ιστορία (24 άρθρα)

Ο Μεσαίωνας, ή αλλιώς οι Σκοτεινοί Χρόνοι, καλύπτει ένα μεγάλο χρονικό φάσμα της Ιστορίας, από την Αρχαιότητα έως την Αναγέννηση (476 μ.Χ.- 1492 μ.Χ.).  Στα 1000 περίπου χρόνια Μεσαιωνικής Ιστορίας, κύριο χαρακτηριστικό είναι η στροφή προς τον συντηρητισμό, αλλά και η επιβολή της θεοκρατίας.

Ορίστε, λοιπόν, οι 15 επικρατέστεροι μύθοι για τους Σκοτεινούς Χρόνους:

1. Η Γη είναι επίπεδη. Ήδη από τον Γαλιλαίο είχε ξεκινήσει η αμφισβήτηση της πίστης ότι η Γη δεν είναι επίπεδη και γυρίζει γύρω από τον Ήλιο και τον άξονα της. Το ίδιο πίστευαν και οι άνθρωποι του Μεσαίωνα, ωστόσο αργότερα για να αποδείξουν πόσο οπισθοδρομική ήταν η περίοδος αυτή, επικράτησε η άποψη που κυκλοφορούσε τον 19ο αιώνα: ότι οι Μεσαιωνικοί άνθρωποι ήταν σίγουροι ότι η Γη είναι επίπεδη.

Μεσαίωνας -2

2. Το δικαίωμα της «Πρώτης Νύχτας» ήταν υπαρκτό. Η primaenoctisή αλλιώς παρθενοφθορία εμφανίστηκε αρχικά σαν νομικός όρος στο Βυζάντιο τον 12ο αιώνα και ήταν σχετικό με το δικαίωμα γάμου των γυναικών. Αργότερα, αναπτύχθηκε ο αστικός μύθος ότι κατά τον Μεσαίωνα οι τοπικοί άρχοντες είχαν το δικαίωμα της «πρώτης νύχτας», με τις παρθένες συζύγους ζευγαριών που μόλις είχαν παντρευτεί. Η φήμη αυτή διαδόθηκε αρκετά στην Γαλλία του 19ου αιώνα, ωστόσο μετέπειτα ιστορικοί δηλώνουν ότι αναφορές περί παρθενοφθορίας δεν υπάρχουν.

Μεσαίωνας -3

3. Οι Βίκινγκς φορούσαν κράνη με κέρατα. Ο άγριος λαός από την Σκανδιναβία, με τους Ρούνους για γραφή και με πλούσια μυθολογία με θεούς όπως ο Όντιν, ο Λόκι και ο Θωρ, ποτέ δεν φόρεσαν κερασφόρα κράνη. Οι ικανότατοι πολεμιστές που πίστευαν στην αιώνια ζωή της Βαλχάλα πολεμούσαν με τσεκούρια, σφυριά κι άλλα λιγότερο εκλεπτυσμένα όπλα. Η ασπίδα ήταν απαραίτητη- όχι όμως και το κράνος, καθώς θα τους καθυστερούσε και θα τους περιόριζε την ορατότητά τους. Οι Βίκινγκς έχουν περάσει στην ιστορία σαν άγριος λαός με ανοιχτά χρώματα και χαρακτηριστικά κράνη με κέρατα στο κεφάλι, επειδή έτσι τους φαντάζονταν οι Σκανδιναβοί καλλιτέχνες του 19ου αιώνα.

Μεσαίωνας -4

4. Μηχανές βασανιστηρίων κατασκευάστηκαν τον Μεσαίωνα. Σαφώς και κατά τον Μεσαίωνα επινοήθηκαν νέα εργαλεία και τρόποι βασανισμού, όμως όχι ότι όλες οι τρομαχτικές και απίστευτα σκληρές μηχανές βασανιστηρίων ανακαλύφθηκαν τότε. Κατασκευές που πρόσφεραν αργό και σαδιστικό θάνατο, όπως το «αχλάδι του πνιγμού» (chokepear/pearofanguish), ή «καμπίνα του θανάτου» (ironmaiden), εμφανίζονται αρκετά χρόνια μετά το 1492 μ.Χ.

 

Μεσαίωνας -5

5. Προστριβές πάνω σε αδιάφορα θέματα, όπως το πόσοι άγγελοι βρίσκονται πάνω από ένα φωτοστέφανο. Μετέπειτα διανοούμενοι, στην προσπάθεια τους να αποδείξουν πόσο ντροπιαστική ήταν η υπερβολική επιμονή των ανθρώπων του Μεσαίωνα στην θρησκεία, αναφέρουν ότι πολλές φορές διαφωνούσαν για τελείως ασήμαντα θέματα. Μία από τις διαφωνίες τους φαίνεται να ήταν στον ακριβή αριθμό των αγγέλων που βρίσκονται και χορεύουν πάνω από τα κεφάλια θεολογικών φιγούρων. Πάλι, βέβαια, ιστορικοί τονίζουν ότι τέτοιες αναφορές είναι ανύπαρκτες.

Μεσαίωνας -6

6. Ζώνες που εμποδίζουν τις γυναίκες από σεξουαλική συνεύρεση. Ο Μεσαίωνας καλύπτει και την περίοδο των Σταυροφοριών και άλλων μεγάλων, βέβαια, επιδρομών. Έτσι λοιπόν, ένας αστικός μύθος αναφέρει ότι οι άρχοντες, όταν έφευγαν από την πατρίδα τους για επιδρομές, ανάγκαζαν τις γυναίκες του φορούν μία μεταλλική ζώνη, με καρφάκια στην ευαίσθητη περιοχή τους, ώστε να μην μπορούν να ικανοποιηθούν σεξουαλικά, μέχρι την επιστροφή τους. Οι ζώνες αυτές υπήρχαν, ποτέ δεν χρησιμοποιήθηκαν, παρά μόνο αργότερα τον 19ο αιώνα που η στροφή προς τα περίεργα σαδιστικά και μη αντικείμενα του Μεσαίωνα ήταν αρκετά έντονη.

Μεσαίωνας -7

7. Το νερό δεν ήταν πόσιμο κι έτσι στον Μεσαίωνα έπιναν κρασί και μπύρα. Άλλος ένας μύθος. Η αλήθεια είναι ότι το νερό ήταν μολυσμένο κι έτσι αρκετοί απέφευγαν να το πιουν. Αρκετές βέβαια ήταν και οι πηγές καθαρού νερού, αλλά μόνο οι προύχοντες είχαν πρόσβαση και ορισμένοι αγρότες στην εξοχή. Επίσης, πολλοί συνήθιζαν να αραιώνουν το κρασί με νερό.

Μεσαίωνας -8

8. Η προσωπική υγιεινή των ανθρώπων στο Μεσαίωνα ήταν άθλια και οι ίδιοι ήταν συνέχεια βρόμικοι. Προφανώς και κατά τον Μεσαίωνα οι άνθρωποι έκαναν μπάνιο και προσπαθούσαν να είναι καθαροί. Χτένες και άλλα είδη προσωπικής υγιεινής ήταν εξίσου γνωστά. Πάντως το σίγουρο είναι ότι δεν έμεναν άλουστοι για να διατηρήσουν την περίτεχνη κόμμωσή τους, όπως αρκετές κυρίες συνήθιζαν τον 19ο αιώνα.

Μεσαίωνας -9

9.Το κάστρο Νόισβανσταϊν χτίστηκε τον Μεσαίωνα. Την εποχή του Μεσαίωνα αναπτύχθηκε ιδιαίτερα η γοτθική τέχνη. Το κάστρο Νόισβονσταϊν, ενώ έχει μείνει στην ιστορία ως ένα από τα καλύτερα μεσαιωνικά κάστρα, στην πραγματικότητα ακολουθεί τα βασικά χαρακτηριστικά του ρομαντισμού και απέχει πολύ από την ιδέα ενός μεσαιωνικού κάστρου-φρουρίου. Επίσης, η κατασκευή του ξεκίνησε το 1865 από το Λουδοβίκο Β΄ της Βαυαρίας ως χώρος ανάπαυσης και φόρος τιμής στον Ριχάρδο Βάγκνερ.

