει αν τα συναισθήματα είναι η μόνη γέφυρα ανάμεσα στην πραγματικότητα και τον εαυτό ή εάν στη σκέψη ταιριάζει καλύτερα αυτός ο ρόλος. Όμως σίγουρο είναι πως τα συναισθήματα, σε αντίθεση με τη λογική, δεν αναζητούν επιχειρήματα, για να αιτιολογηθούν, ούτε κάποιος, παρά μόνο ο εαυτός, μπορεί να τα αλλάξει.

 

Όμως..

Πόσες φορές υποκριθήκατε πως μια κατάσταση δεν υφίσταται σε μια προσπάθεια να καταπνίξετε τα συναισθήματα, που θα προέκυπταν από την επεξεργασία της;

runtimeΠοιοι από σας δεν πέσατε με τα μούτρα στη δουλειά, ώστε να αποφύγετε τη φόρτιση από σοβαρότερα και δυσεπίλυτα ζητήματα;

Πώς, ενώ είστε ήρεμοι άνθρωποι σε γενικές γραμμές, εξαίφνης εμφανίσατε ξεσπάσματα δι’ ασήμαντον αφορμήν και εναντίον λάθος προσώπων;

Η εικόνα που δίνετε στους άλλους, αποκρύπτει σε μεγάλο βαθμό τις ευαισθησίες σας;

Γιατί, όταν συζητάτε, υπεραναλύετε τα συναισθήματα, μετατρέποντάς τα σε λογική, για να τα ερμηνεύσετε, ενώ αυτά απλώς βιώνονται, χωρίς πολλά λόγια;

Μήπως συνολικά μιλάτε για αόριστα και γενικά θέματα, χωρίς να δίνετε έμφαση στις συναισθηματικές αποχρώσεις;

emotional-manipulation14229711Αισθάνεστε ασφάλεια πίσω από γραφειοκρατικές διαδικασίες, ιεροτελεστίες, τύπους και προσχήματα;

Μήπως οι ονειροπολήσεις σας παρασύρουν σε άλλα μέρη και καιρούς;

Σε πόσους ο θυμός, η θλίψη, η πίκρα αναστέλλεται, για να εκδηλωθεί μέρες αργότερα ακόμα και ως σωματικό σύμπτωμα;

Μήπως τρώγεστε με τα ρούχα σας και η παραμικρότερη υποχρέωση ή αλλαγή σας αναστατώνει

Αγχώνεστε για θέματα που δεν εξαρτώνται από τον έλεγχό σας;

Παρατηρήσατε μια δυσκολία στη συγκέντρωση και εύκολη διάσπαση της προσοχής;

Μήπως τα κίνητρά σας για δράση έχουν ατονήσει;

Γιατί μερικοί από σας το ρίχνετε στο ποτό ή στο φαγητό, στα γλυκά, στη γυμναστική, που γίνεται εμμονή

Ποιοι έχετε εξιδανικεύσει σκηνές από το παρελθόν ή από μέρη ουτοπικά, που ποτέ δεν θα καταφέρετε να κατακτήσετε;

Μήπως σταματήσατε να χαίρεστε με πράγματα, που παλιά σας προκαλούσαν ευχαρίστηση;

contagious-emotionsΕίστε από εκείνους, που μονίμως ασχολούνται με τους άλλους και ξεχνούν να αναφερθούν στον εαυτό τους;

Αντιδράτε με υπερευαισθησία στα λόγια και το χιούμορ των υπολοίπων;

Έχετε καταγράψει ποτέ όσα σας πειράζουν ή πληγώνουν στις συμπεριφορές των άλλων, αλλά τα αγνοείτε συστηματικά, για να μην κάνετε ζήτημα;

Μπορείτε να θυμηθείτε πότε νιώσατε για τελευταία φορά ένα ισχυρό συναίσθημα, όπως έρωτα, ενθουσιασμό, πρόκληση για δράση, φόβο;

Τυχαίνει να έχετε ισχυρά προαισθήματα ανασφάλειας ή επικείμενου κακού;

Ανησυχείτε υπερβολικά για την υγεία των αγαπημένων σας και γίνεται βασανιστική η σκέψη της απώλειάς τους, χωρίς να υπάρχει προφανής αιτία ανησυχίας;

emotionΜοιάζουν όλες οι μέρες να κυλούν με τον ίδιο μονότονο τρόπο, διαπίστωση, που τελικά φαίνεται να σας βολεύει;

Σας αρέσει να μηρυκάζετε καταστάσεις, συγκρούσεις, αναμνήσεις, που κάποτε σας στεναχώρησαν;

Η ερωτική σας ζωή είναι νεκρή ή γεμάτη σεξουαλικές εμπειρίες χωρίς δέσιμο;

Βάζετε συχνά τα κλάματα, ακόμα κι αν τα γεγονότα δεν συνηγορούν για κάτι τέτοιο;

Υπάρχει ασυμβατότητα ανάμεσα σε όσα λέτε και πράττετε;

Δυσκολεύεστε να αναγνωρίσετε θετικά σημεία στην προσωπικότητα ή στην εμφάνισή σας;

Αν σε πολλά από τα παραπάνω έχετε απαντήσει ΝΑΙ, είναι κατάλληλη η στιγμή, σχεδόν επιτακτικά, να ξεκινήσετε το μεγάλο ταξίδι της αυτογνωσίας…

********************

efstratios-papanisΕυστράτιος Παπάνης 

Επίκουρος Καθηγητής Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Αιγαίου

Πηγή: http://antikleidi.com

Κατηγορίες:
Και κάτι άλλο...

Τι γεννάει την κατάθλιψη στον σύγχρονο κόσμο

| 0 ΣΧΟΛΙΑ

modern

 

Κοινωνική απελευθέρωση και ψυχική ευθραυστότητα. 