Μεσαίωνας -10

10. Οι τομάτες ήταν δηλητηριώδεις. Το ζουμερό αυτό κόκκινο σποροφυτό, ιδιαίτερα γνωστό στους ιθαγενείς της Λατινικής Αμερικής, προέρχεται από το Περού και δεν ήταν ακόμη γνωστό στη Μεσαιωνική Ευρώπη. Μόλις τον 16ο αιώνα έγινε ευρέως γνωστό στο μεγαλύτερο τμήμα της Ευρώπης, όταν και έγινε η εισαγωγή του προϊόντος από την Νότια Αμερική.

Μεσαίωνας -11

11. Ο προσδόκιμο ζωής ήταν κάτω από 30 έτη. Είναι γνωστό ότι κατά τον Μεσαίωνα το προσδόκιμο ζωής ήταν τρεις δεκαετίες. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι μετά τα τριάντα οι άνθρωποι πέθαιναν ή ότι ήταν ήδη μεσήλικες. Πολλοί ξεπέρασαν τα 30 χρόνια και έζησαν έως τα 70. Επιπλέον, η τρίτη ηλικία θεωρούταν τα 50 έτη.

Μεσαίωνας -12

12. Στον Μεσαίωνα δεν χρησιμοποιούσαν μαχαιροπίρουνα. Συνήθως οι άνθρωποι στον Μεσαίωνα γευμάτισαν με τα χέρια. Βέβαια, δεν έτρωγαν πάντα και μόνο με τα χέρια. Ενίοτε χρησιμοποιούσαν μαχαίρια και κουτάλια, σκεύη αρκετά διαδεδομένα κατά τη μεσαιωνική περίοδο. Το πιρούνι, από την άλλη, ήταν ήδη γνωστό από το 6ο αιώνα στο Βυζάντιο, ενώ ο ιταλικός Μεσαίωνας το έμαθε τον 11ο αιώνα.

13. Στους Σκοτεινούς Χρόνους οι άνθρωποι ποτέ δεν ταξίδευαν. Αρκετές αναφορές αποδεικνύουν ότι οι άνθρωποι κατά τον Μεσαίωνα ταξίδευαν. Ήταν αρκετά συνηθισμένο να μετακινούνται στην ενδοχώρα, ακόμη κι έξω από τα σύνορα. Ακόμη, πολύ συχνά τοπικοί άρχοντες επισκέπτονταν εκκλησίες και μοναστήρια που βρίσκονταν σε άλλες επαρχίες. Έτσι λοιπόν, η ιδέα ότι ένας άνθρωπος του Μεσαίωνα γεννιόταν, μεγάλωνε και πέθαινε στο χωριό του είναι μια γενίκευση στα όρια του μύθου.

Μεσαίωνας -13

14. Οι γυναίκες δεν είχαν δικαιώματα. Η άποψη ότι οι γυναίκες ήταν υποχείρια των αντρών τους και αντικείμενα διακοσμητικής θηλυκότητας δεν ισχύει. Οι γυναίκες λοιπόν ήταν σε θέση να κληρονομήσουν, να αγοράσουν και να πουλήσουν μια ιδιοκτησία καθώς επίσης είχαν το δικαίωμα να ανοίξουν μία δική τους επιχείρηση.

Μεσαίωνας -14

15. Όλοι οι άνθρωποι του Μεσαίωνα ήταν υπερβολικά θρησκόληπτοι. Αυτός ο μύθος δεν απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Όντως ισχύει ότι οι άνθρωποι ήταν παραπάνω του φυσιολογικού θεοσεβούμενου και αφοσιωμένοι στην θρησκεία. Άλλωστε όλος ο Μεσαίωνας διακατέχεται από μια θεοκρατική επιβολή. Πάντα, όμως, υπάρχει η εξαίρεση στον κανόνα. Κληρικοί αναφέρουν ότι πολλοί άνθρωποι είχαν μια διαφορετική άποψη για τον καθολικισμό, αρκετοί δεν ήταν τόσο αφοσιωμένοι, ενώ και πολλοί άρχοντες είχαν διατηρήσει τις δικές τους θρησκευτικές πεποιθήσεις. Άλλωστε, πριν από τον Χριστιανισμό, ο Παγανισμός καθώς κι άλλες ειδωλολατρικές θρησκείες είχαν θέσει πολύ βαθιά τα θεμέλιά τους.

________

Πηγή:  medievalists.net , mixanitouxronou.gr

Το χρώμα που έχουν οι φωτεινοί σηματοδότες, το οφείλουν στη βιομηχανία των βρετανικών σιδηροδρόμων, το 1830.

Εκείνα τα χρόνια, οι σιδηροδρομικές εταιρίες δημιούργησαν το δικό τους σύστημα φωτισμού, για να ειδοποιούν τους μηχανικούς πότε να σταματήσουν, ή να προχωρήσουν, καθώς διαφορετικά χρώματα συμβόλιζαν διαφορετικές εντολές.

Έτσι, το κόκκινο επιλέχτηκε για να σταματάνε, με το σκεπτικό ότι για αιώνες το χρησιμοποιούσαν οι άνθρωποι για να σημάνουν κίνδυνο.

Όσο περίεργο και αν μας φαίνεται σήμερα, αρχικά είχαν επιλέξει το λευκό χρώμα για τη συνέχιση της πορείας και το πράσινο για την προειδοποίηση (όπως είναι σήμερα το κίτρινο).

Ωστόσο, το λευκό χρώμα προκάλεσε πολλά προβλήματα.

Tο 1914, έπεσε ένας κόκκινος φακός από το στύλο. Πίσω του υπήρχε ο λευκός φακός που ξεγέλασε το διερχόμενο τρένο το οποίο συνέχισε την πορεία του ανενόχλητο και συγκρούστηκε με ένα άλλο διερχόμενο.

Ανάλογα συμβάντα είχαν ως αποτέλεσμα, να αλλάξουν οι συμβολισμοί των χρωμάτων.

Πλέον το πράσινο φως σηματοδοτούσε την «κίνηση», το κίτρινο την «προσοχή» και το κόκκινο τη στάση.

Τρεις δεκαετίες μετά, το σύστημα φωτεινής σηματοδότησης πέρασε στο οδικό δίκτυο.

Το 1865, το Λονδίνο αντιμετώπιζε ήδη κυκλοφοριακό πρόβλημα, με τις άμαξες και τα άλογα που κατέκλυζαν τους δρόμους!

Ο Τζον Πικ Νάιτ, μηχανικός στο βρετανικό σιδηροδρομικό δίκτυο, πρότεινε το σύστημα σηματοδότησης των τρένων.

Κατά τη διάρκεια της ημέρας, χρέη φαναριού εκτελούσε αστυνομικός, σηκώνοντας απλά τα χέρια του, όπως γίνεται και σήμερα, για να περάσουν οι πεζοί, ή να προχωρήσουν οι αμαξάδες.

Το βράδυ όμως, οι τροχονόμοι είχαν ανά χείρας πράσινους και κόκκινους φανοστάτες υγραερίου, για να ειδοποιούν τους πεζούς.

Σύντομα όμως, απέρριψαν το σύστημα φωτεινής σηματοδότησης, όταν ένας αστυνομικός που κρατούσε τα φανάρια ανεβοκατεβάζοντας το χέρι του, κάηκε ολόκληρος από διαρροή γκαζιού, που τροφοδοτούσε τις λάμπες.

Την ίδια εποχή, στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, οι Αμερικάνοι προτίμησαν και αυτοί έναν αστυνομικό να κρατάει χρωματιστές λάμπες, ή σηματογράφους, ή απλά να ανεβοκατεβάζει τα χέρια, για να ρυθμίσει την κυκλοφορία. Ο λόγος απλός: οι πολίτες θα υπάκουαν περισσότερο στις εντολές ενός αστυνομικού, παρά σε ένα απρόσωπο αυτόματο σύστημα.