Πρόσφατα με αναζήτησε, μετά από μακροχρόνια διακοπή της θεραπείας της, μια πρώην ασθενής μου. Βρισκόταν σε απόγνωση και γεμάτη ενοχές λόγω της κατάστασης της τριαντατετράχρονης κόρης της, η οποία ζούσε ξανά μαζί της ύστερα από μια κατάρρευση που βίωσε στον εργασιακό της χώρο. Η κοπέλα αυτή βρήκε μετά τις σπουδές της εργασία σε μια άλλη πόλη και μετακόμισε εκεί. Εργαζόταν πολύ αλλά δεν είχε κοινωνικές επαφές και προσωπική ζωή.

Σε κάποια στιγμή μετά από μια αντιπαράθεση που είχε με τον εργοδότη της γύρω από ένα επαγγελματικό προσχέδιο ασθένησε, εμφανίζοντας ψυχαναγκαστικά και καταθλιπτικά συμπτώματα. Η ασθενής μου, η μητέρα της, πίστευε πως το κορίτσι της δεν πήρε στην παιδική ηλικία την σταθερότητα και εμπιστοσύνη που χρειαζόταν. Η ίδια θεώρησε πως από την πλευρά της είχε συνεισφέρει με τον τρόπο της ως μητέρα στην έλλειψη σταθερότητας και στην περιορισμένη ικανότητα του παιδιού της να ανταπεξέρχεται στις συγκρούσεις.

moderneΗ ασθενής μου είχε ακολουθήσει τις επαγγελματικές της φιλοδοξίες χτίζοντας την σταδιοδρομία της σε πολιτικές θέσεις στην διοίκηση σε διαφορετικά ομοσπονδιακά κρατίδια της Γερμανίας. Αναρριχήθηκε επαγγελματικά αλλάζοντας συχνά εργασιακούς τόπους. Χώρισε νωρίς με τον σύζυγο της και δημιούργησε με τα δύο της παιδιά μια σύγχρονη μονογονεϊκή οικογένεια. Μετακόμιζε συχνά από τόπο σε τόπο παίρνοντας μαζί τα παιδιά. Δεν ήταν μόνο οι επαγγελματικές της υποχρεώσεις και η αλλαγή περιβάλλοντος που προκαλούσε ανησυχία, πρόωρες προσαρμοστικές αναγκαιότητες και διαδικασίες αυτονόμησης στα παιδιά. Ήταν και η προσωπικότητα της (της μητέρας) που έφερε τα παιδιά αντιμέτωπα με την παρορμητικότητα, την αμφιθυμία και την υπερένταση της. Η ζωή όλων τους ήταν γεμάτη εναλλαγές, εντάσεις και μεταπτώσεις.

Εντός αυτού του πλαισίου η κόρη της δεν μπόρεσε να διαμορφώσει μια επαρκή εσωτερική σταθερότητα ώστε να αντέχει τις εντάσεις της ζωής. Ταυτόχρονα δεν υπήρξε για αυτήν ένα δίκτυο κοινωνικών δεσμών το οποίο θα μπορούσε να κάνει πιο ήπια την εξάρτηση από την μητέρα, προσφέροντας της με αυτόν τον τρόπο το αίσθημα του να ανήκει σε μια μεγαλύτερη ομάδα αναφοράς. Αν αυτό είχε συμβεί θα αποτελούσε μια θετική βάση για την δημιουργία μέσα της μιας εσωτερικής παράστασης για την ομάδα.

Αυτά τα χαρακτηριστικά ανασφάλειας και διαρκών εναλλαγών διέτρεχε αυτήν την οικογένεια για πάνω από δυο γενιές: Η μητέρα μεγάλωσε κάτω από σκληρές συνθήκες αυστηρότητας σε ένα σπίτι όπου κυριαρχούσαν οι γυναικείες παρουσίες. Το περιβάλλον ήταν περιοριστικό, σφραγισμένο από τις ανασφάλειες και τους φόβους που χαρακτήριζαν την μεταπολεμική κοινωνία. Ωστόσο βίωσε μια σχετική σταθερότητα μέχρι το τέλος των γυμνασιακών της χρόνων. Άρχισε από τα νεανικά της χρόνια να ενδιαφέρεται για τις πολιτικές πρακτικές και αντιτάχθηκε στους παραδοσιακούς κανόνες και μορφές ζωής.

Μετά το τέλος των σπουδών της αναζήτησε την αυτοπραγμάτωση της σε επαγγελματικές δραστηριότητες επιλέγοντας να ζει χωρίς τις δεσμεύσεις που απορρέουν από κληρονομημένα πρότυπα. Απέφευγε τους παραδοσιακούς θεσμούς. Τα παιδιά της βίωναν μια μητέρα με άστατη μάλλον προσωπικότητα, έντονα απασχολημένη με την εργασία της. Ο κοινωνικός τους περίγυρος ήταν διαρκώς μεταβαλλόμενος. Οι κοινωνικές σχέσεις της οικογένειας χαρακτηρίζονταν από διαρκείς απώλειες και επαναλαμβανόμενες επανεκκινήσεις. Μια οικογένεια αποδεσμευμένη από συμβατικές κοινωνικές δεσμεύσεις (γειτονιά, συνδικάτα, τοπικούς αθλητικούς συλλόγους, συλλόγους κλπ). Θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε αυτήν την μορφή ζωής ως αποδεσμευμένη κοινωνικά, κατά κάποιον τρόπο απελευθερωμένη.