Χρειάστηκε περίπου ένας αιώνας, η ραγδαία αύξηση των οχημάτων και πολλοί πειραματισμοί, για να καταλήξουμε στο σημερινό σύστημα.

_________________

Πηγή: mixanitouxronou.gr

«Οι Θεοί φεύγουν»! Αυτό ήταν το επιφώνημα του Γάλλου περιηγητή και εκδότη Joseph François Michaud (1809-1864) όταν έβλεπε τo 1830 στον Πειραιά τα πλοία, τα οποία αποκαλούσε πειρατικά καράβια, να μπαρκάρουν γεμάτα αρχαίους θησαυρούς, κάτω από τα βλέμματα και τις οδηγίες των «παραγγελιοδόχων της επιστήμης», όπως ονομάτιζε τους εμπόρους.

Οι λεηλασίες που υπέστησαν οι αρχαίοι θησαυροί των Αθηνών έχουν συζητηθεί και αποτελέσει αντικείμενο επιστημονικών εργασιών, δημοσιεύσεων αλλά και προβληματισμών σε διεθνές επίπεδο. Μπορεί να είναι ευρέως γνωστή η περίπτωση του άρπαγα Έλγιν, αλλά δεν ήταν παρά μόνον ένας από τους χιλιάδες βέβηλους που άπλωσαν τα χέρια τους για να αρπάξουν θησαυρούς από τα σπλάχνα της αττικής γης.

Joseph François Michaud.

Η περιγραφή του Michaud για την Αθήνα, όταν την επισκέφθηκε, είναι συγκλονιστική. Έγραφε πως δεν υπήρχε ούτε δρόμος ούτε πλατεία ούτε μοναστήρι ούτε εκκλησία. Περπατώντας κάποιος ανάμεσα στα ερείπια έπρεπε να βάζει σημάδια, όπως στην έρημο, για να ξαναβρεί τον δρόμο. Το πουλί των Αθηνών, η κουκουβάγια, η οποία συχνά ξεπετιόταν μέσα από τα ερείπια ενός τζαμιού ή μιας εκκλησίας, είχε μετατραπεί σε σύμβολο της άφωνης και ερημικής εγκατάλειψης. Συμπλήρωνε όμως ότι η ερήμωση της «πόλης μητέρας των Τεχνών» δεν ήταν έργο μόνον του πολέμου και της πυρκαγιάς.

Οι δύο αυτές μάστιγες βρήκαν πολυάριθμους συνεργάτες, οι οποίοι δεν έπρεπε να αναζητηθούν μεταξύ των βαρβάρων. Πολλοί ήταν εκείνοι που έμαθαν ότι οι «πέτρες» είχαν αξία και ότι μπορούσαν να τις πουλήσουν. Από τότε άρχισε η εξαγωγή αναρίθμητων γλυπτών και μαρμάρων. Μόλις κυριευόταν μια πόλη, η λεηλασία και οι αρπαγές διαρκούσαν από λίγες ώρες μέχρι μερικές ημέρες.

Αλλά η διαρπαγή και ο όλεθρος στην Αθήνα συνεχίστηκαν επί χρόνια. Στόλοι στάλθηκαν στην Ανατολή για να σταματήσουν την πειρατεία και οι πειρατές τιμωρήθηκαν. Αλλά οι πειρατές των αρχαιοτήτων εξακολούθησαν ήσυχοι την αρπαγή τους χωρίς να ακουστεί καμιά διαμαρτυρία από το βήμα των ευρωπαϊκών Κοινοβουλίων, τις ακαδημίες ή τα φιλελληνικά κομιτάτα.

Η Σμύρνη και όλες οι παραθαλάσσιες πόλεις της Ανατολής γέμισαν από «συντρίμμια των Αθηνών». Πουλιoύνταν στην αγορά, όπως τα τόπια υφάσματος ή η ξερή σταφίδα. Όλοι γύρευαν να αποκτήσουν τα λείψανα της πόλης του Θησέα. Υπήρχαν δίκες και καταγγελίες στους Καδήδες για Ερμές, τμήματα γλυπτών από το Γυμνάσιο ή επιγραφές που έφεραν το όνομα ενός Θεού ή ενός σοφού της Ελλάδας.

Ο περιηγητής αυτός υπήρξε μάρτυρας των αρπαγών στα διάφορα λιμάνια της Ανατολής. Φαίνεται, δε, ότι η Σμύρνη ήταν το μεγαλύτερο κέντρο του ληστρικού αυτού εμπορίου. Η αιτία μάλλον θα πρέπει να αναζητηθεί στην παρουσία εκεί του περίφημου Φωβέλ, για τον οποίο πρέπει να ανοίξει ιδιαίτερος φάκελος έρευνας ώστε να αποκαλυφθεί ο ρόλος του ως αρχαιοκάπηλου. Η παρουσία του στην Αθήνα, τα προηγούμενα χρόνια, τα τελευταία της Τουρκοκρατίας, είναι γνωστή. Κατά την Επανάσταση, μετακινήθηκε στη Σμύρνη, απ’ όπου εξακολούθησε το ανθελληνικό έργο του. Εξάλλου έγραφε στον «Ανατολικό Παρατηρητή», ένα μισελληνικό γαλλικό φύλλο, το οποίο με τις ψευδολογίες του έκανε μεγάλο κακό στον αγώνα των Ελλήνων.

To εξώφυλλο του πρώτου τόμου από το έργο του Michaud.

***

Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς.

Πηγή: mikros-romios.gr

Κάποτε σε ένα όμορφο, παραθαλάσσιο χωριό ζούσε ένας άντρας με την οικογένειά του. Με τη γυναίκα του και τα δυο τους παιδιά, ένα αγόρι κι ένα κορίτσι, δεν θα ήταν και τα δύο πάνω από δέκα χρόνων. Στην αυλή του σπιτιού νιαούριζε διαρκώς ο κανελί τους γάτος. Ήταν ένας γάτος μεγάλος και τριχωτός, έμοιαζε με μικρό λιοντάρι.

Ο άντρας αυτός δούλευε σκληρά στο χωράφι του όλη τη μέρα και το απόγευμα κολυμπούσε. Αλλά για να καταλάβετε αυτήν την ιστορία, θα πρέπει να σας μιλήσω λίγο περισσότερο για αυτόν τον άντρα και τις συνήθειές του.

Φορούσε το ρολόι του συνεχώς, ακόμη και στον ύπνο του. Ήθελε πάντοτε να ξέρει τι ώρα είναι γιατί κάθε μέρα ήταν ίδια για αυτόν και κάθε μέρα συγκεκριμένα πράγματα έκανε. Ξυπνούσε την ίδια ώρα κάθε πρωί και έτρωγε την ίδια ώρα το ίδιο πρωινό. Πήγαινε πάντοτε από την ίδια διαδρομή στο χωράφι του αν και υπήρχαν τόσο όμορφες διαδρομές που δεν τις είχε δει ποτέ του. Ήταν η διαδρομή που έκανε και ο πατέρας του. Αυτήν του έμαθε, όταν ήταν μικρός και ποτέ δεν αναρωτήθηκε αν κάποια άλλη ήταν καλύτερη, ούτε λαχτάρησε να ανακαλύψει κάποια μόνος του.

Στο χωράφι δούλευε πάντοτε με τον ίδιο τρόπο, έκανε διάλειμμα κάθε μέρα την ίδια ώρα και έτρωγε κάθε μέρα και το ίδιο φαγητό, που το είχε τυλιγμένο η γυναίκα του με τον ίδιο τρόπο γιατί αλλιώς τη μάλωνε. Το φαγητό ήταν πάντοτε τυλιγμένο με το ίδιο καρό, άσπρο κόκκινο πανί. Όταν ο δείκτης του ρολογιού του έδειχνε μια συγκεκριμένη ώρα, έπαιρνε τον δρόμο της επιστροφής. Γύριζε στο σπίτι του, ξεκουραζόταν για λίγο, άλλαζε ρούχα και κατηφόριζε για την παραλία φορώντας ακόμη το ρολόι του.