moderne-brass-reliefΗ ίδια η μητέρα είχε βιώσει κάτι από αυτήν την συνθήκη ήδη στα παιδικά της χρόνια. Στο σχολείο ως έφηβη παρουσιαζόταν κατά κάποιο τρόπο ως αντισυμβατική, πράγμα που μάλλον είχε να κάνει με την αποσιώπηση ενός οικογενειακού μυστικού που αφορούσε τον απόντα πατέρα της. Η μητέρα, η θεία και η γιαγιά που την μεγάλωσαν, δεν της το αποκάλυψαν ποτέ. Αργότερα, ως ενήλικη, απολάμβανε την ελευθερία να ζει με τον τρόπο που ήθελε – σε αντιδιαστολή με την στενότητα και αυστηρότητα της παιδικής της ηλικίας. Αλλά και τα παιδιά της βίωσαν την ελευθερία από δεσμευτικές και συγκρατούσες δομές. Τους ήταν δύσκολο να συνταχθούν με οικογενειακές δομές αλλά και με την λογική μεγαλύτερων κοινωνικών ομάδων. Έμαθαν να στηρίζονται στις δικές τους δυνάμεις ή αναγκαστικά στην μάλλον ευμετάβλητη, ασταθή γονική μορφή της μητέρας τους. Πράγμα που οδήγησε σε μια έντονη συμπύκνωση των αναγκών τους, των προσδοκιών τους και των συναισθημάτων τους, στα πλαίσια μιας επισφαλούς σχέσης με την με την μητέρα τους. Αυτό τα οδήγησε ξεκάθαρα σε μια χαρακτηριστική ψυχική ευερεθιστότητα και ανησυχία.

Νεωτερικότητα κι εκσυγχρονισμός

Θα αναφέρω κάποιες σκέψεις που αφορούν την κλινική πρακτική, συζητώντας τις στο πλαίσιο εννοιών που επεξεργάστηκε ο Max Weber, ένας από τους πρώτους κοινωνιολόγους της σύγχρονης εποχής. Η Νεωτερικότητα, ως μια εποχή που ολοκληρώθηκε τα τελευταία διακόσια χρόνια, συνδέεται με μερικές σημαντικές εξελίξεις που σχηματικά μπορούν να περιγραφούν με το ακόλουθο λεξιλόγιο: εκβιομηχάνιση, καπιταλιστικό οικονομικό σύστημα, φυσικό δίκαιο και ανθρώπινα δικαιώματα, ρύθμιση των συνθηκών της ζωής μέσα από την διεύρυνση του συστήματος δικαιοσύνης, αναίρεση των μεταφυσικών τάξεων ως δεσμευτικές πηγές νοήματος, επέκταση των επιστημονικών πεδίων στην βάση της εμπειρικής διερευνητικής μεθοδολογίας στον αντίποδα της θρησκευτικής δογματικής θέασης του κόσμου, εξέλιξη των δημοκρατικών μορφών διακυβέρνησης, απελευθέρωση των αισθητικών μορφών από παραδοσιακές κανονιστικές ρυθμίσεις και γέννηση της ιδέας γύρω από ένα αυτόνομο υποκείμενο.

Ο Max Weber θεωρεί ως κεντρικό μηχανισμό του εκσυγχρονισμού μια γενικευμένη ορθολογικοποίηση. Αυτό σημαίνει την εισαγωγή του αξιώματος της τυπικής ορθολογικότητας σε όλα τα πεδία της ζωής. Η τυπική ορθολογικότητα ορίζεται από τέσσερα χαρακτηριστικά στοιχεία/σκοπούς: Αποτελεσματικότητα, προβλεψιμότητα, ποσοτική σύλληψη κι έλεγχος των διαδικασιών – στο βαθμό που η εργασιακή δύναμη των ανθρώπων αντικαθίσταται από μηχανές. Στην βάση αυτών των αξιωμάτων η οικονομία, οι γραφειοκρατίες και οι επιστήμες προχώρησαν σε μια ιστορικά άνευ προηγουμένου αποτελεσματικότητα.

Ο Weber δεν παρέλειψε ωστόσο να αναφέρει τον ανορθολογικό χαρακτήρα και τις δυναμικές αποανθρωποποίησης των ορθολογικοποιημένων συστημάτων. Τα ορθολογικοποιημένα συστήματα χαρακτηρίζονται από την τάση τους να αυτονομούνται και να αναπτύσσουν μια δική τους δυναμική. Αποτέλεσμα αυτής της αυτονόμησης των τυποποιημένων συστημάτων, είναι να ακινητοποιούν και να παγώνουν τους ανθρώπους που δραστηριοποιούνται μέσα σε αυτά, μετατρέποντας τους σε ρομποτικούς φορείς λειτουργιών. Η θέαση του κόσμου μέσα από την οπτική των διαδικασιών ορθολογικοποίησης αποκτά στον Weber μια πεσιμιστική διάσταση.

Μιλάει για ‘’απομαγικοποίηση του κόσμου’’ καθώς και για μεταλλικά περιβλήματα και αναπόφευκτους ψυχαναγκασμούς. Φοβάται μια εξέλιξη του πολιτισμού η οποία θα μπορούσε να καταλήξει σε ‘’εξειδικευμένους ανθρώπους χωρίς πνεύμα, ανθρώπους που αναζητούν την απόλαυση χωρίς συναισθήματα’’. ‘’Αυτό το Τίποτα φαντασιώνεται μέσα στην έπαρση του πως έχει ανέβει στα ψηλότερα σκαλιά της ανθρωπότητας’’

Η καταλυτική, εξαιρετική σημασία που θα μπορούσαν – και μπορούν – να αποκτήσουν οι διαδικασίες ορθολογικοποίησης, βρίσκεται στην δυνατότητα τους να είναι συμβατά όχι μόνο με την υλική διάσταση των ανθρώπινων πραγμάτων αλλά να εξαπλώνονται και στα πεδία του ψυχικού/νοητικού στοιχείου της ύπαρξης. Το ηθικό και ιδεολογικό ισοδύναμο των διαδικασιών ορθολογικοποίησης ανακαλύφθηκε από τον Weber εντός της προτεσταντικής ηθικής.

max-weberΩς λογική συνέπεια της ορθολογιστικής οργάνωσης της ζωής και της οικονομίας, προκύπτει η εγκατάσταση και προέλαση υποσυστημάτων, τα οποία κυριαρχούν διεισδύοντας στην ζωή του σύγχρονου ανθρώπου. Τα πιο σημαντικά από αυτά τα υποσυστήματα είναι τα οικονομικά καθώς κι αυτά που συνδέονται με την εκβιομηχάνηση (τεχνολογική επέκταση, αυτοματισμός, καταμερισμός και συγκέντρωση των παραγωγικών διαδικασιών και η επιστημονικοποίηση όλο και περισσοτέρων πεδίων της ζωής).