Τα παιδιά του όσο έλειπε έπαιζαν χαρούμενα, όταν όμως άκουγαν τα βαριά του βήματα, σταματούσαν γιατί ήξεραν ότι ήταν κουρασμένος και ήθελε την ησυχία του στο σπίτι. Όταν έφευγε πάλι, τα γέλια και το παιχνίδι ξανάρχιζαν. Ο γάτος πολλές φορές τον ακολουθούσε νιαουρίζοντας μέχρι την παραλία, κι όταν εκείνος έμπαινε στη θάλασσα, επέστρεφε στο σπίτι και τριβόταν στα πόδια των παιδιών ή της γυναίκας του.

Ήταν λοιπόν μια μέρα σαν όλες τις άλλες.

Η ζωή αυτού του ανθρώπου θα μπορούσε να είναι αυτή η ίδια μέρα, κομματιασμένη από τους δείκτες του ρολογιού, βαριά σαν τα βήματά του, χωρίς καμία έκπληξη, ή απρόσμενη χαρά, βυθισμένη στην ψεύτικη ασφάλεια του προβλέψιμου. Ήταν αρχές φθινοπώρου, απόγευμα, ο ήλιος είχε αρχίσει να κατεβαίνει και ο άντρας μόλις είχε βγάλει τα ρούχα του και είχε μπει στη θάλασσα. Ξέχασα πριν να αναφέρω ότι κάθε μέρα διένυε κολυμπώντας την ίδια απόσταση, από τη μια άκρη της παραλίας ως την άλλη και το κολύμπι του διαρκούσε μία ώρα ακριβώς. Όταν οι δείκτες των ρολογιών έδειχναν ότι η ώρα αυτή είχε περάσει, έβγαινε από τη θάλασσα ικανοποιημένος, ανανεωμένος, αναζωγονημένος, έχοντας εκπληρώσει με ακρίβεια την προγραμματισμένη του απόλαυση. Γύριζε στο σπίτι, έτρωγε το βραδινό του και έπεφτε για ύπνο ήρεμος, χωρίς έγνοιες, χωρίς προσμονή.

Εκείνη τη φθινοπωρινή μέρα λοιπόν, μπήκε στη θάλασσα, ήταν ζεστή και γαλήνια και η ησυχία γύρω της υπέροχη. Τα τζιτζίκια τραγουδούσαν ακόμη το καλοκαίρι. Ο άντρας κοίταξε το ρολόι του και άρχισε να κολυμπάει απολαμβάνοντας τις κινήσεις του δυνατού του σώματος, που με το κολύμπι δυνάμωναν κι άλλο.

Και τότε το ρολόι του σταμάτησε.

Ο άντρας στην αρχή δεν το κατάλαβε και συνέχισε να κολυμπάει. Η ώρα πέρασε όμως και ο ήλιος άρχισε να δύει, ο ουρανός βάφτηκε κόκκινος τα τζιτζίκια σταμάτησαν το τραγούδι τους, η μέρα έφευγε και η νύχτα ετοιμαζόταν να έρθει. Ο άντρας κοιτούσε το ρολόι του, οι δείκτες δεν είχαν φτάσει στην ώρα που έπρεπε, οπότε δεν μπορούσε να βγει. Συνέχισε να κολυμπάει. Τη νύχτα ήρθε η γυναίκα του να τον αναζητήσει. Δεν άκουσε τις φωνές της. Εκείνος έπρεπε να κολυμπήσει μέχρι οι δείκτες του ρολογιού να δείξουν ότι πέρασε μια ώρα. Η γυναίκα του κατάλαβε τι του συνέβη, έφυγε απελπισμένη και όλο το βράδυ έκλαιγε γιατί δεν ήξερε τι θα γινόταν τώρα. Είχε μάθει κι εκείνη να ζει προγραμματισμένη στο ρολόι του άντρα της κι αυτό το ξαφνικό αναπάντεχο την έκανε να παραλύσει. Το πρωί ξαναπήγε στην παραλία μαζί με τα παιδιά τους. Φώναζαν κι εκείνα τον πατέρα τους, όμως καμιά φωνή δεν έφτανε στα αυτιά του. Ήταν αφοσιωμένος στην προσπάθειά του, συγκεντρωμένος στο κολύμπι του, προσηλωμένος σε αυτό που έπρεπε να γίνει. Κάποιοι συγχωριανοί τους ήρθαν κι εκείνοι να βοηθήσουν, όμως, μάταια. Ο άντρας συνέχισε να κολυμπά.

Κι έτσι ανέτειλε ο ήλιος κάθε πρωί κι ο άντρας κολυμπούσε κάτω από τον κόκκινο ουρανό. Και η δύση τον έβρισκε ακόμη εκεί, ακούραστο και δυνατό να συνεχίζει, κι ύστερα ερχόταν η νύχτα, τα αστέρια στόλιζαν το μαύρο του ουρανού και το φεγγάρι άλλαζε σχήματα κι από λεπτό ημικύκλιο γινόταν λαμπερό και γεμάτο. Έκαναν το πέρασμά τους και οι εποχές πάνω από τη θάλασσα, το φθινόπωρο έριξε τα φύλλα του και τα πρωτοβρόχια και ήρθε το κρύο του χειμώνα. Ο άντρας δεν ένιωσε ούτε μια στιγμή να κρυώνει, δεν τον ενόχλησε ούτε το χιόνι που άρχισε να πέφτει κάποια στιγμή. Ούτε όμως το κελάηδισμα της άνοιξης έφτασε στα αυτιά του, ούτε ο καυτός ήλιος του καλοκαιριού τον ενόχλησε. Ο άντρας δεν σταμάτησε να κολυμπά.

Η γυναίκα του και τα παιδιά του στην αρχή πήγαιναν κάθε μέρα στη θάλασσα. Ύστερα το πήραν απόφαση και αποφάσισαν να αλλάξουν τη ζωή τους. Η γυναίκα πήγαινε στο χωράφι και τα παιδιά μετά το σχολείο βοηθούσαν στις δουλειές του σπιτιού. Ήταν όλοι πιο κουρασμένοι αλλά στο σπίτι ξαφνικά ο αέρας έγινε πιο ελαφρύς. Το φαγητό δεν ήταν πια ανάγκη να μαγειρεύεται με τον ίδιο τρόπο, δοκίμασαν άλλες γεύσεις, η γυναίκα πήγαινε στο χωράφι από άλλες διαδρομές και είδε όμορφα λουλούδια και τα παιδιά στο σπίτι γελούσαν ελεύθερα όλη μέρα. Κι ο άντρας δεν σταμάτησε να κολυμπά.

Και πέρασε έτσι ένας χρόνος.

Κι ένα φθινοπωρινό απόγευμα…

Το ημερολόγιο είχε την ίδια ημερομηνία με τη μέρα, που το ρολόι σταμάτησε.

Και η ώρα ήταν η ίδια με τη σταματημένη ώρα.

Και ο άντρας πέθανε κολυμπώντας και η θάλασσα τράβηξε το κορμί του.

Κανείς δεν το έμαθε, μόνο ο κανελί γάτος, αυτός που έμοιαζε με μικρό λιοντάρι, εκείνο το απόγευμα κατηφόρισε ως τη θάλασσα, στάθηκε κάτω από ένα αλμυρίκι και άρχισε να νιαουρίζει.

***

Τζωρτζακάκη Κατερίνα – Συγγραφέας και ψυχολόγος –  katerina-tzortzakaki

Πηγή: antikleidi.com

«Η ζωή είναι μια μέλισσα, λένε. Λένε… δηλαδή κεντρί και μέλι. Κι εσύ… Αν είσαι καλός μελισσάς πετάς το κεντρί και τρως το μέλι. Αν είσαι κακός, τρως το κεντρί και πετάς το μέλι…».

Βλακειών το ανάγνωσμα. «Μελισσάς» σου λέει. Όχι φίλε. Κανείς δεν είναι μελισσάς. Όλοι είμαστε άνθρωποι. Άνθρωποι που ήρθαμε για να φάμε όχι μόνο το μέλι αλλά και το κεντρί. Όμως… σαν είσαι μικρός, και άχνουδος, τότε τρως μόνο το κεντρί, και το μέλι στο τρώνε άλλοι.

Πολύ γνωστά πράματα. Τάπαθε κι ένας φίλος μας –αυτός που είναι για να γεμίσει τις σελίδες αυτού του βιβλίου- Θα τον ξέρετε… Ο Μέλιος Καδράς. Που γέμισε τις σελίδες ενός άλλου βιβλίου. «Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα». Μα τώρα δεν είναι πια «παιδί» ούτε «άστρα» μετράει. Τώρα μετράει αγκάθια.

Μα… αν είναι έτσι όπως το λες -τότε αυτός ο Μέλιος- με τόσα πολλά αγκάθια θα μοιάζει με σκαντζόχοιρο!

Μα δε μοιάζει. Γιατί τ’ αγκάθια τάχει όλα από μέσα και δεν φαίνονται.

Καλά μα… δεν τον πονάνε; θα ρωτήσεις.

Τον πονάνε, αλλά όχι και τόσο πολύ. Γιατί ο Μέλιος ανακάλυψε ένα γιατρικό που μόνο στα γηρατειά τους τ’ ανακαλύπτουν οι άνθρωποι:

Το μυστικό να κάνεις τ’ αγκάθια σου φίλους…

___________

~ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΛΟΥΝΤΕΜΗΣ, Αγέλαστη Άνοιξη.

Πηγή: antikleidi.com

«Αχ όλα έπρεπε να ‘ρθούνε καθώς ήρθαν… για πάντα να χαθούνε τόσοι φίλοι, να φύγουν, να χαθούνε» (Καρυωτάκης)

«Αναγκαιότατον εις τον βίον», αφορίζει ο Αριστοτέλης για την φιλία, ανοίγοντας την εμβριθή του για την φιλία πραγμάτευση, στα κεντρικά βιβλία των Ηθικών Νικομαχείων: το Θ, το Ι και το Κ. ‘Οικείον άπας άνθρωπος ανθρώπω και φίλον’, συνεχίζει, ενώ αποδίδει στην φιλία τον κύριο δεσμό που συνέχει τις πόλεις, περισσότερο κι από την ίδια την δικαιοσύνη: «έοικεν και τας πόλεις συνέχειν η φιλία και οι νομοθέται περί αυτήν σπουδάζειν ή την δικαιοσύνην».

Βρίσκει, μάλιστα, ότι η φιλία αναδεικνύει την κύρια ηθική ποιότητα της δικαιοσύνης, εξασφαλίζοντας την καίρια της εκπλήρωση ως αρετή. Κι είναι, βέβαια, η δικαιοσύνη η πληρέστερη αρετή, ως η μόνη «προς άλλον αρετή», εκφράζοντας το ίδιον της κοινωνικής φύσης κι ουσίας του ανθρώπου, που αναζητείται στην φιλία ως δια του άλλου, της σύζευξης προς τον έτερον ως «έτερον εαυτόν», ηθική εκπλήρωση. Η ευδαιμονία ως ολοκληρωμένη αξίωση κι άνθιση του ανθρώπου, και μάλιστα ως πολιτικού ανθρώπου, στα πλαίσια της πλήρους «ενέργειάς» του στις σχέσεις του μέσα στην πόλη.

Οι 4 φίλοι – George Romney 1796

Φιλαυτία και φιλαλληλία: αίροντας την αντίφαση μέσα στην βαθύτερη έννοια της φιλίας

Καίριες, ευριστικά καθοδηγητικές απορίες στην αριστοτελική συζήτηση είναι, από την μια, η αναγόρευση του φίλου ως «ετέρου εαυτού», αλλά και παράλληλα, προς την συζήτηση της φιλίας, και σε συνάφεια προς αυτήν ως ‘αρετή’, η έμφαση που δίδεται στην ‘φιλαυτία’. Αλλά, πώς, ετοίμως απορεί κανείς, συμβιβάζονται ο «αλτρουϊσμός» της ανάδειξης του φίλου ως «ετέρου εαυτού» με την «φιλαυτία», την πρώτιστη αρετή της αγάπης εαυτού, που ο Φιλόσοφος εξαίρει ως άδυτον της ανθρώπινης αξιοπρέπειας;

Πρωτίστως πρέπει να αναδειχθεί ότι, επειδή κυριαρχεί στις απόψεις του Αριστοτέλη για τις ανθρώπινες σχέσεις και την φιλία το ποιοτικό ηθικό κριτήριο, τις προσεγγίζει αξιολογικά με αναφορά στα ενδιαφέρονται και τα είδη προθέσεων πίσω από την αναζήτηση της φιλίας. Κριτήριο διαφοροποιήσεων, παρατηρεί, είναι το «φιλητόν», αυτό που αγαπάται στην φιλία: η διάκριση ανάμεσα στα είδη της φιλίας, με αξιολογικές συνεπαγωγές για την ποιότητα και διάρκεια της φιλίας, είναι αν αυτό που αφορά το «φιλείσθαι», το «φιλητόν», είναι το «ηδύ, το χρήσιμον ή το αγαθόν».

Η χρησιμότης αφορά τις επιχειρηματικές συνεργασίες ή εταιρικότητες, το ηδύ τις πιο ελευθεριάζουσες, ξένοιαστες παρέες ενώ το αγαθόν δηλοί κι υπαγορεύει την κοινή επιζήτηση ιδεατών ενδιαφερόντων. Η ποιότης, το βάθος και η μακροβιότης της φιλίας συμπαρακολουθεί την αξιολογική αυτή διαβάθμιση του «φιλητού», κατά το «ηδύ, το χρήσιμον ή το αγαθόν».

Είναι, εδώ, χρήσιμο να αναδείξουμε την βαθύτερη αριστοτελική έννοια της φιλίας μέσα από ένα βιβλίο εκλαϊκευτικής φιλοσοφίας που, ακριβώς, αντιδιαστέλλει την αριστοτελική φιλία προς ό,τι κρίνει ως ρηχότερες αντιλήψεις της που μας κατέλιπε, ακρωτηριάζοντάς μας ηθικά και καταδικάζοντάς μας στην μοναξιά των δυσαναπλήρωτων κενών μας, η νεωτερικότητα.

Ό,τι γνωρίζω το έμαθα μέσα από την τηλεόραση, «All I Know, I Learned from TV», τιτλοφορεί το βιβλίο του της εκλαϊκευτικής φιλοσοφίας ο Λυκάων φιλόσοφος Mark Rowlands (συγγραφέας και του «Ο Φιλόσοφος και ο Λύκος», για την φιλία του με ένα λύκο που τον συνώδευε στις πανεπιστημιακές διαλέξεις του!) Στο βιβλίο του για αυτά που τον «διδάσκουν» για τις ανθρώπινες σχέσεις και την σύγχρονη νεωτερική φιλία, sitcoms όπως το ‘Friends’ και το ‘Sex and the City’, παρατηρεί ότι σε αυτά κυριαρχεί και προβάλλεται ή και υποβάλλεται μια εικόνα του εαυτού ως ολοκληρωμένου, φτασμένου και φινιρισμένου που, στις σχέσεις του με τους άλλους, απλά διαφημίζει την επιτευγμένη κι επιτυχή πληρότητά του.

Μη διαπερατός στους άλλους, σαν τις Καρτεσιανές και Χιουμιανές συγκρουόμενες μπάλες του μπιλιάρδου, απρόσιτος και στις συναντήσεις του με τους «φίλους» και «εραστές», βλέπει σε αυτές απλά την ανάλωση των άλλων, επιφανειακή, παροδική και …. πολύ-ακόρεστη, όπως τα ανθυγιεινά λιπαρά της σύγχρονης κατανάλωσης, που παχαίνουν και αρρωσταίνουν, ανανεώνοντας ολόενα μια πείνα και μια δίψα που συνοδεύει την αχορτασιά της επιφανειακής, μη ουσιαστικής συνάντησης. Είμαστε, όπως συνάγει ο φιλόσοφος από τα sitcoms ‘Friends’ και το ‘Sex and the City’, «πλοία που προσπερνιούνται μέσα στο σκοτάδι».