Μιλώντας για επέκταση της οικονομικής σφαίρας εννούμε την οργάνωση του ‘’πράττειν’’ στην βάση οικονομικών κριτιρίων με γνώμονα την οικονομική επιτυχία. Ένας τέτοιος προσανατολισμός δεν είναι αυτονόητος σε καμία περίπτωση. Τα φεουδαρχικά συστήματα ήταν προσανατολισμένα στην διατήρηση μιας ισορροπίας και όχι στην επιδίωξη μιας ανάπτυξης. Ακόμα και στις πρώτες αστικές/καπιταλιστικές κοινωνίες υπήρξαν παραδοσιακά σφαίρες που δεν ακολουθούσαν το πρόσταγμα της μεγιστοποίησης του κέρδους αλλά άλλες αξίες και ιδεώδη όπως: την αξία του ιδιωτικού χώρου, το ανθρωπιστικό πνεύμα και την καλλιέργεια, την παιδεία και την μόρφωση, την ξεκούραση και τον ελεύθερο χρόνο.

Επί του παρόντος γινόμαστε θεατές της επικράτησης οικονομικών προτεραιότήτων σε όλους αυτούς τους χώρους. Η αλλαγή αυτή μπορεί σήμερα εύκολα να γίνει αντιληπτή στα πεδία της εκπαίδευσης και στους θεσμούς κοινωνικοποίησης συνολικά. Αν στο παρελθόν η εκπαίδευση θεωρείτο μια από τις σημαντικότερες πηγές για την εκτύλιξη της προσωπικότητας – σήμερα μεταλλάχθηκε σταδιακά από ένα ιδιωτικό ιδεώδες σε παράγοντα διεθνούς οικονομικού ανταγωνισμού.
…………………
Συνοψίζοντας κάποιες επεξεργασίες της Κοινωνιολογίας και λαμβάνοντας υπόψη τους κυρίαρχους μηχανισμούς, δυνάμεις και πρωταγωνιστές των κοινωνικών εξελίξεων διαπιστώνουμε τα ακόλουθα:
Ανάδυση μιας κοινωνίας της διακινδύνευσης η οποία συμβαδίζει (κατασκευάζοντας/κατασκευαζόμενη Σ.τ.μ) με τις διαδικασίες εξατομίκευσης των μελών της, την ευλυγισία ως χαρακτηριστικό του νέου καπιταλισμού, την επιστημονικοποίηση, την παγκοσμιοποίηση, την επιτάχυνση και την συμπύκνωση των εργασιακών σταδιοδρομιών αλλά και των βιογραφικών περιόδων. Καλούμαστε πιεστικά να προσαρμοζόμαστε σε όλους αυτούς τους μετασχηματισμούς, με γνώμονα τα οικονομικά συμφέροντα όπως αυτά διαμορφώνονται από το σημερινό επίπεδο των τεχνολογικών και διανοητικών προδιαγραφών.

Το Υποκείμενο

Τι συμβαίνει λοιπόν στο υποκείμενο (που και αυτό αποτελεί μια εννοιoλογική κατασκευή της νεωτερικότητας) κάτω από αυτές τις συνθήκες; Η φιλοσοφική έννοια ‘’Υπο-κείμενο’’ εμφανίστηκε πριν από διακόσια χρόνια πέρίπου. Με την έννοια αυτή χαρακτηρίζεται μια εξελικτική βαθμίδα μέσα από την σύλληψη μιας κοινωνικής-πνευματικής-ιστορικής στάθμισης του ανθρώπου. Στην φιλοσοφία ήταν πάνω από όλα ο άνθρωπος που είναι σε θέση να συλλογίζεται τον εαυτό του. Στον Καρτέσιο, Στον Έγελο και στον Καντ (Descartes, Hegel, Kant) αυτός ο ανθρωπολογικός τύπος χαρακτηρίζεται υποκείμενο (Subject).

Σύμφωνα με τις θεωρητικοποιήσεις που προέρχονται από την Κοινωνιολογία, ο άνθρωπος που πράττει και διαμορφώνει μπαίνει στο φως της Ιστορίας ως γενική καθοδηγητική εικόνα με το ξεκίνημα των Νέων χρόνων. Η αναγκαιότητα που προκύπτει την συγκεκριμμένη χρονική στιγμή είναι να πράττουμε αυτόνομα σύμφωνα με τις εσωτερικές μας πεποιθήσεις. Αυτό το πρόταγμα βρίσκει την έκφραση του σε ένα καινούριο ήθος, αυτό της προτεσταντικής ηθικής. Η έννοια του υποκειμένου αποκτά τις σημαντικότερες κοινωνικές αναφορές της και τα περιγράμματα της μέσα από την μαρξιστική φιλοσοφία. Σε αυτήν ο άνθρωπος εμφανίζεται ως ‘’υποκείμενο της ιστορίας’’, δηλαδή ως το ον που την διαμορφώνει και όχι ως έρμαιο της.