Αυτοπροσωπογραφία σε έναν κύκλο φίλων από τη Μάντοβα -Peter Paul Rubens

Ο Εαυτός και ο Άλλος: μεθοδολογία της αριστοτελικής ηθικής επιχειρηματολογίας

Είναι χρήσιμο, σε δύο προτάσεις να εξηγηθεί η επιστημολογική ή μεθοδολογική στρατηγική για την ανάδειξη της ηθικής τελείωσης του ανθρώπου μέσα από την οπτική του φίλου ως «ετέρου εαυτού». Η αριστοτελική ηθική διαστέλλεται προς τις σύγχρονες θεωρίες για την ηθική στο ότι είναι μια ηθική του πρώτου προσώπου, αφορά το πώς μπορώ να ζήσω μια πληρέστερη, πιο ευδαίμονα ζωή μέσα από μια στρατηγική επιλογών των φρονίμων πράξεων που, στην οπτική ολόκληρης της ζωής μου, sub specie vitae, θα την αξιολογούν ως ευδαίμονα, κι εμένα ως σοβαρό σε σχέση με την ζωή μου, ως «σπουδαίο». Δεν αφορά το πώς πρέπει οι άλλοι να φέρονται.

Ούτε και χαρακτηρίζεται, ή στηλιτεύεται, όπως η Καντιανή δεοντολογική θεωρία από την ‘ηθική σχιζοφρένεια’, να ενεργώ ακόμη και ως φίλος κάτω από τις επιταγές ηθικών αρχών, τευτονικά και ρομποτικά, με τις προς τον φίλο μου πράξεις αδειασμένες από το προσωπικό στοιχείο, ως απρόσωπη ηθική επιταγή. Είναι μέσα από την οπτική του φίλου, του «άλλου» που, ωστόσο, γεφυρώνεται η διάσταση ανάμεσα στην οπτική του πρώτου προσώπου κι αυτή του τρίτου προσώπου, αφού βλέπω πώς πρέπει να ζήσω ως να ήμουν ένα άλλο πρόσωπο.

Στην ουσία γεφυρώνεται η διάσταση ανάμεσα στην οραματική για τον εαυτό φιλοδοξία και την παρατήρηση από την οποία συνάγονται οι καθολικές του πράττειν αρχές. Γεφυρώνεται επίσης το χάσμα ανάμεσα στην ηθική του πρώτου αγαθού, και εκείνη της καταξιωμένης στην πρακτική της καθημερινότητα ζωής, την ζωή των λογικών καθολικών αρχών και των αισθημάτων που συνδέονται προς τις πρακτικές επιδιώξεις, την αμεσολάβητη ζωή των αισθημάτων και την χωρίς αίσθημα ζωή των λογικών υπολογισμών της προαίρεσης.

Η σχέση με τους φίλους δεν είναι μια σχέση μη στοχαστικής αρέσκειας, αλλά εμπλέκει μια στρατηγική επιθυμίας του καλύτερου για τον φίλο, μια αγαθή προσήλωση στο αγαθό του φίλου. Αντανακλώντας, έτσι, την στοχαστική σχέση του σπουδαίου ανθρώπου με την δική του ζωή, με επιλογές που αντανακλούν όλο τον χαρακτήρα, εκφράζοντας μια προσήλωσή του στην στρατηγική της ευδαίμονος ζωής.

Φιλαυτία και φιλία προς τον έτερον εννοούνται λοιπόν σε μια αμοιβαία αντανάκλαση. Όχι μονάχα διότι άνθρωποι που μισούν τον εαυτό τους, όπως συμβαίνει με τους «μοχθηρούς» που κατά τον Αριστοτέλη δεν μπορούν να είναι φίλοι καν του εαυτού τους, δεν επιλέγονται ως φίλοι, αλλά γιατί αυτό που ισχύει σε σχέση με τον εαυτό ισχύει και διαπροσωπικά εννοείται ως μεταφορικό πρότυπο της σχέσης με τον φίλο ως άλλο εαυτό, κι αντίστροφα. Αν η φιλία σχηματίζεται στο πρότυπο της φιλαυτίας, η τελευταία μπορεί να εκπληρωθεί στην πληρότητά της ως πρότυπο μια σχέσης ανάμεσα σε ανεξάρτητα άτομα που μπορούν να σχηματίσουν μια αντικειμενική αντίληψη ο ένας για τον άλλο. Εδώ, αναδεικνύεται στην συνάφεια της οντολογικής με την επιστημολογική της διάσταση ότι ο άνθρωπος είναι φύσει κοινωνικό ον, και το δυνάμει του ατόμου μπορεί μόνο να πραγματωθεί σε κοινωνικές σχέσεις.

Hanna Pauli – Φίλοι – (1900-1907)

Από την ριζική ετερότητα της φιλίας στην υπερβατική ταυτότητα της εκπλήρωσης

Μέσα από τον φίλο ως «έτερο», την προς φίλον αγάπη, ο άνθρωπος διαβλέπει, λοιπόν, τον «έτερο εαυτό» του. Πρόκειται για μια μεταφυσική, ριζική «ετερότητα», που σε μια κοινή κίνηση προς το αγαθό, που συνιστά την ενέργεια της φιλίας, θα καταστήσουν δυνατή την καλή ζωή, δηλαδή την «ευδαιμονία» ως συστατική εκπλήρωση του εαυτού, όταν κάποιος καθίσταται ο εαυτός του σε μια αναχωρητική κίνηση πέραν του εαυτού προς τον «έτερο», μια «εκστατική» κίνηση που δεν επιτρέπει επιστροφή χωρίς κάποια μορφή διάχυσης, στην αντίληψη δια του φίλου, δια του ετέρου, της άπειρης διανοικτότητας προς την ριζική αυτή, ωστόσο συστατική, ετερότητα που συνιστά, που είναι συστατική του «τελείου», εντελεχούς εαυτού.

Ανακεφαλαιώνοντας, η περιγραφή της φιλίας από τον Αριστοτέλη, εστιαζόμενη στην σχέση αγάπης ανάμεσα σε αγαθούς, επιτρέπει στον Φιλόσοφο να ορίσει την φιγούρα του ανθρώπου ως – παράδοξα – τείνοντος εκτός ορίων, σε μια αγωνιστική κίνηση υπέρβασης του εαυτού του. Ειδικά ως άνθρωπος, «ή άνθρωπος», το ανθρώπινο όν συνιστά μια δομή διάνοιξης προς την υπερβολή εαυτού, διανοίγεται στο άλλο που τον υπερβαίνει αλλά και τον ολοκληρώνει καθ’ υπέρβασίν του. Είναι ακριβώς μια δεκτικότητα του άλλου, μια ‘φιλόξενη’ πρόσκληση προς τον άλλο, τον έτερο εαυτό. Με αυτή την έννοια, το ανθρώπινο όν τελειούται ως εαυτός, ως το τί ήν είναι του σε μια αξιακή πάντα διάσταση αναζήτησης του αγαθού του, της τελείωσής του καθώς κινείται προς το έτερόν του, τον «άλλο εαυτό» του για να ανασυνθέσει τον εαυτό του με ένα διεθλασμένο τρόπο, μέσα από τον άλλο.