Το αποφασιστικό όμως άνοιγμα για τις ψυχολογικές εκδοχές των παραστάσεων γύρω από το υποκείμενο μας το προσέφερε η ψυχανάλυση. Από όλες τις επιστήμες του ανθρώπου και με τον πιο ριζοσπαστικό τρόπο, εκπροσωπεί την σκέψη της ατομικότητας, τον μέγιστο διαφωτισμό, συναρτημένο συμφυώς με την ατομική βιογραφία. Επανασημασιοδοτεί την αξία της συνειδητότητας της ύπαρξης και των πράξεων καθώς και του δικαιώματος του μεμονωμένου ανθρώπου για αναγνώριση της εντελώς προσωπικής και μοναδικής του συγκρότησης.

Μια εκδοχή αυτής της ιστορικής διαδικασίας υποκειμενοποίησης είναι η μετάβαση από μια ετερόνομη σε μια αυτόνομη καθοδήγηση της συμμετοχής στην κοινωνική ζωή. Με τον τρόπο που το περιέγραψε ο Norbert Elias στο έργο του ‘’Σχετικά με την διαδικασία του πολιτισμού’’, ως μια διαδικασία αυξανόμενης εσωτερίκευσης του κοινωνικού ελέγχου (On Internalisation). Το να είμαι υποκείμενο σημαίνει συνείδηση του εαυτού και της ιστορίας μου. Από την μια πλευρά το υποκείμενο αποφασίζει αυτόνομα και με την πράξη του κατασκευάζει τις συνδέσεις με το περιβάλλον του. Από την άλλη αναλαμβάνει τις ανάγκες και τις παροτρύνσεις αυτού του περιβάλλοντος. Σκέφτεται αυτούς τους δεσμούς, την ατομική του ιστορία και την ιστορία του είδους του. Είναι μέσα σε όλα αυτά σε θέση να υπερβεί την επίκαιρη κατάσταση του. Η πιο πρόσφατη έννοια της ταυτότητας τονίζει ακριβώς αυτήν την αυτοστοχαστική δυναμική του υποκειμένου.

Βέβαια αυτός ο ορισμός της υποκειμενικότητας αμφισβητείται εκ νέου στην ύστερη νεωτερικότητα. Στην λογοτεχνία ανθεί αυτή η αμφισβήτηση στους Kafka, Joys, Musil, Camus. Σε αυτούς τους συγγραφείς το υποκείμενο το υποκείμενο δεν είναι πλέον αυτό που πράττει, αλλά παρουσιάζεται υποταγμένο, αβοήθητο, άγεται και φέρεται. Είναι τυφλό.
…………………..

Σχετικά με την συχνότητα των ψυχικών διαταραχών

Ο γάλλος κοινωνιολόγος Alain Ehrenberg στο βιβλίο του ‘’Ο εξουθενωμένος εαυτός – Κατάθλιψη και κοινωνία’’ θεωρεί πως οι δυτικές χώρες καλούνται να αντιμετωπίσουν μια αύξηση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων στον ευρύτερο πληθυσμό. Ως κεντρική αιτία για αυτό θεωρεί την επιβάρυνση που προκύπτει από την ανάληψη της ευθύνης για τον εαυτό τους από τους ανθρώπους. Μια ευθύνη που στις δημοκρατικές κοινωνίες καλείται ο καθένας να αναλάβει. Επιτυχίες, αποτυχίες και αστοχίες καταλογίζονται στον μεμονωμένο άνθρωπο ενώ αντίθετα σε πιο παραδοσιακές αυταρχικές κοινωνίες θα αποδίδονταν στις αυθεντίες τους.

Η κατάθλιψη – με βάση αυτόν τον τρόπο κατανόησης – είναι μια ασθένεια του πολιτισμού μιας κοινωνίας της οποίας οι κανόνες συμπεριφοράς δεν στηρίζονται στην ενοχή και στην πειθαρχία αλλά στην πρωτοβουλία και στην υπευθυνότητα. Κάθε αποτυχία αποδεικνύει ως ένοχο το υποκείμενο. Το να την αποφύγουμε με κάθε μέσο που διαθέτουμε οδηγεί στο να πιέζουμε τον εαυτό μας όπως δεν το είχαμε κάνει ποτέ στο παρελθόν.

Πρωτοφανές. Στην βάση αυτής της κατανόησης, η κατάθλιψη είναι μια πολιτισμική ασθένεια. Υπάρχει μια υπόσχεση ως προς την ισότητα των ευκαιριών και μια προσδοκία αυτοπραγμάτωσης. Πολλοί άνθρωποι αποτυγχάνουν να ανταποκριθούν στις προδιαγραφές που θέτουν οι άρρητες νόρμες της αυτοπραγμάτωσης, της ευθύνης και της πρωτοβουλίας.

Σημαίνει αυτή η διάγνωση για την εποχή μας, πως οι ψυχικές ασθένειες έχουν αυξηθεί; Πως είναι πιο συχνές από ό,τι στο παρελθόν; Τον Σεπτέμβριο του 2011 δημοσιεύτηκαν τα αποτελέσματα μιας επιδημιολογικής έρευνας. Αναζητήθηκαν απαντήσεις για την κατάσταση του πληθυσμού σε 27 χώρες της ευρωπαϊκής ένωσης καθώς και για την Ισλανδία, την Νορβηγία και την Ελβετία. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, το 38,2% του πληθυσμού αυτών των χωρών υποφέρει από κάποια σημαντική ψυχική διαταραχή. Για την Γερμανία ειδικότερα, οι σχεδιασμοί του υπουργείου υγείας προβλέπουν πως το 2020 οι διάφορες μορφές με τις οποίες εμφανίζεται σε κλινικό επίπεδο η κατάθλιψη θα έρθουν στην δεύτερη θέση στους επιδημιολογικούς δείκτες, πίσω από τα καρδιολογικά νοσήματα και τις διαταραχές του κυκλοφορικού συστήματος.