Ορίζοντας πιο σωστά την τεθλασμένη αυτή, στον καθρέφτη του άλλου (εαυτού) ο άνθρωπος αναγνωρίζει τα σημεία μιας ανοικτότητας που δεν υπόσχεται μια αυτοτελή ταυτότητα – πρόκειται για έναν άλλο εαυτό που υπαινίσσεται αλλά και εμπερικλείει την κοινή διάνοιξη προς το «έτερο» που δεν είναι κάποιος άλλος ή όποιος άλλος ως συγκεκριμένη ταυτότητα. Γι’ αυτό, με τους ορισμούς του διάφορου και του ετέρου του Ι των Μετά τα Φυσικά, όπου το «διάφορο» προϋποθέτει μια ταυτότητα, ο Αριστοτέλης αποφεύγει τον όρο «διάφορος», προτιμώντας αυτόν του «έτερος». Στον έτερο (εαυτό) που είναι ο φίλος αναγνωρίζεται μια μαρμαρυγή υπόσχεσης της κοινής ανοικτότητας ή αγάπης προς το αγαθό, που προϋποτίθεται ως φιλητόν στην διαρκή και τέλεια φιλία.

Στην διάνοιξη αυτή προς το «έτερον» που υπερβαίνει τον εαυτό και διεθλασμένη μέσα από τον «έτερον» αποκαλύπτεται κανείς ως μια άπειρη δεκτικότητα. Αγαπώντας τον φίλο, διανοίγεται κάποιος και εμπλέκεται σε μια κοινή κίνηση προς το αγαθό, στην κίνηση προς την ευδαιμονία ως πληρότητα, μια πληρότητα που ταυτίζεται προς την επιθυμία, την διάνοιξη προς αυτήν, το «φιλητόν» που είναι η φιλία. Η κίνηση προς τον φίλο είναι ταυτόχρονα και κίνηση πέραν του φίλου. Μια κίνηση «πέραν», μια συστατική του εαυτού «υπέρβαση» που βρίσκεται στην αρχή της φιλίας και σαν «αρχή» της, principium, ορίζει την ουσιαστική της φιλίας ενέργεια κι εκπλήρωση.

***

Πηγή: antikleidi.com (Τίτος Χριστοδούλου)

Ήταν μια φορά ένας βασιλιάς που ταξίδευε και, περνώντας μέσα από ένα δάσος, του επιτέθηκε μια αγέλη πεινασμένων λύκων. Ο βασιλιάς κατάλαβε πώς δεν μπορούσε να αμυνθεί, οπότε σπιρούνισε το άλογό του προσπαθώντας να ξεφύγει.

Μπαίνοντας πιο βαθιά στο δάσος κατάφερε να απομακρυνθεί από τους λύκους, αλλά χάθηκε. Όσο κι αν προσπαθούσε να προσανατολιστεί, δεν μπορούσε να βρει το δρόμο για να γυρίσει στην πόλη και, όσο πιο πολύ έψαχνε, τόσο περισσότερο χανόταν.

Οι ώρες πέρασαν κι αυτός έκανε κύκλους χωρίς αποτέλεσμα, όταν τρεις ληστές του έκλεισαν το δρόμο. Ήξερε πως ήταν δύσκολο να βγει ζωντανός από αυτή την κατάσταση, ακόμα κι αν τους παρέδιδε τα λίγα πράγματα που είχε μαζί του.

Ο βασιλιάς έβγαλε το στιλέτο του και κατάφερε να πληγώσει τον έναν από αυτούς αλλά δεν μπόρεσε να αποφύγει τον άλλον που, χτυπώντας τον από πίσω, τον έριξε στο έδαφος, και με τη βοήθεια του τρίτου τον ακινητοποίησαν, καθώς του έψαχναν την τσάντα.

Ο βασιλιάς από μέσα του αποχαιρέτησε τη ζωή και, χωρίς να αντιστέκεται άλλο, παραδόθηκε στο θάνατό του. Όλα θα είχαν τελειώσει με τον θάνατο του βασιλιά, αν δεν είχε εμφανιστεί και ένας πέμπτος άντρας στη σκηνή.

Βλέποντας την επίθεση κατά του ταξιδιώτη, και παρόλο που ήταν άοπλος, πλησίασε για να βοηθήσει φωνάζοντας: “Εδώ είναι. Προχωρήστε. Επίθεση! Τρεις αλήτες τον ληστεύουν… Πάνω τους…”

Οι ληστές δεν στάθηκαν για να εξακριβώσουν πόσοι άντρες έφταναν. Έφυγαν τρέχοντας και εξαφανίστηκαν στο πυκνό δάσος. Ο άντρας βοήθησε τον άρχοντα να σταθεί στα πόδια του, κι εκείνος κοίταξε πάνω από τον ώμο του σωτήρα του, ψάχνοντας για τους υπόλοιπους άντρες, αλλά αμέσως κατάλαβε πως δεν υπήρχαν.

Ξανά πάνω στο άλογό του, και καθώς τον συνόδευε μέχρι έξω από το δάσος, ο άντρας αναγνώρισε τον βασιλιά και προσφέρθηκε να τον συνοδέψει μέχρι το παλάτι. Ο βασιλιάς τον αντάμειψε με πολλά δώρα και, εκτιμώντας το κουράγιο και την εξυπνάδα του, τον έκανε υπουργό της αυλής.

Τα χρόνια πέρασαν. Ο φθόνος και οι αντιπαλότητες ποτέ δεν έλειψαν από το βασίλειο. Μια προδοσία ή κάποιο ψέμα οδήγησαν τον ισχυρό και με επιρροή υπουργό στο εδώλιο του κατηγορουμένου, επειδή είχε απαντήσει με τρόπο που – καθ’ υπερβολήν – θεωρήθηκε πράξη ανυπακοής προς το στέμμα.

Οι δικαστές, επηρεασμένοι από τις ποταπές προθέσεις εκείνων που αποσκοπούσαν στη θέση του υπουργού, τον καταδίκασαν άδικα σε θάνατο.

Αφού του διάβασε την καταδίκη, ο βασιλιάς του είπε: “Επειδή υπήρξες υπουργός της αυλής, έχεις δικαίωμα για μια τελευταία επιθυμία, πριν οδηγηθείς στο ικρίωμα και εκτελεστείς. Ζήτα οτιδήποτε και θα το έχεις.

Ο άντρας απάντησε: “Θέλω να φορέσω τα ρούχα που φορούσα όταν συνόδεψα την μεγαλειότητά σας τη μέρα που σας βρήκα χαμένο στο δάσος, και επίσης η μεγαλειότητά σας να φοράει κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης τα ρούχα εκείνης της μέρας”.

Ο βασιλιάς, ξαφνικά, θυμήθηκε. Μετέτρεψε την ποινή και επέστρεψε στον άντρα τη θέση που ποτέ δεν έπρεπε να του είχε αφαιρέσει. Ο εκ νέου υπουργός, από τη μεριά του, αναγνώρισε το λάθος που είχε κάνει κι έτσι εξασφάλισε την οριστική συγχώρεση του βασιλιά.

~ “Βασίσου πάνω μου” Χόρχε Μπουκάι εκδόσεις Όπερα

Πηγή: enallaktikidrasi.com

Οι κίνδυνοι του επαγγέλματος

Στο Βυζάντιο από τους 88 αυτοκράτορες που βασίλευσαν από το 330 ως το 1453 μόνο οι μισοί πέθαναν από φυσικά αίτια. Σε αυ­τούς, μάλιστα, δεν συμπεριλαμβάνονται όσοι δεν άσκησαν ποτέ την εξουσία ή ήταν συμβασιλείς. Οι υπόλοιποι δολοφονήθηκαν ή σκοτώθηκαν ύστερα από εξέγερση ή εκθρονίστηκαν και ακρωτηριάστηκαν, ή βασανίστηκαν με άλλον τρόπο.

Για παράδειγμα, 5 πέθαναν έπειτα από το μαρτύριο της τύφλωσης. Πολλοί υποχρεώθηκαν να κλειστούν σε μοναστήρι και μόνο 5 έπεσαν στο πεδίο της μάχης. Στους αυτοκράτορες που «ατύχησαν» δεν περιλαμβάνονται οι βασιλόπαιδες που ευνουχίστηκαν για να μη διεκδικήσουν τον θρόνο. Υπολογίζεται, λοιπόν, ότι πάνω από το 1/3 των αυτοκρατόρων του Βυζαντίου πλήρωσε βαρύτατο τίμημα για τον θρόνο. Ωστόσο, ποσοστιαία στην εξόντωση αυτοκρατόρων προηγούνται οι Ρωμαίοι, αφού από τον Αύγουστο ως τον Διοκλητιανό (27π.Χ.–305 μ.Χ.) δολοφονήθηκαν περισσότεροι από τους μισούς.