Οι αριθμοί δείχνουν πως οι ψυχικές διαταραχές εμφανίζονται με υψηλή συχνότητα. Ωστόσο αξίζει να υπογραμμίσουμε πως οι έγκυρες στον σχεδιασμό τους έρευνες σχετικά με αυτά τα ζητήματα είναι σχετικά πρόσφατες και πραγματοποιούνται μόλις τα τελευταία είκοσι χρόνια. Υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις πως οι γιατροί στο παρελθόν δεν ήταν σε θέση να διαγνώσουν την ύπαρξη ψυχικών διαταραχών γιατί δεν μπορούσαν να τις ταυτοποιήσουν/αναγνωρίσουν και ταυτόχρονα οι ασθενείς αποσιωπούσαν τις ψυχικές επιβαρύνσεις που βίωναν.

Αυτό που μπορούμε επομένως να πούμε σε μια πρώτη ανάγνωση είναι πως οι ψυχικές ασθένειες αναδύονται μέσα από την προγενέστερη κοινωνική συνθήκη, η οποία τις βύθιζε σε μια λανθάνουσα κατάσταση. Το ερώτημα εάν υπάρχει μια αληθινή αύξηση των ψυχικών νοσημάτων, το πως κυριαρχούν στο κλινικό τοπίο και στην κοινωνική ζωή με τις επιπτώσεις τους – δεν μπορεί να απαντηθεί με βεβαιότητα στην βάση των στοιχείων που διαθέτουμε.

Σχετικά με την συχνότητα των ψυχικών διαταραχών

Ο γάλλος κοινωνιολόγος Alain Ehrenberg στο βιβλίο του ‘’Ο εξουθενωμένος εαυτός – Κατάθλιψη και κοινωνία’’ θεωρεί πως οι δυτικές χώρες καλούνται να αντιμετωπίσουν μια αύξηση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων στον ευρύτερο πληθυσμό. Ως κεντρική αιτία για αυτό θεωρεί την επιβάρυνση που προκύπτει από την ανάληψη της ευθύνης για τον εαυτό τους από τους ανθρώπους. Μια ευθύνη που στις δημοκρατικές κοινωνίες καλείται ο καθένας να αναλάβει. Επιτυχίες, αποτυχίες και αστοχίες καταλογίζονται στον μεμονωμένο άνθρωπο ενώ αντίθετα σε πιο παραδοσιακές αυταρχικές κοινωνίες θα αποδίδονταν στις αυθεντίες τους.

depression-ehrenbergΗ κατάθλιψη – με βάση αυτόν τον τρόπο κατανόησης – είναι μια ασθένεια του πολιτισμού μιας κοινωνίας της οποίας οι κανόνες συμπεριφοράς δεν στηρίζονται στην ενοχή και στην πειθαρχία αλλά στην πρωτοβουλία και στην υπευθυνότητα. Κάθε αποτυχία αποδεικνύει ως ένοχο το υποκείμενο. Το να την αποφύγουμε με κάθε μέσο που διαθέτουμε οδηγεί στο να πιέζουμε τον εαυτό μας όπως δεν το είχαμε κάνει ποτέ στο παρελθόν.

Πρωτοφανές. Στην βάση αυτής της κατανόησης, η κατάθλιψη είναι μια πολιτισμική ασθένεια. Υπάρχει μια υπόσχεση ως προς την ισότητα των ευκαιριών και μια προσδοκία αυτοπραγμάτωσης. Πολλοί άνθρωποι αποτυγχάνουν να ανταποκριθούν στις προδιαγραφές που θέτουν οι άρρητες νόρμες της αυτοπραγμάτωσης, της ευθύνης και της πρωτοβουλίας.

Σημαίνει αυτή η διάγνωση για την εποχή μας, πως οι ψυχικές ασθένειες έχουν αυξηθεί; Πως είναι πιο συχνές από ό,τι στο παρελθόν; Τον Σεπτέμβριο του 2011 δημοσιεύτηκαν τα αποτελέσματα μιας επιδημιολογικής έρευνας. Αναζητήθηκαν απαντήσεις για την κατάσταση του πληθυσμού σε 27 χώρες της ευρωπαϊκής ένωσης καθώς και για την Ισλανδία, την Νορβηγία και την Ελβετία. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, το 38,2% του πληθυσμού αυτών των χωρών υποφέρει από κάποια σημαντική ψυχική διαταραχή. Για την Γερμανία ειδικότερα, οι σχεδιασμοί του υπουργείου υγείας προβλέπουν πως το 2020 οι διάφορες μορφές με τις οποίες εμφανίζεται σε κλινικό επίπεδο η κατάθλιψη θα έρθουν στην δεύτερη θέση στους επιδημιολογικούς δείκτες, πίσω από τα καρδιολογικά νοσήματα και τις διαταραχές του κυκλοφορικού συστήματος.

Οι αριθμοί δείχνουν πως οι ψυχικές διαταραχές εμφανίζονται με υψηλή συχνότητα. Ωστόσο αξίζει να υπογραμμίσουμε πως οι έγκυρες στον σχεδιασμό τους έρευνες σχετικά με αυτά τα ζητήματα είναι σχετικά πρόσφατες και πραγματοποιούνται μόλις τα τελευταία είκοσι χρόνια. Υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις πως οι γιατροί στο παρελθόν δεν ήταν σε θέση να διαγνώσουν την ύπαρξη ψυχικών διαταραχών γιατί δεν μπορούσαν να τις ταυτοποιήσουν/αναγνωρίσουν και ταυτόχρονα οι ασθενείς αποσιωπούσαν τις ψυχικές επιβαρύνσεις που βίωναν.

Αυτό που μπορούμε επομένως να πούμε σε μια πρώτη ανάγνωση είναι πως οι ψυχικές ασθένειες αναδύονται μέσα από την προγενέστερη κοινωνική συνθήκη, η οποία τις βύθιζε σε μια λανθάνουσα κατάσταση. Το ερώτημα εάν υπάρχει μια αληθινή αύξηση των ψυχικών νοσημάτων, το πως κυριαρχούν στο κλινικό τοπίο και στην κοινωνική ζωή με τις επιπτώσεις τους – δεν μπορεί να απαντηθεί με βεβαιότητα στην βάση των στοιχείων που διαθέτουμε.

Σκέψεις πάνω στην κλινική εμπειρία

Όλοι οι ασθενείς που σας παρουσίασα (το κομμάτι της παρουσίασης μερικών ιστορικών από ψυχαναλυτικές ψυχοθεραπείες που προηγείται δεν εμπεριέχεται στην σημερινή δημοσίευση για λόγους οικονομίας Σ.τ.μ) έχουν το κοινό χαρακτηριστικό πως ήταν άνθρωποι ιδιαίτερα ευαίσθητοι εξ αιτίας των επιβαρυντικών συνθηκών εντός των οποίων βίωσαν στην παιδική τους ηλικία τις σχέσεις με τα σημαντικά πρόσωπα της οικογένειας τους. Τα προβλήματα τους πηγάζουν από την έλλειψη, από την περιορισμένη φυσική και ψυχική παρουσία ή ακόμα και από την εξαφάνιση των πρωταρχικών τους αντικειμένων.

Για κάποιους από αυτούς τους ανθρώπους υπήρξε μια εξαιρετική ένδεια στις σημαντικότερες σχέσεις τους ως παιδιά. Οι σχέσεις που είχαν ήταν τόσο περιορισμένης εμβέλειας για τις ανάγκες ενός παιδιού, με αποτέλεσμα αυτό το λίγο που υπήρχε να συμπυκνωθεί για να χωρέσει προσδοκίες, επιθυμίες και ανάγκες. Αποτέλεσμα αυτών των αντίξοων συνθηκών είναι μια μεγάλη εξάρτηση και μια σαφώς έντονη αμφιθυμία (Ambivalenz). Συχνά οι ασθενείς αυτοί δεν έχουν στην πραγματική τους ζωή μακροχρόνιες σχέσεις. Αντίθετα παραμένουν προσκολλημένοι σε ενδοοικογενειακές σχέσεις και πολύ συχνότερα αυτές οι οικογένειες είναι μονογονεϊκές. Αυτή η δομή καθιστά δύσκολη την διαμόρφωση μιας εσωτερικής παράστασης για την ομάδα. Με αναπαράσταση της ομάδας (Gruppenrepraesentanz) εννοούμε μια ψυχική αρχή η οποία συμβολίζει στον εσωτερικό ψυχικό κόσμο του ανθρώπου το ‘’συνανήκειν’’ σε μια ομάδα. Αυτή η σχεσιακή εικόνα εμπεριέχει τις εμπειρίες (και την επεξεργασία τους) με την οικογένεια, τους γείτονες ή τους φίλους. Το να αισθανόμαστε πως ανήκουμε ή ανήκαμε στο παρελθόν σε αυτές τις ομάδες ανθρώπων εκπληρώνοντας ζωτικές για την ύπαρξη μας λειτουργίες.

Η παράσταση που έχουμε για τον εαυτό μας ως μέλος μιας ομάδας (εκτεταμένα ασυνείδητη αναμφίβολα Σ.τ.μ) έχει την ίδια βαρύτητα για την συγκρότηση μας, με τις παραστάσεις που έχουμε για τον εαυτό και τα αντικείμενα του.

Μέχρι πρόσφατα αυτές οι αναπαραστάσεις σχετικά με την ομάδα δεν είχαν εκτιμηθεί δεόντως από την ψυχανάλυση. Μοιάζει να προσφέρουν στον άνθρωπο ένα ασυνείδητο συναίσθημα του συνανήκειν και μια ασυνείδητη αίσθηση σιγουριάς. Την βεβαιότητα πως διαθέτουμε ένα πολλαπλό δίκτυο πραγματικών αλλά και δυνητικών σχέσεων. Αυτό το αίσθημα σιγουριάς προσφέρει ένα δίκτυο, έναν προστατευτικό ανασταλτήρα, ένα ψυχικό απόθεμα αν θέλετε, για την περίπτωση που οι κεντρικές πρωταρχικές εμπειρίες ενός ανθρώπου (με τα πρώτα αντικείμενα του) υπήρξαν επιζήμιες, αφερέγγυες ή εξαιρετικά αμφιθυμικές. Με αποτέλεσμα να προκαλέσουν στο μικρό παιδί τις ανάλογες προβληματικές εικόνες για τα αντικείμενα του. Στην περίπτωση που οι αναπαραστάσεις αυτές φέρουν μέσα τους την προβληματική της ακύρωσης – η απώλεια ενός αντικειμένου οδηγεί συχνά σε αποδόμηση τις ψυχικές αντισταθμίσεις και στην εμφάνιση μιας ψυχικής διαταραχής. Μια ευνοϊκή εσωτερική αναπαράσταση της ομάδας είναι σε θέση να μετριάσει αυτή την αρνητική έκβαση ή να την παρεμποδίσει.