Περί συμβόλων…

Τα βασιλικά σύμβολα ήταν κυρίως η χλαμύδα και το στέμμα, ενώ από τον 10ο αιώνα ιδιαίτερη σημασία απέκτησαν τα κόκκινα πέδιλα, που μόνο οι αυτοκράτορες μπορούσαν να φορούν. Στις επίσημες απεικονίσεις τους οι βυζαντινοί βασιλείς εμφανίζονται να κρατούν στο δεξί χέρι τους σκήπτρο, που συχνά καταλήγει σε σταυρό ή λάβαρο, σύμβολο της εξουσίας τους. Στο αριστερό κρατούν την «ακακία», ένα μεταξωτό σακουλάκι γεμάτο χώμα, που παραπέμπει στη ματαιότητα των εγκοσμίων.

Άλλοτε, στο αριστερό χέρι εμφανίζονται να κρατούν μια σφαί­ρα που πάνω της υπάρχει ένας σταυρός. Το κόκκινο είναι το χρώμα του αυτοκράτορα, άλλοτε ζωηρό και άλλοτε βαθύ, που πλησιάζει το μενεξεδί. Με κόκκινο μελάνι βάζει την υπογραφή του, τα ρούχα που φοράει είναι πορφυρά, πορφυρή επίσης είναι η διακόσμηση μέσα στο παλάτι, πορφυρό είναι και το χρώμα της βασιλικής κρεβατοκάμαρας.

Και ένας, και δύο, και τρεις…

Ένα από τα δικαιώματα του αυτοκράτορα στο Βυζάντιο ήταν η δυνατότητα να στέφει άλλους ως (συν)αυτοκράτορες. Με τον τρόπο αυτό εξασφαλιζόταν η επιθυμητή διαδοχή στον θρόνο. Αν δεν υπήρχε συναυτοκράτορας, τον θρόνο μπορούσε να πάρει η αυτοκράτειρα. Κανένας περιορισμός δεν υπήρχε στον αριθμό των αυτοκρατόρων που μπορούσαν να συνυπάρχουν (χωρίς, βέβαια, να αμφισβητείται η εξουσία του νόμιμου αυ­τοκράτορα). Επί Ρωμανού Α΄ ήταν πέντε, ενώ επί Κωνσταντί­νου Δ΄ ο στρατός ζητούσε να είναι τρεις, γιατί, με αξιοθαύμα­στη ευλάβεια, πίστευε ότι έπρεπε να εφαρμόζεται και στην περίπτωση αυτή το πρότυπο της Αγίας Τριάδας.

Αν είσαι και παπάς…

Στο Βυζάντιο, μολονότι ο αυτοκράτορας νομοθετούσε, ποτέ δεν ήταν υπεράνω του νόμου. Η νομοθεσία ήταν η μόνη δύναμη στην οποία και ο ίδιος ο αυτοκράτορας ήταν υποχρεω­μένος να υποχωρεί. Κάποτε ένας συγκλητικός είχε προσκληθεί σε δείπνο από τον αυτοκράτορα Ιουστίνο Β΄. Την ίδια όμως ώρα έπρεπε να βρίσκεται στο δικαστήριο, όπου είχε κληθεί για κάποια υπόθεσή του. Ο συγκλητικός θεώρησε καλό να μην απουσιάσει από το αυτοκρατορικό δείπνο, πιστεύοντας ότι δεν κινδύνευε να τιμωρηθεί για την απουσία του στο δικαστήριο. Όμως το δικαστήριο τον καταδίκασε σε μαστίγωση και ο αυτοκράτορας δεν επιχείρησε να κάνει καμιά παρέμβαση για να ακυρωθεί η δίκαιη αυτή απόφαση.

Το δωμάτιο των πορφυρογέννητων

Πορφύρα ονομαζόταν ένα από τα δωμάτια στα οποία έμενε η αυτοκρατορική οικογένεια. Οι τοίχοι του από πάνω ως κάτω σχημάτιζαν ένα τέλειο τετράγωνο και η οροφή του είχε το σχήμα της πυραμίδας. Είχε θέα προς το λιμάνι, σε μια περιοχή όπου υπήρχαν γλυπτά τα οποία παρίσταναν ταύρους και λιο­ντάρια. Πάτωμα και τοίχοι είχαν μαρμάρινη επένδυση, με μάρμαρα που οι αυτοκράτορες προμηθεύονταν από τη Ρώμη. Το χρώμα των μαρμάρων ήταν πορφυρό, με λευκά στίγματα, σπαρμένα όπως η άμμος, εδώ και εκεί. Από το χρώμα αυτών των μαρμάρων φαίνεται ότι το δωμάτιο είχε πάρει την ονομα­σία «Πορφύρα».

Οι παγίδες της διαδοχής

Με το πέρασμα του χρόνου καθιερώθηκε η συνήθεια να ανακηρύσσεται διάδοχος του θρόνου εκείνος ο γιος του αυτοκράτορα που είχε γεννηθεί πρώτος στην Πορφύρα, που  οι τοίχοι της ήταν ντυμένοι με μεταξωτό ύφασμα βαμμένο στο κόκκινο χρώμα της πορφύρας. Πολλές φορές ξεσπούσαν αντιζηλίες ανάμεσα στον πορφυρογέννητο διάδοχο και στα άλλα αδέλφια του, τα οποία ήταν συχνά μεγαλύτερα, γεννη­μένα πριν ο πατέρας τους ανακηρυχθεί αυτοκράτορας. Οι αντιζηλίες ήταν πιο έντονες όταν οι άλλοι γιοι του αυτοκρά­τορα ήταν ετεροθαλείς, αφού πολλοί αυτοκράτορες είχαν παιδιά από προηγούμενους γάμους.

Πολλές φορές, ο υπο­ψήφιος για το ανώτατο αξίωμα τέλειωνε τη ζωή του στη φυλακή, στην απομόνωση, αφού προηγουμένως είχε υπο­βληθεί σε βασανιστήρια, που περιλάμβαναν συχνά την τύ­φλωση, το κόψιμο της γλώσσας ή της μύτης, ή και άλλα χειρότερα. Ένας αδελφός εκθρονισμένος που του επέτρεπαν να απομονωθεί για πάντα σε κάποιο μακρινό μοναστήρι, για να περάσει την υπόλοιπη ζωή του σαν καλόγερος, με προσευχές και νηστείες, έπρεπε να θεωρείται τυχερός.

Ουδέν κακόν αμιγές καλού…

Τις ανώτερες και εμπιστευτικές θέσεις της διοίκησης στο Βυ­ζάντιο τις καταλάμβαναν συχνά ευνούχοι. Η περίεργη, εκ πρώ­της όψεως, αυτή συνήθεια είχε την εξήγησή της. Οι ευνούχοι δεν ήταν δυνατόν να έχουν απογόνους, ώστε για χάρη τους να ραδιουργούν. Ωστόσο, ένας άγραφος αλλά απαράβατος νόμος τούς εμπόδιζε να καταλάβουν το υπέρτατο αξίωμα του αυτο­κράτορα, προφανώς γιατί στην περίπτωση αυτή δεν ήταν δυ­νατόν να αγνοηθεί το δικαίωμα της κληρονομικότητας στην αυτοκρατορική εξουσία.

***

Η άγνωστη πλευρά του Βυζαντίου - Ιστορικά παράδοξα -  Ιωάννης Γρυντάκης, Γεώργιος Δάλκος, Άγγελος Χόρτης, Έκτορας Χόρτης. Εκδόσεις Μεταίχμιο

Πηγή: antikleidi.com