Μπορούμε να βρούμε στην οικογενειακή προϊστορία αυτών των ασθενών στοιχεία, τα οποία θα μπορούσαν να ειδωθούν ως συνέπειες του μετασχηματισμού των τρόπων ζωής στην σύγχρονη εποχή:
Εξατομικευμένοι και ευέλικτοι τρόποι ζωής. Επιταχύνσεις και συμπυκνώσεις στον εργασιακό βίο. Ακολουθούν ως αποτέλεσμα ριζικές αλλαγές στις σχέσεις γονέων-παιδιών. Σχέσεις που ενέχουν διακυβεύματα ως προς τη σταθερότητα και τη δυνατότητα στάθμισης και υπολογισμού – πράγματα που θα ήταν επιθυμητά αλλά η διαθεσιμότητα τους είναι περιορισμένη για του λόγους που αναφέραμε.
Το αποτέλεσμα αυτών των κοινωνικών εξελίξεων είναι να αυξάνονται οι πιο ασταθείς ψυχικές δομές. Αντίθετα σταθερές, προβλέψιμες και φιλικές αναπαραστάσεις του αντικειμένου αποτελούν, όπως και οι θετικές αναπαραστάσεις για την ομάδα, παράγοντες ανθεκτικότητας ενώπιον του κινδύνου των ψυχικών διαταραχών.

Επομένως είναι θεμιτό να ισχυριστούμε πως η σύγχρονη ζωή αυξάνει την προδιάθεση για ψυχικές διαταραχές. Ωστόσο είναι πολύ απλουστευτικό να δεχτούμε αβασάνιστα την διατύπωση πως η συμπύκνωση της εργασίας μας αρρωσταίνει ψυχικά. Οι σύγχρονες μορφές ζωής επιδρούν περισσότερο σε μια συνέχεια δύο γενεών. Οι γονείς προσαρμόζουν τον τρόπο ζωής τους στις απαιτήσεις της νεωτερικότητας – τα παιδιά αναπτύσσουν μέσα τους διαφοροποιημένες, εύκολα διαταράξιμες ψυχικές αρχές. Αυτές είναι τότε που προλειαίνουν το έδαφος για ψυχικές ασθένειες.

Η θέση του γάλλου κοινωνιολόγου Alain Ehrenberg πως η κατάθλιψη αποτελεί πολιτισμική ασθένεια μιας κοινωνίας στην οποία πολλοί άνθρωποι αποτυγχάνουν στους άρρητους κανόνες που προτάσσουν αυτοπραγμάτωση, υπευθυνότητα και πρωτοβουλία – αναδεικνύεται στο φως των διαγενεακών (transgenerational) μεταβιβάσεων που περιγράψαμε ως απλουστευτική και ιστορικά ξεπερασμένη. Προδιαγράφει υπαινικτικά πως υπάρχει ένα διευρυμένο πεδίο αυτονομίας κι ευκαιρίες αυτοπραγμάτωσης, πράγμα που ίσχυε για τις περιόδους του πρώιμου καπιταλισμού – και όχι σε αυτή την έκταση για την σημερινή εποχή.

Η θέση του Max Weber ως προς την ορθολογικοποίηση και την απομαγικοποίηση του κόσμου (Entzauberung der Welt) αλλά και οι απόψεις άλλων συγγραφέων σχετικά με το υποκείμενο της νεωτερικότητας, την κατασκευή του διαμέσου των διαδικασιών εξατομίκευσης και προσταγματικής ευελιξίας καθώς και η χειραγώγηση όλων μας από την μαζική κουλτούρα (Max Horkheimer, Theodor Adorno) – μας προτρέπουν να σκεφτούμε το ζήτημα μιας λεπτής χειραγώγησης.

Πρόκειται για μια απαρατήρητη, δυσδιάκριτη υπονόμευση, ένα ‘’άδειασμα’’ της ανθρώπινης αυτονομίας μέσα από δομικούς καταναγκασμούς, διαφήμιση, αγορά και παραπληροφόρηση – ως ένα από τα μεγάλα προβλήματα των σύγχρονων κοινωνιών.

Πέρα όμως από αυτό βλέπουμε πως υπάρχει μια γενικευμένη καθήλωση σε επιφανειακές αξίες κι εξωτερικά γνωρίσματα. Ένας πολιτισμός, ο οποίος είναι προσανατολισμένος στην κατανάλωση, στις εναλλασσόμενες μόδες και στα σκάνδαλα. Με αποτέλεσμα να περιορίζεται η αντίληψη μας ως προς τα δραματικά και σημαντικά γεγονότα. Όλα αυτά καθιστούν για όλους μας αδύνατη την βαθύτερη κατανόηση των προβλημάτων και τις βιώσιμες λύσεις τους. Έτσι η συναισθηματική συνθήκη που προκύπτει μέσω αυτών των μηχανισμών για τον απλό, συνηθισμένο άνθρωπο δεν είναι άλλη από αυτή της αποξένωσης, της αδυναμίας και της απώλειας νοήματος.

Οι οικονομικές και κοινωνικές διαδικασίες σε έναν περίπλοκα δικτυωμένο κόσμο λειτουργούν με έναν αυτοματισμό – αυτό κατέδειξε η οικονομική κρίση των τελευταίων χρόνων. Και από ό,τι φαίνεται δεν είναι ούτε οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές της (από τον χώρο της οικονομίας και της πολιτικής) κύριοι στο ίδιο τους το σπίτι. Και γι αυτούς προφανώς δεν πρόκειται πια για τον έλεγχο της κατάστασης αλλά για το πώς θα σώσουν το τομάρι τους.

ehrenberg-3

H ορθολογικότητα της εξουσίας στο σύγχρονο κόσμο υφίσταται στο ‘’ότι κανείς δεν την έχει προσχεδιάσει και κανείς δεν τη διατυπώνει Η: άρρητος χαρακτήρας των μεγάλων ανώνυμων στρατηγικών’’, ακριβώς όπως το έθεσε ο πολιτικός φιλόσοφος και ιστορικός Michel Foucault.

faucu

Απόσπασμα από το βιβλίο “Λησμονημένα παιδιά της νεωτερικότητας” του Georg Bruns

Απόδοση από την γερμανική γλώσσα: Σκαρπίδης Κώστας

Πηγή: http://antikleidi.com

Κατηγορίες:
Και κάτι άλλο...
web design by